Πληροφορίες τοπωνυμίου

Εκεί ψηλά στον Υμηττό...
  "Εκεί ψηλά στον Υμηττό υπάρχει κάποιο μυστικό...", έλεγε κάποιο τραγούδι του Μάνου Χατζιδάκι. Και πράγματι έτσι είναι! Υπάρχει κάποιο μυστικό, ανεξιχνίαστο αλλά και μυστηριακά γοητευτικό, ένα μυστικό αιώνων που προκαλεί δέος στον άνθρωπο, καθώς στο βουνό αυτό εικονίζονται τα χνάρια του ανθρώπου από την πρώτη εμφάνιση του μέχρι τις μέρες μας... Ο Υμηττός αποτελεί σημαντικό στοιχείο της περιαστικής φύσης της Αττικής μαζί με τα άλλα βουνά που σχηματίζουν το λεκανοπέδιο. Από τα συνολικά 436.500 στρέμματα των περιαστικών βουνών του λεκανοπέδιου καταλαμβάνει μια έκταση 81.230 στρεμμάτων. Aρχίζει από τη θέση Σταυρός (Β) και καταλήγει στο ακρωτήριο "Πούντες" της Βουλιαγμένης (Ν). Ο Υμηττός είναι ιδιαίτερα επιμήκης (22 με 24 χιλ). Η κοιλάδα του Πρινάρη τον χωρίζει σε 2 τμήματα: το ένα είναι ο Μέγας Υμηττός των αρχαίων με ύψος 1026 μέτρα και το άλλο ο Ανυδρος Υμηττού ή Ελλάτων με ύψος 774 μέτρα. Eίναι επίσης γνωστός για τα σπήλαια και τα βάραθρά του. Πιο γνωστά σπήλαια είναι του Λιονταριού, της Παιανίας, του Αρχεδήμου, Κορακοβουνίου, το μεγάλο βάραθρο Αστερίου κ.α. Στον Υμηττό έχουν ανευρεθεί 601 είδη φυτών μεταξύ των οποίων κάποια σπάνια, ενώ έχουν καταγραφεί περισσότερα από 100 είδη πουλιών και ζώων (ανάμεσά τους αλεπούδες και λαγοί). Το βουνό σήμερα αποτελεί έναν από τους λιγοστούς βιότοπους, πνεύμονες πρασίνου και οξυγόνου, χώρους φυσικής αναψυχής που απέμειναν στην Αθήνα. Η ύπαρξη, ταυτόχρονα, σημαντικών αρχαιολογικών χώρων καθιστούν το βουνό αναντικατάστατο κομμάτι της φυσικής και πολιτισμικής μας κληρονομιάς.

Προϊστορικοί χρόνοι
  Η ιστορία της περιοχής της Καισαριανής, συνεπώς, συνδέεται με την ιστορία του Υμηττού. Η πανέμορφη δυτική πλαγιά του Yμηττού δημιουργούσε ευνοϊκές συνθήκες για να στερεωθεί ο πρωτόγονος άνθρωπος. Οι αρχαιολογικές ανασκαφές το επιβεβαίωσαν αυτό, καθώς έβγαλαν στην επιφάνεια λεπίδες και τεμάχια οψιανού λίθου που θεωρούνται χαρακτηριστικά της νεολιθικής εποχής. Η ονομασία του βουνού παρακολουθεί τη μακραίωνη ιστορία του, προέρχεται πιθανόν, από μια σειρά λέξεων που διατηρήθηκαν στο ελληνικό λεξιλόγιο από τους νεολιθικούς κατοίκους του ελληνικού χώρου. Οι κάτοικοι αυτοί, Κάρες, Λέλεγες, Λύκιοι, Μίννες, ονομάσθηκαν συνολικά Προέλληνες ή κατά τις ελληνικές παραδόσεις, Πελασγοί. Σύμφωνα με άλλες νεότερες έρευνες τα προελληνικά αυτά φύλα δεν ήταν Πελασγοί, αλλά Κάρες και Λέλεγες, τα οποία προέρχονται από τη Μικρά Ασία. Σύμφωνα με εκδοχή που αναφέρει ο Ν. Νέζης, η λέξη Υμηττός προέρχεται από την Προελληνική Ουμάιτ ή Ύμητ, που σήμαινε σκληρός, τραχύς, βραχώδης τόπος. Αλλοι αποδίδουν το όνομα του σε παραφθορά του Θυμέτ (θύμος - θυμάρι) Υμέτ-Υμηττός.

Ιστορικοί χρόνοι
Αρχαίος κόσμος
  Στους ιστορικούς χρόνους, όταν η Αθήνα αναπτύσσεται οικονομικά και πολιτιστικά, η ευρύτερη περιοχή του Υμηττού εμφανίζεται ως κέντρο λατρείας των αρχαίων θεών, αλλά και ως τόπος υγείας, εξαιτίας των πηγών του Υμηττού που είχαν θεραπευτικές ιδιότητες. Ο περιηγητής Παυσανίας αναφέρει ότι στον Υμηττό υπήρχε άγαλμα του Υμηττίου Διός, καθώς και βωμοί του Ομβρίου Διός και του Απόλλωνος Προοψίου. Ιερό της Αφροδίτης υπήρξε, σύμφωνα με τις πληροφορίες, στο χώρο της σημερινής Καλοπούλας το ιερό αυτό συνδέεται με την πηγή "Κύλλου Πήρα", η οποία, σύμφωνα με την παράδοση, διευκόλυνε τις εγκύους γυναίκες και προκαλούσε τεκνογονία στις στείρες. Αναφορικά με την ονομασία της Καλοπούλα, Καλία, Κυλεία, Κύλλου Πήρα, υπάρχουν διάφορες εκδοχές. Ο περιηγητής Παυσανίας βεβαιώνει ότι η βλάστηση του Υμηττού ήταν πολύ κατάλληλη για μέλισσες. Η γεωργία και η κτηνοτροφία συμπλήρωναν τις δραστηριότητες. Τέλος, θα πρέπει να σημειωθεί ότι αντικείμενο εκμετάλλευσης, στους χρόνους αυτούς, ήταν το υψηλής ποιότητας κυανότεφρο μάρμαρο του Υμηττού. Τον 4ο αι. π.Χ. τα λατομεία του Υμηττού ήταν σε λειτουργία, ενώ στους Ρωμαϊκούς χρόνους, η ζήτηση υλικού είχε οδηγήσει την παραγωγή μαρμάρου σε μεγάλη εντατικοποίηση. Τον 8ο αι. π.Χ. παραχωρούνται σημαντικές γαίες στις υπώρειες του Υμηττού και στη συνέχεια επιβάλλεται η δεκάτη, (ο φόρος, δηλαδή του ενός δεκάτου) από τους καρπούς της γης στο κράτος. Τον 6ο αι. ο Πεισίστρατος, τύραννος των Αθηνών, απαλλάσσει από τη φορολογία της δεκάτης ειδικά τους εποικιστές του Υμηττού, τους κτηνοτρόφους, γεωργούς και τους υπόλοιπους χρήστες της περιοχής. Στους Ρωμαϊκούς χρόνους ο Yμηττός συνέχιζε, ως ένα βαθμό, να διατηρεί την αίγλη του ως πνευματικό, φιλοσοφικό και θρησκευτικό κέντρο.
Βυζαντινός κόσμος
  Η εμφάνιση και εδραίωση του Χριστιανισμού συνέδεσε την πόλη της Αθήνας με την ειδωλολατρία. Το γεγονός αυτό υποβάθμισε, όπως ήταν φυσικό και τις πνευματικές λειτουργίες της πόλης. Έτσι και η περιοχή της Καισαριανής πέρασε από μια περίοδο στασιμότητας και στη συνέχεια αλλαγών. Τα προνόμια των Αθηνών έγιναν σεβαστά από τον Μέγα Κωνσταντίνο και ακόμα από τον Μέγα Θεοδόσιο, τον Αρκάδιο και τον Θεοδόσιο τον μικρό παρά τα μέτρα που έλαβαν κατά των Ολυμπιακών αγώνων, των Μυστηρίων της Ελευσίνας κ.λπ. Η αυτονομία των Αθηνών θα καταργηθεί το 529 μ.Χ. από τον Ιουστιανό. Θα κλείσει με οικονομικό εξαναγκασμό τη Φιλοσοφική Σχολή των Αθηνών κι θα σημάνει το τέλος της σαν πόλη της σοφίας. Θα ακολουθήσουν τρεις περίπου αιώνες σκότους. Αυτό δεν σημαίνει ότι η Αθήνα και η Αττική είχαν ερημωθεί, αφού και σε αυτό το διάστημα η Αθήνα θα δώσει δύο αυτοκράτειρες την Ειρήνη και τη Θεοφανώ, όπως παλιότερα η Αθηναΐδα βαπτίστηκε Ευδοκία και έγινε σύζυγος του Θεοδοσίου του Μικρού. Το διάστημα αυτό ιδρύθηκαν αξιόλογες μοναστικές κοινότητες στα θεμέλια των κατεστραμμένων ειδωλολατρικών ναών.
Φραγκοκρατία-Τουρκοκρατία
  Ακολουθεί μακρά περίοδος δυτικής κατοχής γνωστής ως Φραγκοκρατία. Γαλλική κυριαρχία (1205-1311), Καταλανική (1311-1387), Φλωρεντινή (1387-1456) κατά την οποία επικράτησαν και οι Βενετοί για μια μικρή περίοδο 8 ετών. Στην περίοδο αυτή όπως είναι φυσικό υποβαθμίστηκαν και οι λειτουργίες και οι δραστηριότητες της Καισαριανής. Προς το τέλος της Καταλανικής κυριαρχίας και συγκεκριμένα το έτος 1383 έφθασαν και εγκαταστάθηκαν οι πρώτοι Αρβανίτες. Οι συγγραφείς συμφωνούν ότι ο εποικισμός της υπαίθρου Αττικής από τους Αρβανίτες, από το 1383 και μετά έγινε με την άδεια των Φράγκων για λόγους δημογραφικούς και συγκεκριμένα για να πυκνώσει ο πληθυσμός που είχε αραιώσει μετά την επιδρομή των Ναβαρραίων. Το 1458 οι Τούρκοι κατακτούν την Αθήνα και εδραιώνουν την κυριαρχία τους. Η ονομασία του Υμηττού στην περίοδο αυτή ήταν διαφορετική για τις εθνότητες. Οι Έλληνες ονόμαζαν το βουνό "Τρελός" οι Τούρκοι "Ντέλη Νταγ" που σήμαινε Τρελοβούνι και οι Φράγκοι "Monte Matto" (Τρελοβούνι) που προφανώς αποτελούσε αλλοίωση του αρχικού (Monte Ymeto). Οι τρεις αυτές ονομασίες φανερώνουν την αστάθεια των νεφών στην κορυφή του Υμηττού, που αποτελούσε και δείκτη των καιρικών μεταβολών σύμφωνα με την εμπειρική μετεωρολογία της εποχής. Kατά μια άλλη όμως ερμηνεία οφείλει το όνομά του "Tρελός" στην παραφθορά της γαλλικής λέξης tres long (επιμήκης).
Νεότεροι χρόνοι
  Στη σύγχρονη εποχή ο Υμηττός παρά τις καταπατήσεις που κατά καιρούς έγιναν, παρά την επέκταση των οικισμών σε δασική έκταση, παρά τις κατά καιρούς πυρκαγιές που τον έκαψαν, παρά τις ιδιοκτησιακές αμφισβητήσεις, και παρά τις άλογες ιδιοποιήσεις σημαντικών εκτάσεων από ιδιώτες, κυρίως από τη Φιλοδασική Eνωση Aθηνών (Φ.E.A.), παραμένει ένα ζωντανό οικοσύστημα.

Το κείμενο παρατίθεται τον Δεκέμβριο 2004 από την ακόλουθη ιστοσελίδα, με φωτογραφίες, του Δήμου Καισαριανής

• http://www.kessariani.gr/greek_version/ymittos.htm... (3 φωτ.)

Εθνική Αντίσταση

Η Γερμανοϊταλική κατοχή
  Η προσφυγική Καισαριανή συμμετείχε μαζικά στον εθνικοαπελευθερωτικό αγώνα. Στη μικρή αυτή συνοικία της Αθήνας χύθηκε πολύ αίμα, χάθηκαν ανθρώπινες ζωές και καταγράφηκαν ηρωικές πράξεις.
  Στη Καισαριανή ο Αρης Βελουχιώτης, ο θρύλος της Εθνικής Αντίστασης, οργάνωσε την πρώτη σύσκεψη για το ξεκίνημα της αντίστασης. Περίπου 49 φορές οι Γερμανοί κατακτητές και τα τάγματα ασφαλείας θα αποπειραθούν να πατήσουν το ελεύθερο χώμα της Καισαριανής, αλλά άλλες τόσες θα αποτύχουν. Οι ηρωικοί αγώνες όλου του λαού της συνοικίας θα αποτρέπουν διαρκώς την είσοδο των κατακτητών στην περιοχή τους. Μια από τις κορυφαίες αλλά και πιο τραγικές πράξεις - ανάμεσα στις δεκάδες άλλες - ήταν αυτή της 16ης Ιουνίου 1944 που συνέβη κοντά στο Μοναστήρι της Καισαριανής, μεγάλες δυνάμεις τσολιάδων και Γερμανών, είχαν κυκλώσει τη συνοικία μέχρι τον Υμηττό. Δέκα παλικάρια ήταν ο αιμάτινος φόρος στο βωμό της λευτεριάς. Ο Απόλλωνας Δαυλάκος, ο Πρόδρομος Αδραμίτογλου, ο Σωτήρης Βενιέρης, ο Ανδρέας Κρυσταλάκος, ο Μιχάλης Μενεγάκης, ο Νίκος Νταλιάνης, ο Γιώργος Πολεμαρχάκης σκοτώθηκαν στη μάχη. Τον Στέφανο Τσάφο τον συνέλαβαν λαβωμένο και τον μετέφεραν στο Γουδί πάνω σε έναν γάιδαρο, όπου τον αποτελείωσαν. Τον Κυριάκο Φερεντίνο και τον Γερμανό Χατζηνόπουλο τους συνέλαβαν και κατακρεούργησαν στο νεκροταφείο...Τη μικρή αυτή συνοικία επέλεξαν οι κατακτητές για να εκτελούν τους αγωνιστές της λευτεριάς, επιδιώκοντας, έτσι, να τρομοκρατήσουν και να κάμψουν το ηθικό των κατοίκων της. H Kαισαριανή καταγράφηκε στην ιστορία ως αντάρτισσα και μαρτυρική πόλη και αυτό αποτελεί τη μεγάλη κληρονομιά της προς αυτούς που ζουν σήμερα στα χώματα της. H απελευθέρωση βρίσκει Δήμαρχο το Nέστορα Zωίδη.

Ναζιστικές εκτελέσεις
  Η κορυφαία και πιο τραγική στιγμή στην ιστορία του Σκοπευτηρίου ήταν η μαζική εκτέλεση 200 πατριωτών - κομμουνιστών την Πρωτομαγιά του 1944. Η συντριπτική πλειονότητα αυτών ήταν έγκλειστοι της Ακροναυπλίας, που η μεταξική δικτατορία είχε παραδώσει στα κατοχικά στρατεύματα, χωρίς να τους δώσει την ευκαιρία να υπερασπιστούν τη πατρίδα τους. Από το στρατόπεδο Χαϊδαρίου οι 200 πατριώτες, με επικεφαλής τον Ναπολέοντα Σουκατζίδη, μεταφέρθηκαν και εκτελέστηκαν στο Σκοπευτήριο, σε αντίποινα για την εκτέλεση Γερμανών αξιωματικών στους Μολάους της Λακωνίας. Στην πορεία προς το Σκοπευτήριο, οι αγωνιστές έριχναν σημειώματα για τα αγαπημένα τους πρόσωπα, τα οποία περισυνέλεγαν οι Καισαριανιώτες. Οι μελλοθάνατοι αγωνιστές μπροστά στο εκτελεστικό απόσπασμα ήταν όρθιοι, γενναίοι, με κυρίαρχο το αίσθημα της αυτοθυσίας, που ενσάρκωνε μέσα της το ανώτατο ιδανικό του ανθρώπου. Οι αγωνιστές πέθαναν τραγουδώντας τον Εθνικό 'Υμνο και ζητωκραυγάζοντας για το Ε.Α.Μ. (Περισσότερες πληροφορίες στο βιβλίο του Γιάννη Kουβά «Σκοπευτήριο Καισαριανής. Η ματωμένη καρδιά της Ελλάδας.»).

Aπελευθέρωση - Δεκεμβριανά, Εμφύλιος
  Στη σύγκρουση του Δεκέμβρη του '44 η συντριπτική πλειονότητα του λαού της Καισαριανής συνεχίζει να βρίσκεται στο πλευρό του Ε.Λ.Α.Σ., πολεμώντας τώρα τους Αγγλους και τους συνεργάτες τους. Κατά τη διάρκεια των μαχών αυτών η συνοικία ερημώνει από τα γυναικόπαιδα, οι Αγγλοι και οι "Pιμινίτες" βομβαρδίζουν με όλμους και πολυβόλα αδιάκριτα οτιδήποτε κινείται στην πόλη. Τα παλικάρια της συνοικίας αμύνονται ηρωικά. Οι Αγγλοι και οι ντόπιοι συνεργάτες τους μετά την άνιση αυτή μάχη εισέρχονται στην Καισαριανή και ακολουθεί η "συμμαχική" κατοχή στη συνοικία. Οι νέοι πλέον κατακτητές καταλαμβάνουν το γυμναστήριο της Near East και το Σκοπευτήριο, στο οποίο μάλιστα αρχίζουν να εξασκούνται στη σκοποβολή, προσβάλλοντας, έτσι, τη μνήμη των αγωνιστών της ελευθερίας που εκτελέστηκαν εκεί. Η πτώση τελική έρχεται με πολλούς νεκρούς και τραυματίες. Ακολουθεί ο γολγοθάς, το στίγμα για τον ελληνικό πολιτισμό: τα Μακρονήσια, η τρομοκρατία, οι φυλακίσεις, οι διώξεις των αγωνιστών. Η Καισαριανή μπαίνει στη μαύρη λίστα και τίθεται "υπό επιτήρηση". Mια σειρά διορισμένων από την κεντρική εξουσία Δημάρχων κρατούν - χωρίς να επιδείξουν ουσιαστικό ενδιαφέρον - τα ηνία του Δήμου.

H Kαισαριανή από το 1951 και εξής
  Η συνοικία που έχυσε αίμα στον εθνικοαπελευθερωτικό αγώνα, που αποκάλυψε τους δοσίλογους, που προσπάθησε να ανατρέψει τα σχέδια του εξανδραποδισμού, τίθεται τώρα στο περιθώριο ή, καλύτερα, στην απομόνωση. Την αδούλωτη αυτή στάση της θα την πληρώσει για αρκετές δεκαετίες... Η ανώμαλη κατάσταση των διορισμένων και παυμένων δημάρχων λήγει το 1951, όπου εκλέγεται, μετά από περιπέτειες, Δήμαρχος Καισαριανής ο Λεωνίδας Μανωλίδης. Σε προκήρυξη που κυκλοφόρησε προεκλογικά ο συνδυασμός "Καισαριανή - Λαός - Μανωλίδης" στις 5 Απριλίου 1951, αναφέρεται ότι : "Μέσα σ' αυτά τα χρόνια - αναφέρει η προκήρυξη - αλώνισαν, σμπαράλιασαν και εκομματίστηκαν οι διάφοροι διορισμένοι. Τίποτα δεν έκαναν για το καλό του τόπου, άφησαν την Καισαριανή να ψευτοζεί, ερειπωμένη σαν παλιοχώρι. Οι δρόμοι της είναι άθλιοι, νερό δεν έχει, ούτε καθαριότητα. Αποχέτευση και υπόνομοι είναι ανύπαρκτοι. Κινδυνεύουμε να πνιγούμε όταν βρέχει, μας πνίγει η σκόνη της λεωφόρου όταν φυσάει ή περνάει αυτοκίνητο. Τα σχολεία των παιδιών μας βρίσκονται σε κακά χάλια. Ο Αθλητισμός ούτε υποστηρίχθηκε, ούτε απησχόλησε ποτέ κανένα σοβαρά, όσο κι όπως αξίζει. Όσο για την ιατρική περίθαλψη, προπάντων για τις άπορες οικογένειες, αυτή ήταν σχεδόν ανύπαρκτη. Και το χειρότερο, την Καισαριανή την είχαν καταντήσει σκουπιδαριό των άλλων γειτονικών δήμων".
  Η εκλογή του θα εγκαινιάσει μια νέα εποχή στην Καισαριανή, καθώς αγωνιστές δήμαρχοι προερχόμενοι από το αριστερό δημοκρατικό κίνημα, θα είναι πάντα στο τιμόνι του Δήμου. Το έργο του Λ. Μανωλίδη θα συνεχίσει από το 1964, που εκλέγεται για πρώτη φορά δήμαρχος Καισαριανής, και ύστερα ο Παναγιώτης Μακρής. Ο Παναγιώτης Μακρής θα εκλέγεται συνεχώς δήμαρχος μέχρι το 1990, αν εξαιρέσουμε την περίοδο της Χούντας (1967-1974) όπου συλλαμβάνεται και εξορίζεται, μαζί με άλλους δημοκράτες-αγωνιστές. Το έργο του αναγνωρίστηκε από όλους τους Καισαριανιώτες και από το Δημοτικό Συμβούλιο, το οποίο τον ανακήρυξε επίτιμο δήμαρχο της πόλης. Επομενος δήμαρχος ο Θανάσης Μπαρτσώκας (1992 - 1998), Γιώργος Κατημερτζής (1998 - 2002). Σημερινός Δήμαρχος ο Θανάσης Μπαρτσώκας.

Το κείμενο παρατίθεται τον Δεκέμβριο 2004 από την ακόλουθη ιστοσελίδα, με φωτογραφίες, του Δήμου Καισαριανής

• http://www.kessariani.gr/greek_version/antistasi.h... (2 φωτ.)