Εμφανίζονται 41 τίτλοι με αναζήτηση: Ιστορία στην ευρύτερη περιοχή: "ΝΟΜΑΡΧΙΑ ΠΕΙΡΑΙΑ Νομαρχία ΑΤΤΙΚΗ" .
ΑΓΚΙΣΤΡΙ (Νησί) ΑΤΤΙΚΗ
Αρχαία Χρόνια
Η αρχαία ονομασία του νησιού είναι Κεκρυφάλεια και σημαίνει στολισμένη
κεφαλή. Με την ονομασία αυτή το Αγκίστρι αναφέρεται από τον Όμηρο ως σύμμαχος
της Αίγινας στον Τρωϊκό
Πόλεμο (Ιλιάδα, έπος Α', ραψ. Β', στίχος 562). Ακόμη το αναφέρουν οι ιστορικοί
Θουκυδίδης (470-335 π.Χ.) και Διόδωρος (90-21 π.Χ.). Μέχρι σήμερα οι ανασκαφές
έχουν φέρει στο φως ποικίλα ενδιαφέροντα αρχαιολογικά ευρήματα που δείχνουν ότι
το νησί κατοικήθηκε πριν από 2.500 χρόνια.
Το Αγκίστρι με τα γύρω νησιά αποτελούσε το βασίλειο της Αίγινας του
μυθικού βασιλιά Αιακού. Αρχαιολογικό ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι περιοχές της Μεγαρίτισσας
και της Απονήσου καθώς
και κοντά στο Κοντάρι. Το Αγκίστρι υφίστατο συχνά τις επιρροές της πολυκύμαντης
ιστορίας της Αίγινας.
Κατά μήκος της Δυτικής ακτής και σε μικρό βάθος διακρίνονται υπόλοιπα
κτισμάτων προχριστιανικών χρόνων. Αρχαιολογικά ευρήματα του νησιού εκτίθενται
στο Πνευματικό Κέντρο που βρίσκεται στο Μεγαλοχώρι
(Μύλος).
14ος αιώνας - 20ος αιώνας
Το νησί έγινε καταφύγιο για Αλβανούς πρόσφυγες (Αρβανίτες) από την
Σερβική αυτοκρατορική επέκταση το 14ο αιώνα. Αργότερα η περιοχή έγινε μέρος της
Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Η επιρροή από τους Αρβανίτες μπορεί ακόμη και σήμερα
να παρατηρηθεί από τα μακριά χρωματιστά φουστάνια και μαντίλια που φοριούνται
στο κεφάλι από μερικές ηλικιωμένες γυναίκες, ειδικότερα στο Μεγαλοχώρι.
Το Αγκίστρι κατά διαστήματα δεν κατοικήθηκε. Στο τέλος του 17ου αιώνα
φαίνεται ότι εγκαταλείφθηκε, πιθανόν λόγω των συχνών πειρατικών επιδρομών στην
περιοχή στις οποίες ένα μικρό νησί όπως αυτό ήταν ιδιαίτερα ευάλωτο.
Το 1821 το νησί κατοικήθηκε και πάλι αλλά ο πληθυσμός ήταν ελάχιστος
για να αναφερθεί στην απογραφή της εποχής. Το 1835, όμως, με Βασιλικό Διάταγμα,
η Κοινότητα Αγκιστρίου
σχηματίστηκε και αναφέρθηκαν 248 κάτοικοι.
20ος αιώνας - Σήμερα
Κατά την δεκαετία του 1920 ο πληθυσμός του Αγκιστρίου ήταν και πάλι ελάχιστος
αλλά κατά την περίοδο μεταξύ 1940 και 1990 ήταν ένα από τα λιγοστά μικρά ελληνικά
νησιά, του οποίου ο πληθυσμός πραγματικά αυξήθηκε. Σήμερα ο πληθυσμός του νησιού
είναι λίγο παραπάνω από 1000 κατοίκους που φτάνει περίπου τους 4.500 την καλοκαιρινή
περίοδο. Μέχρι το 1960 το νησί δεν έιχε απευθείας σύνδεση με τον Πειραιά με πλοίο.
Το 1973 ηλεκτροδοτήθηκε και στα τέλη του '70 κατασκευάστηκε δρόμος προς τα Λιμενάρια.
Από το 1981 είναι σε λειτουργία ένα μικρό 12θέσιο λεωφορείο που καλύπτει την διαδρομή
μεταξύ Σκάλας - Μύλου (Μεγαλοχώρι) - Λιμενάρια. Κατά παράδοση τα κύρια προϊόντα
του νησιού είναι ρετσίνα από πεύκο, ελαιόλαδο, σύκα, κριθάρι και φρούτα. Ομως
τα τελευταία περιπου 40 χρόνια η οικονομία του νησιού βασίζεται στον τουρισμό.
Το νησί σήμερα κατανέμεται σε 4 οικισμούς: το Μεγαλοχώρι ή Μύλος, τη Σκάλα,
το Μετόχι και τα Λιμενάρια.
H έδρα της κοινότητας βρίσκεται στο Μεγαλοχώρι.
Το κείμενο παρατίθεται τον Φεβρουάριο 2005 από την ακόλουθη ιστοσελίδα,
με φωτογραφίες, του Yialos
Studios & Tavern
ΑΙΓΙΝΑ (Νησί) ΕΛΛΑΔΑ
Aigina. A mountainous and volcanic island in the Saronic gulf, halfway
between Attica and the Peloponnesos. Its geographic position explains its importance
in the commerce between the Greek states and around the Mediterranean basin
from the most remote periods of history. The island had commercial relations
with the Cyclades, with the cities along the coast of Anatolia, and with Egypt.
Archaeological remains indicate that the most ancient inhabitants
of the island came from the Near East. The first settlement, however, must have
been the result of a migration by Peloponnesian peoples around the end of the
4th millennium B.C. Remains testify to uninterrupted occupation and to a definite
cultural unity with the centers of population in the Peloponnesos, as well as
close ties with the Cyclades and S Greece.
Two great periods about which little is known can be identified:
one ca. 2000 B.C. with the appearance of peoples who used Minoan ware, the other
ca. 1400 B.C. when another people, of Achaian stock, brought Mycenaean ware.
The historic period begins around 950 B.C., probably after a brief
abandonment by the population in the 12th-10th c. Classical sources indicate
that the colonizers probably came from the Peloponnese, perhaps from Epidauros
(Herod. 8.46; Paus. 2.29.9). During the 7th and 6th c. B.C., Aigina became a
maritime power of the first order. There is no evidence of strong land ownership,
unlike the mainland where feudal concentration could provoke serious social
disturbances. Aigina had a stable and developed mercantile aristocracy which
spread the fame of its products, particularly pottery and bronze ware, throughout
the Mediterranean basin. In this connection, it is significant that the oldest
system of weights in the Classical world was developed on Aigina between 656
and 650 B.C., and the spread of Aiginetan money shows clearly her absolute supremacy.
At the beginning of the 6th c. B.C., Athens began to oppose the
supremacy of Aigina, and Solon passed special laws to limit the spread of Aiginetan
commerce, thereby causing the island to ally itself first with Sparta, then
with Thebes, and finally with Persia to oppose the rising Athenian power. In
488 B.C. the Aiginetan navy routed the Athenian ships, but 30 years later Athens
defeated the combined naval forces of Aigina and of Corinth, and in the following
years forced the island to surrender. In 431 B.C. Athens expelled the last of
the native population and apportioned the land among Athenians. After the Pergamene
conquest the island enjoyed a new period of prosperity (210 B.C.).
The most important archaeological sites on the island are near Cape
Colonna (named for the remains of a single column of a temple), on Mt. St. Elia,
and in the area of Mesagro. In the zone of Cape Colonna, the most important
and the oldest area, the remains of the stereobate of the temple mentioned above
are still visible, as well as some pedimental decorations of Parian marble.
The building was constructed of a yellowish, shell-bearing limestone
(a local poros), with a portico of Doric columns (6 x 12). In front of the cella
was a pronaos and behind the cella an opisthodomos from which the surviving
column comes. The date of the temple must be 520-500 B.C. At a lower level traces
of an older temple were discovered, dating from between the end of the 8th and
the beginning of the 6th c. A semicircular antefix from this temple has been
preserved. The archaic temple was dedicated to Apollo (to whom some inscriptions
refer) or to Poseidon. In the Late Roman period the temple was destroyed and
replaced by a building of huge proportions, similar to a fortress. Its cistern
has been found between the temple and the sea.
There are remains, SE of the temple, of an archaic propylon with
reliefs on the walls and an altar in the center, dating from the 6th c. It was
probably the Aiakeion. North of the archaic temple are traces of two small naiskoi
and of a round structure which was probably the tomb of Phokos (Paus. 2.29.9).
Farther W is a Pergamene building, perhaps the Attaleion. At the foot of the
hill, to the E, are a theater and a stadium. The outer wall of this sacred area
is partially preserved.
Excavations on the slopes of Mt. St. Elia have brought to light
a Thessalian settlement of ca. the 13th c. B.C. The site was abandoned at the
same time as the destruction of the Late Mycenaean centers of the area and was
reoccupied in the Geometric period; it took on a monumental character only in
the Pergamene era. In the Byzantine period a sanctuary, resembling a monastery
in structure, was built on the mountain; its remains can still be seen. With
regard to Mesagro, there are some Mycenaean ex-voto offerings, the oldest indications
of a religious practice. Around the middle of the 7th c., when the thalassocracy
of Aigina developed, a primitive sanctuary was built. Its sacred precinct included
a small altar, of which there are a few remains, and perhaps a small structure
for the image of Aphaia (Paus. 3.14.2), a divinity worshiped on the island in
this period who had a priestly service.
In the 6th c., when the thalassocracy of Aigina had reached its
greatest development, the sanctuary underwent modifications of a more monumental
character. The first temple (distyle in antis with a cella of three naves and
an adyton in two sections) was built; a second altar was set behind the first;
to the S, the monumental entrance to the sanctuary was constructed with an appropriate
propylon. To this building phase (the second) we may attribute a large inscription
which refers to the construction of an oikos of Aphaia during the hiereia of
a Kleoita or of a Dreoita.
The great building phase (the third) came at the beginning of the
5th c. The temple was enlarged and reoriented and the sacred area was tripled.
A large ramp was built from the temple to the altar, which was also enlarged
and made more imposing by a double staircase. The new temple was built on a
krepidoma of three steps. It was hexastyle, distyle in antis, with twelve columns
on the side; the cella had three naves with a double colonnade of five columns;
the limestone of the walls was covered by fine stucco. The pediment was painted
and the roof had marble tiles on the more visible portions and terracotta tiles
elsewhere. The acroterion consisted of an architectural motif with palmettes
flanked by two female figures. The first propylon gave access to the sacred
area and a second led to an inner division, on the S, for the priests.
The identity of the divinity to whom the sanctuary was dedicated
has been much discussed. The sculptures on the front clearly refer to Athena,
but an important dedicatory inscription mentions the building of an oikos of
Aphaia, a divinity named on numerous other inscriptions cut into the rock. Probably
the temple was dedicated to Athena but the local populace, assimilating this
divinity to their own autochthonous Aphaia, continued to use the name of the
old goddess to whom the archaic temple must have belonged.
The most important sculptures from Aigina are those of the front
of the temple of Aphaia, discovered in 1811. Seventeen statues from the pedimental
decoration are now in the Munich Glyptothek; they represent the first European
contact with archaic Greek art. Ten fairly well-preserved statues come from
the W pediment and five in less good condition from the E pediment; numerous
fragments come from at least two other statues, but it is impossible to establish
their positions.
The subject on both pediments is nearly the same: the struggle between
the heroes of Aigina and Troy in the presence of Athena. Comparison of the two
pediments reveals stylistic differences which raise the problem of contemporaneous
or successive production. The figures on the E side appear freer and less exact
in superficial detail, and present a more mature study of masses and of volumes.
The so-called archaic smile, obvious on the W side, is no longer present on
the E. A different date for the two pediments has therefore been proposed by
many scholars, but cannot be established with certainty, given the poor preservation
of the figures from the E side. If one accepts different dates, the W pediment
was probably completed just before the Persian wars and the E pediment after
the battle of Marathon.
Recent restorations of the groups in the Munich Glyptothek, carried
out by Italian experts under supervision of the museum staff, have fundamentally
changed their external appearance. Both the groupings and the positions of individual
statues against the background of the pediments have been altered.
Fragments of a third pediment group, now in the National Museum
at Athens, seem to complicate the problem of style. These fragments show obvious
stylistic affinities with the sculptures of the W pediment, so that we may reasonably
suppose this third group to be the original decoration of the E side of the
temple of Aphaia which was replaced by the new decoration mentioned above. This
would explain the obvious superiority shown by the W pediment grouping compared
to the E side. The first pediment probably remained on view inside the sacred
precinct, where it suffered badly from the weather. It is impossible, however,
to substantiate this conjecture as to the problem of the differences in style
between the two pediments; the problem remains open to discussion.
B. Conticello, ed.
This text is from: The Princeton encyclopedia of classical sites,
Princeton University Press 1976. Cited Oct 2002 from
Perseus Project URL below, which contains bibliography & interesting hyperlinks.
An island in the Sinus Saronicus, near the coast of Argolis.
The earliest accounts given by the Greeks make it to have been originally uninhabited,
and to have been called, while in this state, by the name of Oenone; for such
is evidently the meaning of the fable, which states that Zeus, in order to gratify
Aeacus, who was alone there, changed a swarm of ants into men, and thus peopled
the island. It afterwards took the name of Aegina, from the daughter of the Asopus.
But, whoever may have been the earliest settlers on the island, it is evident
that its stony and unproductive soil must have driven them at an early period
to engage in maritime affairs. Hence they are said to have been the first who
coined money for the purpose of commerce, used regular measures, a tradition which,
though no doubt untrue, still points very clearly to their early commercial habits.
It is more than probable that their commercial relations caused the people of
Aegina to be increased by colonies from abroad, and Strabo expressly mentions
Cretans among the foreign inhabitants who had settled there. After the return
of the Heraclidae, this island received a Dorian colony from Epidaurus and from
this period the Dorians gradually gained the ascendency in it, until at last it
became entirely Doric, both in language and form of government. Aegina, for a
time, was the maritime rival of Athens, and the competition eventually terminated
in open hostilities, in which the Athenians were only able to obtain advantages
by the aid of the Corinthians, and by means of intestine divisions among their
opponents. When Darius sent deputies into Greece to demand earth and water, the
people of Aegina, partly from hatred towards the Athenians, and partly from a
wish to protect their extensive commerce along the coasts of the Persian monarchy,
gave these tokens of submission. For this conduct they were punished by the Spartans.
In the war with Xerxes, therefore, they sided with their countrymen, and acted
so brave a part in the battle of Salamis as to be able to contest the prize of
valour with the Athenians themselves, and to bear it off, as well by the universal
suffrages of the confederate Greeks as by the declaration of the Pythian oracle.
After the termination of the Persian war, however, the strength of Athens proved
too great for them. Their fleet of seventy sail was annihilated in a sea-fight
by Pericles, and many of the inhabitants were driven from the island, while the
remainder were reduced to the condition of tributaries. The fugitives settled
at Thyrea in Cynuria, under the protection of Sparta, and it was not until after
the battle of Aegos-Potamos, and the fall of Athens, that they were able to regain
possession of their native island. They never attained, however, to their former
prosperity.
The situation of Aegina made it subsequently a prize for each
succeeding conqueror, until at last it totally disappeared from history. In modern
times the island nearly retains its ancient name, being called Aegina or, with
a slight corruption, Engia, and is often visited by travellers, being beautiful,
fertile, and well cultivated. As far back as the time of Pausanias, the ancient
city would appear to have been in ruins. That writer makes mention of some temples
that were standing, and of the large theatre built after the model of that in
Epidaurus. The most remarkable remnant of antiquity which this island can boast
of at the present day is the Temple of Pallas Athene, situated on a mount of the
same name, about four hours' distance from the port, and which is supposed to
be one of the most ancient temples in Greece, and one of the oldest specimens
of the Doric style of architecture.
This text is cited Oct 2002 from The Perseus Project URL below, which contains interesting hyperlinks
Aegina (Aigina: Eth. Aiginhetes, Aegineta, Aeginensis, fem. Aiginetis: Adj. Aiginaios,
Aiginetikhos, Aegineticus: Eghina), an island in the Saronic gulf, surrounded
by Attica, Megaris, and Epidaurus, from each of which it was distant about 100
stadia. (Strab. p. 375) It contains about 41 square English miles, and is said
by Strabo (l. c.) to be 180 stadia in circumference. In shape it is an irregular
triangle. Its western half consists of a plain, which, though [p. 33] stony, is
well cultivated with corn, but the remainder of the island is mountainous and
unproductive. A magnificent conical hill now called Mt. St. Elias, or Oros (oros,
i. e. the mountain), occupies the whole of the southern part of the island, and
is the most remarkable among the natural features of Aegina. There is another
mountain, much inferior in size, on the north-eastern side. It is surrounded by
numerous rocks and shallows, which render it difficult and hazardous of approach,
as Pausanias (ii. 29. § 6) has correctly observed.
Notwithstanding its small extent Aegina was one of the most celebrated
islands in Greece, both in the mythical and historical period. It is said to have
been originally called Oenone or Oenopia, and to have received the name of Aegina
from Aegina, the daughter of the river-god Asopus, who was carried to the island
by Zeus, and there bore him a son Aeacus. It was further related that at this
time Aegina was uninhabited, and that Zeus changed the ants (mnruekes) of the
island into men, the Myrmidones, over whom Aeacus ruled (Paus.ii. 29. §2.; Apollod.iii.
12. § 6; Ov. Met. vii. 472, seq.) Some modern writers suppose that this legend
contains a mythical account of the colonization of the island, and that the latter
received colonists from Phlius on the Asopus and from Phthia in Thessaly, the
seat of the Myrmidons. Aeacus was regarded as the tutelary deity of Aegina, but
his sons abandoned the island, Telamon going to Salamis, and Peleus to Phthia.
All that we can safely infer from these legends is that the original inhabitants
of Aegina were Achaeans. It was after-wards taken possession of by Dorians from
Epidaurus, who introduced into the island the Doric customs and dialect. (Herod.
viii. 46; Paus. ii. 29. § 5.) Together with Epidaurus and other cities on the
mainland it became subject to Pheidon, tyrant of Argos, about B.C. 748. It is
usually stated on the authority of Ephorus (Strab. p. 376), that silver money
was first coined in Aegina by Pheidon, and we know that the name of Aeginetan
was given to one of the two scales of weights and measures current throughout
Greece, the other being the Euboic. There seems, however, good reason for believing
with Mr. Grote that what Pheidon did was done in Argos and nowhere else; and that
the name of Aeginetan was given to his coinage and scale, not from the place where
they first originated, but from the people whose commercial activity tended to
make them most generally known. (Grote, Hist. of Greece, vol. ii. p. 432.) At
an early period Aegina became a place of great commercial importance, and gradually
acquired a powerful navy. As early as B.C. 563, in the reign of Amasis, the Aeginetans
established a footing for its merchants at Naucratis in Egypt, and there erected
a temple of Zeus. (Herod. ii. 178.) With the increase of power came the desire
of political independence; and they renounced the authority of the Epidaurians,
to whom they had hitherto been subject. (Herod. v. 83.) So powerful did they become
that about the year 500 they held the empire of the sea. According to the testimony
of Aristotle (Athen. p. 272), the island contained 470,000 slaves; but this number
is quite incredible, although we may admit that Aegina contained a great population.
At the time of their prosperity the Aeginetans founded various colonies, such
as Cydonia in Crete, and another in Umbria. (Strab. p. 376.) The government was
in the hands of an aristocracy. Its citizens became wealthy by commerce, and gave
great encouragement to the arts. In fact, for the half century before the Persian
wars and for a few years afterwards, Aegina was the chief seat of Greek art, and
gave its name to a school, the most eminent artists of which were Callon, Anaxagoras,
Glaucias, Simon, and Onatas, of whom an account is given in the Dict. of Biogr.
The Aeginetans were at the height of their power when the Thebans
applied to them for aid in their war against the Athenians about B.C. 505. Their
request was readily granted, since there had been an ancient feud between the
Aeginetans and Athenians. The Aeginetans sent their powerful fleet to ravage the
coast of Attica, and did great damage to the latter country, since the Athenians
had not yet any fleet to resist them. This war was continued with some interruptions
down to the invasion of Greece by Xerxes. (Herod. v.81, seq., vi. 86, seq.; Thuc.
i. 41.) The Aeginetans fought with 30 ships at the battle of Salamis (B.C. 480),
and were admitted to have distinguished themselves above all the other Greeks
by their bravery. (Herod. viii. 46, 93.) From this time their power declined.
In 460 the Athenians defeated them in a great naval battle, and laid siege to
their principal town, which after a long defence surrendered in 456. The Aeginetans
now became a part of the Athenian empire, and were compelled to destroy their
walls, deliver up their ships of war, and pay an annual tribute. (Thuc. i. 105,
108.) This humiliation of their ancient enemies did not, however, satisfy the
Athenians, who feared the proximity of such discontented subjects. Pericles was
accustomed to call Aegina the eye-sore of the Peiraeus (he lheue ton Peirhaieos,
Arist. Rhet. iii. 10.; comp. Cic. de Off. iii. 1. 1); and accordingly on the breaking
out of the Peloponnesian war in 431, the Athenians expelled the whole population
from the island, and filled their place with Athenian settlers. The expelled inhabitants
were settled by the Lacedaemonians at Thyrea. They were subsequently collected
by Lysander after the battle of Aegospotami (404), and restored to their own country,
but they never recovered their former state of prosperity. (Thuc. ii. 27; Plut.
Per. 34; Xen. Hell. ii. 2. 9; Strab. p. 375.) Sulpicius, in his celebrated letter
to Cicero, enumerates Aegina among the examples of fallen greatness (ad Fam. iv.
5).
The chief town in the island was also called Aegina, and was situated
on the north-western side. A description of the public buildings of the city is
given by Pausanias (ii. 29, 30). Of these the most important was the Aeaceium
(Aihakeion), or shrine of Aeacus, a quadrangular inclosure built of white marble,
in the most conspicuous part of the city. There was a theatre near the shore as
large as that of Epidaurus, behind it a stadium, and likewise numerous temples.
The city contained two harbours: the principal one was near the temple of Aphrodite;
the other, called the secret harbour, was near the theatre. The site of the ancient
city is marked by numerous remains, though consisting for the most part only of
foundations of walls and scattered blocks of stone. Near the shore are two Doric
columns of the most elegant form. To the S. of these columns is an oval port,
sheltered by two ancient moles, which leave only a narrow passage in the middle,
between the remains of towers, which stood on either side of the entrance. In
the same direction we find another oval port, twice as large as the former, the
entrance of which is protected in the same manner by ancient walls or moles, 15
or 20 feet thick. The latter of these ports seems to have been the large harbour,
[p. 34] and the former the secret harbour, mentioned by Pausanias. The walls of
the city are still traced through their whole extent on the land side. They were
about 10 feet thick, and constructed with towers at intervals not always equal.
There appear to have been three principal entrances.
On the hill in the north-eastern extremity of the island are the remains
of a magnificent temple of the Doric order, many of the columns of which are still
standing. It stood near the sea in a sequestered and lonely spot, commanding a
view of the Athenian coast and of the acropolis at Athens. The beautiful sculptures,
which occupied the tympana of the pediment, were discovered in 1811, buried under
the ruins of the temple. They are now preserved at Munich, and there are casts
from them in the British Museum. The subject of the eastern pediment appears to
be the expedition of the Aeacidae or Aeginetan heroes against Troy under the guidance
of Athena: that of the western probably represents the contest of the Greeks and
Trojans over the body of Patroclus. Till comparatively a late period it was considered
that this temple was that of Zeus Panhellenius, which Aeacus was said to have
dedicated to this god. (Paus. ii. 30. § § 3, 4.) But in 1826 Stackelberg, in his
work on the temple of Phigalia, started the hypothesis, that the temple, of which
we have been speaking, was in reality the temple of Athena, mentioned by Herodotus
(iii. 59); and that the temple of Zeus Panhellenius was situated on the lofty
mountain in the S. of the island. (Stackelberg, Der Apollotempel zu Bassae in
Arcadien, Rom, 1826.) This opinion has been adopted by several German writers,
and also by Dr. Wordsworth, but has been ably combated by Leake. It would require
more space than our limits will allow to enter into this controversy; and we must
therefore content ourselves with referring our readers, who wish for information
on the subject, to the works of Wordsworth and Leake quoted at the end of this
article. This temple was probably erected in the sixth century B.C., and apparently
before B.C. 563, since we have already seen that about this time the Aeginetans
built at Naucratis a temple to Zeus, which we may reasonably conclude was in imitation
of the great temple in their own island.
In the interior of the island was a town called Oea (Oie), at the
distance of 20 stadia from the city of Aegina. It contained statues of Damia and
Auxesia. (Herod. v. 83; Pans. ii. 30. § 4.) The position of Oea has not yet been
determined, but its name suggests a connection with Oenone, the ancient name of
the island. Hence it has been conjectured that it was originally the chief place
of the island, when safety required an inland situation for the capital, and when
the commerce and naval power which drew population to the maritime site had not
yet commenced. On this supposition Leake supposes that Oea occupied the site of
Palea--Khora, which has been the capital in modern times whenever safety has required
an inland situation. Pausanias (iii. 30. § 3) mentions a temple of Aphaea, situated
on the road to the temple of Zeus Panhellenius. The Heracleum, or temple of Hercules,
and Tripyrgia (Tripyrghia), apparently a mountain, at the distance of 17 stadia
from the former, are both mentioned by Xenophon (Hell. v. 1. § 10), but their
position is uncertain. (Dodwell, Tour through Greece, vol. i. p. 558, seq.; Leake,
Morea, vol. ii. p. 431, seq., Peloponnesiaca, p. 270, seq.; Wordsworth, Athens
and Attica, p. 262, seq.; Boblaye, Recherches Geographiques, p. 64; Prokesch,
Denkwurdigkeiten, vol. ii. p. 460, seq.; Muller, Aegineticorum Liber, Berol. 1817.)
This text is from: Dictionary of Greek and Roman Geography (1854) (ed. William Smith, LLD). Cited June 2004 from The Perseus Project URL below, which contains interesting hyperlinks
Ephorus says that silver was first coined in Aegina, by Pheidon; for the island, he adds, became a merchant center, since, on account of the poverty of the soil, the people employed themselves at sea as merchants, and hence, he adds, petty wares were called Aeginetan merchandise.
Aegina was apparently the first Greek city state to adopt coinage and its system of weights became one of the earliest standards for trade in the Greek historical period.
...Herodotus states that it was Pheidon, king of Argos, who regulated the measures
of the Peloponnese (Herod. vi. 127); and Ephorus, quoted by Strabo (viii. pp.
358 and 376), says that he struck nomisma to te allo kai to arguroun at the island
of Aegina. Certainly some of the earliest of the coins of Greece proper were the
electrum and silver money of Aegina, bearing the type of a tortoise. According
to Herodotus (vi. 127), Pheidon's son was one of the suitors of Agariste, daughter
of Cleisthenes of Sicyon. If this be true, his date must be brought down to that
of Cleisthenes, about 600-580 B.C.; and we agree with Unger, who has discussed
the whole question of the date of Pheidon in the Philologus (vols. 28, 29), that
there is good reason to believe that there was a Pheidon ruling in Argos at that
period. The testimony of Herodotus is too clear and explicit to be rejected. And
this king it must certainly have been who introduced coins into Greece. It is
contrary to all evidence to place that introduction at so early a period as the
eighth Olympiad.
Whether it was this Pheidon who also regulated the measures of the
Peloponnese may be considered more doubtful. That the same ruler regulated the
weights also is not stated by Herodotus, but is probable. That there was an earlier
Pheidon is proved by a mass of testimony; and the explicit statement of Pausanias
(vi. 22, 2) that he presided at the eighth Olympic festival appears too definite
to be disputed. The conjecture of Weissenborn, who wishes to substitute twenty-eighth
for eighth, is rightly rejected by Unger, and has indeed nothing in its favour,
besides being quite inconsistent with the testimony of Herodotus; and it may be
this earlier Pheidon who regulated Peloponnesian weights and measures.
In any case we may allow the truth of the tradition that
silver coin was first struck in Hellas proper in the island of Aegina. Of
this very primitive coinage we possess many specimens. Their type is a turtle,
the emblem of the Phoenician goddess of trade. One specimen in the British Museum
weighs 211 grains, but few weigh more than 200 grains. It is difficult to determine
whence the Aeginetans or Argives derived this standard, which is called the
Aeginetan. It is possible that it is merely a slightly degraded form of the
Phoenician. Argos had been from early times in constant commercial intercourse
with the Phoenicians, and long before the invention of coinage the Argives must
have been in the habit of using bars of metal of fixed weight. It is possible
that Pheidon, in regulating the weight of the Aeginetan stater, thought best
to adapt it to the Babylonic gold standard, which was already in use, as we
shall see, in some parts of Greece for silver. The Babylonic stater weighing
130 grains, he may have lowered the standard of Phoenicia (supposing that to
have been in use at Argos) so that his new staters should weigh 195 grains,
and two of them exchange for three of the Babylonic staters. Of late years attempts
have been made to deduce the Aeginetic mina from the water-weight of the cube
of the Olympic foot, and so to connect it with Hellenic systems of metrology.
These, however, are speculations; what is. certain is, that the scale of the
coins with the tortoise on them, a scale henceforward called Aeginetan, spread
with great rapidity over Greece. It was in the sixth century used everywhere
in Peloponnesus except at Corinth, and was the customary standard in the Cyclades;
in Thessaly, Boeotia, and the whole of Northern Greece, except Euboea; and some
parts of Macedon. Its weights are as follows:
Grammes.
Grains.
Talent 37,800
585,000
Mina 630
9,750
Stater (didrachm) 12.60
195
Drachm 6.30
97
Obol 1.05
16
This extract is from: A Dictionary of Greek and Roman Antiquities (1890) (eds. William Smith, LLD, William Wayte, G. E. Marindin). Cited Aug 2005 from The Perseus Project URL below, which contains interesting hyperlinks
ΠΟΡΟΣ (Νησί) ΕΛΛΑΔΑ
Ο Πόρος στην αρχαιότητα ονομαζόταν Καλαυρία. Η Σφαιρία, όπου βρίσκεται
η πόλη του Πόρου σήμερα, ήταν
ακατοίκητη. Νεολιθικά ευρήματα υπάρχουν στη χερσόνησο των Μεθάνων και στον Πόρο,
κοντά στο ιερό του
Ποσειδώνα, όπου λατρεύονταν ο Ποσειδώνας και η Απατουρία Αθηνά και όπου αναπτύχθηκε
η αμφικτυονία (ιερή συμμαχία) της Καλαυρίας. Σ’ αυτήν συμμετείχαν επτά πόλεις-κράτη
της περιοχής: Αθήνα, Αίγινα,
Επίδαυρος, Ερμιόνη,
Πρασσιές, Ναύπλιον,
Ορχομενός, και ήκμασε μέχρι
τον 5ο π.Χ. αι. Όμως το ιερό
του Ποσειδώνα συνέχισε να είναι χώρος λατρείας και άσυλο για τους φυγάδες
που προσέφευγαν εκεί. Ο πιο σπουδαίος απ’ αυτούς ήταν ο ρήτορας Δημοσθένης
που με τους πύρινους λόγους του εναντίον των Μακεδόνων ξεσήκωνε τους Αθηναίους,
όταν όμως η Αθήνα κατακτήθηκε
από τον Αλέξανδρο κατηγορήθηκε για κατάχρηση και αφού δεν μπορούσε να πληρώσει
το βαρύ πρόστιμο που του επέβαλαν, διέφυγε στην Αίγινα,
απ’ όπου συνέχισε τον αγώνα του. Τότε τον καταδίκασαν σε θάνατο και αναγκάστηκε
να προσφύγει ικέτης στο ναό
του Ποσειδώνα. Οι διώκτες του όμως τον ακολούθησαν και αυτός μη θέλοντας να
παραδοθεί, αυτοκτόνησε με δηλητήριο, και τάφηκε στο νησί.
Το κείμενο (απόσπασμα) παρατίθεται το Δεκέμβριο 2003 από τουριστικό φυλλάδιο
του Συλλόγου Ενοικιαζομένων
Δωματίων & Διαμερισμάτων Γαλατά & Πόρου.
Island in the Saronic Gulf to the NE of Troizen. It was known as Kalauria (Strab. 8.6.14) and Kalaureia (Apoll. Rhod. III 1243) in antiquity. Chanddler (Voy. As. Mm. Grece I 228) identified Poros as Kalauria. The ancient city was located at the highest part of Poros. At first it was independent, with a high magistrate called tamias but later came under the dominion of Troizen. The area was inhabited from the Early Helladic period. The city preserves sections of the Hellenistic walls, a contemporary stoa and an unidentified heroon that lie at the agora. The harbor of the city was named Pogon. A street led from it to the Temple of Poseidon through a propylon. The cult on the area dates to the beginning of the 8th c. B.C. The temple, enclosed in a peribolos, is a Doric peripteros (6 x 12 columns) and dates to ca. 520 B.C. Between the temple and the propylon there were three stoas dating in the 4th c. B.C. and a fourth dating ca. 420 B.C. Another long stoa and a rectangular building lie SW of the hieron. The latter has been associated with the convention of the maritime amphictyony of Kalauria (Strab. 8.6.14). The tomb of Demosthenes, who poisoned himself at the sanctuary in 332 B.C., was still preserved in the time of Pausanias (2.33.3).
D. Schilardi, ed.
This text is from: The Princeton encyclopedia of classical sites,
Princeton University Press 1976. Cited Nov 2002 from
Perseus Project URL below, which contains 12 image(s), bibliography & interesting hyperlinks.
The modern Poro; a small island in the Saronic Gulf off the coast of Argolis and opposite Troezen, possessing a celebrated Temple of Poseidon, which was regarded as an inviolable asylum. Hither Demosthenes fled to escape Antipater, and here he took poison, B.C. 322. His tomb was one of the sights of the island.
This text is cited Oct 2002 from The Perseus Project URL below, which contains interesting hyperlinks
Now Poros; an island off the coast of Troezen, in Argolis, and between it and the island of Calauria.
Troezen is sacred to Poseidon, after whom it was once called Poseidonia. It is situated fifteen stadia above the sea, and it too is an important city. Off its harbor, Pogon by name, lies Calauria, an isle with a circuit of about one hundred and thirty stadia. Here was an asylum sacred to Poseidon; and they say that this god made an exchange with Leto, giving her Delos for Calauria, and also with Apollo, giving him Pytho for Taenarum. And Ephorus goes on to tell the oracle: "For thee it is the same thing to possess Delos or Calauria, most holy Pytho or windy Taenarum." And there was also a kind of Amphictyonic League connected with this temple, a league of seven cities which shared in the sacrifice; they were Hermion, Epidaurus, Aegina, Athens, Prasieis, Nauplieis, and Orchomenus Minyeius; however, the Argives paid dues for the Nauplians, and the Lacedaemonians for the Prasians. The worship of this god was so prevalent among the Greeks that even the Macedonians, whose power already extended as far as the temple, in a way preserved its inviolability, and were afraid to drag away the suppliants who fled for refuge to Calauria; indeed Archias, with soldiers, did not venture to do violence even to Demosthenes, although he had been ordered by Antipater to bring him alive, both him and all the other orators he could find that were under similar charges, but tried to persuade him; he could not persuade him, however, and Demosthenes forestalled him by suiciding with poison. Now Troezen and Pittheus, the sons of Pelops, came originally from Pisatis; and the former left behind him the city which was named after him, and the latter succeeded him and reigned as king. But Anthes, who previously had possession of the place, set sail and founded Halicarnassus; but concerning this I shall speak in my description of Caria and Troy.
This extract is from: The Geography of Strabo (ed. H. L. Jones, 1924), Cambridge. Harvard University Press. Cited Oct 2003 from The Perseus Project URL below, which contains comments & interesting hyperlinks.
ΚΕΡΑΤΣΙΝΙ (Προάστιο του Πειραιά) ΑΤΤΙΚΗ
Η μάχη της Ηλεκτρικής στο Κερατσίνι
Το κείμενο παρατίθεται τον Μάιο 2005 από την ακόλουθη ιστοσελίδα, με φωτογραφίες, του Δήμου Κερατσινίου
ΑΝΤΙΚΥΘΗΡΑ (Νησί) ΕΛΛΑΔΑ
Τα Αντικύθηρα τα αρχαία χρόνια ονομάζονταν Αίγιλα ή Αιγιλία. Τα νεότερα
χρόνια, έως τον 17ο αιώνα το αρχαίο τους όνομα είχε γίνει Λιοί και Σιγιλιό ενώ
από τον 18ο αιώνα γίνεται Τσιριγότο (Cerigotto δηλαδή μικρό Cerigo = Κύθηρα).
Bρίσκονται σε απόσταση 22 ναυτικών μιλίων από τα Κύθηρα
και 18 από την Κρήτη. Ελέγχουν
δηλαδή το πέρασμα από την ανοικτή θάλασσα από το Αιγαίο προς τη Δυτική Μεσόγειο.
Τα αρχαία χρόνια το επίπεδο της θάλασσας βρισκόταν κατά περίπου 2,50m
ψηλότερα. Σήμερα δε φαίνεται στο νησί κανένα σημείο πρόσφορο για αγκυροβόλιο,
εκτός από τον εκτεθειμένο στο βόρειο άνεμο όρμο του Ποταμού. Ο μικρός ορμίσκος
του Ξηροποτάμου, εισχωρούσε έως τα πρώτα Χριστιανικά χρόνια βαθύτερα στη στεριά,
δίνοντας τη δυνατότητα να δημιουργηθεί ένα μικρό αλλά σχετικά ασφαλές "κρυφό"
λιμάνι.
Η παλαιότερη εγκατάσταση στο νησί, όπως φαίνεται από τα λίγα υλικά
κατάλοιπα που έχουν βρεθεί έως τώρα, χρονολογείται περίπου στα χρόνια της τελικής
Νεολιθικής και της Πρώϊμης Εποχής του Χαλκού, δηλαδή στην 4η και 3η χιλιετία π.Χ.
Λίγα είναι τα ίχνη που άφησαν οι Μινωίτες στο νησί, αλλά ασφαλώς θα το είχαν θέσει
υπό τον έλεγχο τους, στην εκστρατεία για την εξασφάλιση της ναυσιπλοΐας στο Αιγαίο,
αφού το νησί προσφερόταν από την θέση του να χρησιμεύει ως καταφύγιο και ορμητήριο
πειρατών.
Στο νησί δεν έχουν βρεθεί έως τώρα ίχνη κατοίκησης μετά τα μινωικά
χρόνια έως τα τέλη του 4ου αιώνα π.Χ.
Από το 300 π.Χ. περίπου το νησί συμμετέχει στην πειρατική δραστηριότητα
των κρητικών πόλεων, οι οποίες το διεκδικούν η καθεμιά για τον εαυτό της, ως παρατηρητήριο
και ορμητήριο κατά των πλοίων που αποτολμούσαν να περάσουν από την περιοχή. Είναι
γνωστές εκστρατείες των Ροδίων κατά των Αντικυθηρίων (τους οποίους αποκαλούν Αιγιλείς
ληστές).
Ένα γνωστό γεγονός που αναφέρεται από τον Πλούταρχο είναι η "κατάληψη"
του νησιού από τον Κλεομένη τον 3ο της Σπάρτης στη διαδρομή του προς την Αίγυπτο,
μετά την ήττα του στη Σελλασία.
Κατά τον Πλούταρχο, ο πιστός ακόλουθος του Κλεομένη Θηρυκίων, ως Σπαρτιάτης, μη
αντέχοντας την υποχώρηση αυτοκτόνησε στα Αντικύθηρα. Από πολύ νωρίς φαίνεται ότι
η κρητική πόλη Φαλάσαρνα
έχει τον έλεγχο του νησιού, που καταστρέφεται, μαζί της, το 69-67 π.Χ., κατά την
εκστρατεία των Ρωμαίων κατά της πειρατείας στη Μεσογειακή λεκάνη. Το νησί κατοικείται
πάλι προς το τέλος των αυτοκρατορικών χρόνων, τον 4ο-5ο αι. μ.Χ. αλλά τους αμέσως
επόμενους αιώνες εμφανίζονται οι Αραβες πειρατές, οι οποίοι καταλαμβάνουν την
Κρήτη και τα Κύθηρα και ασφαλώς επηρεάζουν και τη ζωή στο νησί.
Μας είναι άγνωστη η ιστορία του νησιού έως την 4η Σταυροφορία, το
1204, όταν το νησί παραχωρείται στον Βενετό Ιάκωβο Βιάρο, ενώ προς το τέλος του
13ου αιώνα εγκαθίσταται μικρή στρατιωτική φρουρά των Βενετών οι οποίοι ήθελαν
το νησί για να ελέγχουν το πέρασμα προς και από το Αιγαίο.
Η απομόνωση του νησιού, όπως και το γεγονός ότι πολλές φορές βρέθηκε
ακατοίκητο από διάφορες αιτίες, επέτρεπε να καταφύγουν εκεί κυνηγημένοι από τις
τουρκοκρατούμενες γειτονικές περιοχές, ιδιαίτερα από την Κρήτη όπου ήταν συχνοί
οι ξεσηκωμοί κατά των Οθωμανών. Έτσι το νησί κατοικήθηκε πάλι προς το τέλος του
18ου αιώνα με φυγάδες από την Κρήτη. Τα χρόνια της Ελληνικής Επανάστασης στο νησί,
όπως και στα Κύθηρα κατέφυγαν πολλές οικογένειες προσφύγων από την Πελοπόννησο
και από την Κρήτη. Μερικοί από τους Κρητικούς πρόσφυγες παρέμειναν στο νησί αφού
η Κρήτη δεν είχε ακόμα ελευθερωθεί.
Στην Βενετική επικράτεια παραμένει έως τους Ναπολεόντιους πολέμους,
όταν, μετά την πτώση της Ενετικής Δημοκρατίας το 1797, περιέρχεται σε ένα στάδιο
ακυβερνησίας, αφού, μέσα στην γενική αναταραχή της εποχής, κανείς δεν ενδιαφερόταν
για την κυριαρχία στο μικρό νησάκι. Το 1815 περνάει, μαζί με τα Επτάνησα
στην κυριαρχία των Αγγλων. Κατά την διάρκεια της Αγγλοκρατίας τα Αντικύθηρα γίνονται
τόπος εξορίας των επτανησίων ριζοσπαστών (Ηλίας Ζερβός-Ιακωβάτος, Σταματέλος Πυλαρινός,
Γεράσιμος Μεταξάς Λυσέος, Φραγκίσκος Δομενεγίνης, Δημήτριος Καλλίνικος και Σταματέλος
Βούρτσης). Το 1864, μαζί με τα υπόλοιπα Επτάνησα, ενώνονται με την Ελλάδα, όντας,
για περισσότερο από πενήντα χρόνια, το νοτιότερο άκρο της ελληνικής επικράτειας,
αφού ακόμα τα χρόνια εκείνα η Κρήτη βρισκόταν υπό Οθωμανική κυριαρχία. Ένα τελευταίο
κύμα φυγάδων εγκαταστάθηκε στο νησί το δεύτερο μισό του 19ου αιώνα μετά την κρητική
εξέγερση του 1864.
Κατά τη διάρκεια του κινήματος της "Εθνικής Αμύνης", το
1916-17, τα Αντικύθηρα, λόγω της παρουσίας του γαλλικού στόλου, τάσσονται μαζί
με τα Κύθηρα, με την προσωρινή κυβέρνηση του Ελευθερίου Βενιζέλου. Κατά τη διάρκεια
του δευτέρου παγκοσμίου πολέμου το νησί βρέθηκε αρχικά υπό ιταλική κατοχή, ενώ
μετά τη συνθηκολόγηση της Ιταλίας, το 1943, και από τον φόβο της Εθνικής Αντίστασης,
στις 7 Μαίου 1944 οι Γερμανοί εκτόπισαν όλους τους κατοίκους στην Κρήτη, αφού
δεν μπορούσαν να ελέγξουν τις πιθανές επαφές τους με τον Αγγλικό στόλο και το
ΕΛΑΝ. Μετά τον Εμφύλιο Πόλεμο και έως το 1964 το νησί έγινε πάλι τόπος εκτοπισμού
πολιτικών εξόριστων.
Τους τελευταίους δύο αιώνες, έως τα μέσα του 20ου στα Αντικύθηρα ζούσαν
περίπου 800-1000 κάτοικοι, αλλά από τότε οι δύσκολες συνθήκες διαβίωσης, υποχρέωσαν
τον πληθυσμό να μεταναστεύσει, είτε προς τα αστικά κέντρα είτε προς την Αμερική
και την Αυστραλία με συνέπεια σήμερα οι μόνιμοι κάτοικοι να περιορίζονται σε δυο-τρεις
δεκάδες, κυρίως ηλικιωμένων, ενώ οι Αντικυθήριοι της διασποράς, περίπου 1000 άτομα,
συνεχίζουν τους στενούς δεσμούς τους με το νησί.
Στα μέσα της δεκαετίας του 1980 κατασκευάστηκαν στα Αντικύθηρα δύο
ζωτικής σημασίας έργα: το λιμάνι - αλιευτικό καταφύγιο και το εργοστάσιο παραγωγής
ηλεκτρικού ρεύματος της ΔΕΗ. Από το 1999 και μετά έχουν προωθηθεί σημαντικά δημόσια
έργα όπως το ελικοδρόμιο, η ηλεκτροδότηση και τηλεφωνοδότηση όλων των οικισμών
του νησιού, ασφαλτοστρώσεις δρόμων, δίκτυα ύδρευσης, κ.λπ. Ο μόνιμος πληθυσμός
όμως, παρά τον οργασμό δημοσίων έργων στο νησί, συνεχίζει να μειώνεται δραματικά.
Η απογραφή του 2001 έδειξε μόλις 45 μόνιμους κατοίκους, οι οποίοι αυξάνονται σε
300-400 κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού.
Βιβλιογραφία
1. Μ.Κ. Πετρόχειλος, Τα Αντικύθηρα, η νήσος των εξορίστων αγωνιστών της Επτανήσου,
εφημ. Κυθηραϊκή Δράσις, 276, Ιούνιος 1964.
2. Α. Αλισανδράτος, Ο Ηλίας Ζερβός-Ιακωβάτος και άλλοι ριζοσπάστες εξόριστοι στα
Αντικύθηρα, Πρακτικά Α' ΔΣΚΜ, Τ3,23-36, Κύθηρα 2003.
3. Γεώργιος Κ. Γιαγκάκης, Τα περίοπτα πολύνησα των Κυθήρων και των Αντικυθήρων
(Ο χώρος, η πληθυσμιακή αποψίλωση, η ρύπανση), Τήνος 1994.
4. Μύρων Νικολακάκης, Περί της νήσου των Αντικυθήρων, Θεσσαλονίκη 1963.
5. "Επτά Ημέρες", Καθημερινή 23 Οκτ. 1994, 7-9.
6. Ηλίας Ζερβός - Ιακωβάτος, Η επί των Αντικυθήρων αιχμαλωσία μου και η των συναιχμαλώτων
μου, 1857, Αθήνα 1972 (εκδ. Χρίστος Σωτηρίου Θεοδωράτος).
7. Σταματέλος Πυλαρινός, Απάνθισμα κρητικών ασμάτων αδομένων εις Αντικύθηρα, στο
Εθνικόν Ημερολόγιον του Μαρίνου Π. Βρετού (1865), σελ. 35-50.
8. Ευθυμία Παπασπύρου-Καραδημητρίου, Ενθύμια Επτανησίων Ριζοσπαστών εκτοπισμένων
στα Κύθηρα και Αντικύθηρα, 1850-1857 από τις συλλογές του Εθνικού Ιστορικού Μουσείου,
Πρακτικά Α'ΔΣΚΜ (2003), Τ3, 387-397.
9. Στέλιος Μουζάκης, Νερόμυλοι Κυθήρων και Αντικυθήρων, Πρακτικά Α΄ ΔΣΚΜ (2003),
Τ3, 301-336.
10. Στέλιος Τζερμπίνος, Αντικύθηρα: Ιστορικότητα και λόγος στην επτανησιακή γραμματεία,
Πρακτικά Α΄ ΔΣΚΜ (2003), Τ5, 367-376. (ΔΣΚΜ = Πρακτικά Α' Διεθνούς Συνεδρίου Κυθηραϊκών
Μελετών)
Αρης Τσαραβόπουλος
Στράτος Χαρχαλάκης
Το κείμενο παρατίθεται τον Ιούνιο 2005 από την ακόλουθη ιστοσελίδα της Κοινότητας Αντικυθήρων
ΚΥΘΗΡΑ (Νησί) ΕΛΛΑΔΑ
Η γέννηση της Αφροδίτης στα Κύθηρα, σύμφωνα με τη μυθολογία, υπήρξε
το γεγονός εκείνο που καθόρισε και τη μετέπειτα πορεία του νησιού. Σύμφωνα με
τη Θεογονία του Ησίοδου η Αφροδίτη γεννήθηκε στους αφρούς της θάλασσας των Κυθήρων,
όταν έπεσαν σε αυτήν τα αποκομμένα από τον Κρόνο γεννητικά όργανα του πατέρα του
Ουρανού. Τα κύματα παρέσυραν, σύμφωνα με αυτήν την εκδοχή του μύθου, στη συνεχεία
τη θεά, η οποία έφθασε στην Πάφο
της Κύπρου, όπου επίσης λατρεύτηκε ως θεά - προστάτης του νησιού.
Από τα Κύθηρα φέρεται να έχει και την προσωνυμία Κυθέρεια η Αφροδίτη,
η οποία λατρεύτηκε στην αρχαιότητα με τρεις μορφές. Ως Ουρανία, θεά - προστάτης
της αγάπης και του αγνού έρωτα, με κύριο τόπο λατρείας τα Κύθηρα. Ως Πάνδημος,
θεά - προστάτης του σαρκικού έρωτα και της αναπαραγωγής με κύριο τόπο λατρείας
την Κύπρο. Και τέλος, με τη λιγότερο γνωστή μορφή, ως Αποστρόφια, θεά που διασφάλιζε
την ηθική τάξη και προστάτευε τη σύζυγο και τα παιδία, που αναφέρεται ότι λατρεύτηκε
στη Θήβα και αλλού.
Η ίδρυση από τα πολύ πρώιμα χρόνια ναού της θεάς στα Κύθηρα έδωσε και στο νησί
τον ομηρικό χαρακτηρισμό "ζάθεα" δηλαδή πανάγια.
Η ανάδυση της θεάς από τη θάλασσα των Κυθήρων είναι σημειολογικά μια
προσπάθεια των αρχαίων, σύμφωνα με τους ειδικούς στην Παλαιοντολογία, να ερμηνεύσουν
την ανάδυση του νησιού από τη θάλασσα. Αυτό αποδεικνύεται από τον πλούσιο αριθμό
παλαιοντολογικών ευρημάτων, που έχουν προέλευση τη θαλάσσια ζωή, σε εκτεταμένες
περιοχές των Κυθήρων, στα Μητάτα
και τα Βιαράδικα.
Όσον αφορά την ονομασία Κύθηρα πρέπει να αναφερθεί ότι αποτελεί ένα
από τα επτά αναφερόμενα αρχαιότερα ελληνικά τοπωνυμία, αφού είναι μεταξύ αυτών
που περιέχονται σε επιγραφή που βρέθηκε στη βάση αιγυπτιακού αγάλματος, που χρονολογείται
στην εποχή του Αμένοφι του Γ', γύρω στα 1400 π.Χ.
Ετυμολογικά έχουν αναφερθεί πολλές εκδοχές για τη λέξη Κύθηρα. Ο Ησύχιος
αναφέρει ότι η λέξη προέρχεται από το ρήμα κεύθω, το οποίο σημαίνει κρύπτω τον
έρωτα στην κοιλία και αναφέρεται στη λατρεία της θεάς του Έρωτα, της Αφροδίτης.
Η άποψη του Στεφάνου του Βυζαντίου, που αναφέρει ότι τα Κύθηρα πήραν την ονομασία
τους από τον πρώτο τους οικιστή, τον Κύθηρο από τη Φοινίκη,
οδηγεί σε φοινικική προέλευση του ονόματος. Αν όμως ληφθεί υπόψη η υπόθεση ότι
οι Φοίνικες φέρεται να έφθασαν στα Κύθηρα τον 9ο ή 8ο π.Χ. αιώνα, τότε η φοινικική
εκδοχή δεν πρέπει να ευσταθεί, εκτός αν υπάρχει προγενέστερη φοινικική παρουσία
στα Κύθηρα, που δεν έχει ανιχνευθεί, αφού είναι γνωστή η θαλασσοκρατία του λαού
αυτού στη Μεσόγειο ήδη από τον 15ο π.Χ. αιώνα. Παράλληλα πολλοί συγγραφείς θεωρούν
και την ίδια την Αφροδίτη φοινικική θεότητα, που η λατρεία της μεταφέρθηκε από
τους Φοίνικες στη Μεσόγειο. Προς την άποψη αυτή συνηγορεί το γεγονός ότι η Αφροδίτη
αποκαλείται και Αστροάρχης, κατά ελληνική μετάπλαση της Αστάρτης των Φοινίκων.
Εκείνο που φαίνεται να είναι ακριβές και συσχετίζει άμεσα τα Κύθηρα με τους Φοίνικες,
είναι ότι αυτοί έφεραν στο νησί την τέχνη της κατεργασίας της Πορφύρας, ενός κοχυλιού
από το οποίο έβγαινε το βαθύ κόκκινο χρώμα, που χρησιμοποιείται στα βασιλικά ενδύματα
και από το οποίο τα Κύθηρα πήραν την ονομασία Πορφυρίς ή Πορφυρούσα. Η ύπαρξη
από την αρχαιότητα του τοπωνυμίου Φοινικούς στο νησί, όπου τοποθετείται και το
λιμάνι των Κυθήρων κατά τα αρχαία χρόνια, τοπωνύμιο που δεν έχει ταυτισθεί με
βεβαιότητα, πιστεύεται όμως ότι ήταν ο σημερινός Αβλέμονας
ή το Διακόφτι, καθώς
και η τοποθεσία Φοινικίες στα δυτικά δείχνουν τη βέβαιη φοινικική παρουσία, κατάλοιπο
της οποίας πρέπει να θεωρούνται τα τοπωνυμία αυτά. Αργότερα, κατά τα μεσαιωνικά
χρόνια, το νησί ήταν περισσότερο γνωστό ως Τσιρίγο, λέξη που προέρχεται από διαδοχικές
παραφθορές της λέξης Κύθηρα.
Όσον αφορά την κατοίκηση του νησιού κατά τα αρχαία χρόνια οι γνώσεις
μας πάνω στο θέμα αυτό πλουτίζονται συνεχώς με νέα σημαντικά αρχαιολογικά ευρήματα.
Η περιορισμένη αρχαιολογική έρευνα στο νησί τα προηγούμενα χρόνια έχει δώσει τώρα
τη θέση σ' ένα, συνεχώς διευρυνόμενο, επιστημονικό ενδιαφέρον και τα τελευταία
ευρήματα σε διάφορες περιοχές τα τελευταία χρόνια (Διακόφτι, Δραγωνάρες, Αγιος
Γεώργιος στο Βουνό κ.α.) έχουν δώσει επαρκή στοιχεία ότι το νησί κατοικείται ήδη
πριν το 3000 π.Χ., ενώ δεν αποκλείεται πολύ σύντομα να υπάρχουν επαρκείς αποδείξεις
και για την κατοίκηση του νησιού από τα πρώτα χρόνια της Παλαιολιθικής εποχής.
Τα ευρήματα πάντως της αρχαιολογικής έρευνας επιβεβαιώνουν ότι το
νησί κατοικείται συστηματικά ολόκληρη τη Μινωική εποχή (3000-1200 π.Χ.) και κατά
τη Μυκηναϊκή (1400-1100 π.Χ.) και ότι υπήρξε σημαντικό κέντρο των Μινωιτών στην
προσπάθεια τους να πλεύσουν από την Κρήτη στην Πελοπόννησο και από εκεί να φθάσουν,
μέχρι τη σημερινή Μεγ.Βρετανία, χρησιμοποιώντας τους τότε γνωστούς θαλάσσιους
δρόμους και πλέοντας κοντά στα παράλια των βόρειων ακτών της Μεσογείου.Τα παλαιοτέρα
δείγματα τοπικής κεραμικής ανάγονται στην 3η π.Χ. χιλιετία και η ιδιοτυπία της
συνίσταται στην ποιότητα και την επεξεργασία του ντόπιου πηλού. Αργότερα οι Κυθήριοι
αγγειοπλάστες δίνουν δείγματα θαυμαστής δεξιοτεχνίας αντιγράφοντας μινωικά κυρίως
αγγεία, όπως δείχνουν τα ευρήματα από τον τάφο του Λιονή, έξω από τη Χώρα. Η σημασία
του νησιού στα ομηρικά χρόνια μπορεί να ανιχνευθεί από την αναφορά στα ομηρικά
έπη δυο ηρώων από τα Κύθηρα, του Λυκόφρονος και του Αμφιδάμαντα, ενώ οι μύθοι
που αναφέρονται στον Πάρι και την ωραία Ελένη θέλουν να έχουν περάσει τις πρώτες
μέρες του ερωτά τους στα Κύθηρα, όπου έφθασαν για να ευχαριστήσουν την Αφροδίτη
και στις παράλιες των οποίων ανέμεναν ούριο άνεμο για να πλεύσουν στην Τροία.
Το ιερό της θεάς, το οποίο αναφέρεται από αρχαίους συγγραφείς και περιηγητές του
16ου αιώνα, αναζητήθηκε χωρίς επιτυχία και από τον ανασκαφέα της Τροίας Ερρίκο
Σλήμαν. Ο σημερινός ναός των Αγίων Αναργύρων στην περιοχή Παλιόκαστρο έχει κτισθεί
με οικοδομικό υλικό από την αρχαιότητα, το οποίο πιστεύεται ότι άνηκε σε αρχαίο
ναό, τελευταίες όμως έρευνες τοποθετούν το ναό της Αφροδίτης σε γειτονικό λόφο,
όπου ο ναός του Αγίου Γεωργίου και όχι στην περιοχή που τον τοποθετούσαν μέχρι
τώρα.
Κατά τους ιστορικούς χρόνους τα Κύθηρα, λόγω της στρατηγικής τους
θέσης στην είσοδο του λακωνικού κόλπου, έγιναν συχνά αντικείμενο διαμάχης μεταξύ
Αθηνών και Σπάρτης, στον έλεγχο της οποίας άνηκαν κατά το πλείστον. Όμως οι Αθηναίοι
κατέλαβαν το νησί αρκετές φορές (456 π.Χ. με τον Τολμίδη, 424 π.χ. με τους Νικία,
Νικόστρατο και Αυτοκλή και 394 π.Χ. με τους Κόνωνα και Φαρνάβαζο κατά τη διάρκεια
της Περσοαθηναϊκής συμμαχίας) και εγκατάστησαν φρουρά σ' αυτό εκδιώκοντας τις
φιλοσπαρτιατικές αρχές.Στον τομέα των τεχνών, κατά τους κλασικούς χρόνους, τα
Κύθηρα ανέδειξαν τον ποιητή Ξενόδαμο, που θεωρείτο ισάξιος του Πινδάρου (6ος π.Χ.
αιώνας), το διάσημο διθυραμβοποιό Φιλόξενο (5ος π.Χ. αιώνας) καθώς και τον ποιητή
Πτολεμαίο, το γλυπτή Ερμογένη και το μουσικό Αλέξανδρο.Μετά τον Πελοποννησιακό
πόλεμο και την παρακμή της Σπάρτης
και των Αθηνών που ακολούθησε,
τα Κύθηρα έχασαν και αυτά τη σημασία τους και περιέπεσαν σε μακρά παρακμή, συνέχισαν
όμως να κατοικούνται κατά τη Ρωμαϊκή εποχή, όπως προκύπτει από σποραδικές μαρτυρίες
συγγραφέων (Πλούταρχος, Δίων Κάσιος, Στράβων) και από τα λίγα αρχαιολογικά ευρήματα,
που ανάγονται στην εποχή αυτή.
Από τον 2ο μ.Χ. αιώνα, στην εποχή του οποίου τοποθετείται επιγραφή,
που αναφέρει ότι οι κάτοικοι του νησιού τιμούν το Ρωμαίο αυτοκράτορα Τραϊανό,
μέχρι τον 6ο αιώνα τα Κύθηρα δεν αναφέρονται στις πήγες και φαίνεται ότι διέρχονται
μακρά περίοδο ερήμωσης ή αραιής κατοίκησης. Η περιστασιακή κατοίκηση του νησιού
πάντως και κατά τους χρόνους αυτούς, όχι μόνον δεν πρέπει να αποκλειστεί, αλλά
να θεωρηθεί και ως ιδιαίτερα πιθανή, όπως προκύπτει από αγιολογικές πήγες, όπως
το συναξάριο της Αγίας Ελέσας, που φέρεται να άθλησε και να μαρτύρησε στο νησί
τον 4ο μ.Χ. αιώνα. Το μαρτύριο της αναφέρεται ότι ακολούθησε μικρό κύμα προσκυνητών
από την Πελοπόννησο, που μετέβησαν και εγκαταστάθηκαν στο νησί επιχειρώντας τότε
μια μονιμότερη εγκατάσταση σ' αυτό.
Το κείμενο παρατίθεται τον Μάιο 2005 από την ακόλουθη ιστοσελίδα, με φωτογραφίες, του Δήμου Κυθήρων
Κατά τους Βυζαντινούς χρόνους, ως πρώτη επίσημη αναφορά στο νησί θα
πρέπει να θεωρηθεί αυτή του 530, oπότε το νησί αναφέρεται μεταξύ των περιοχών
που υπάγονται στο θρόνο της Κωνσταντινουπόλεως,
ενώ τον ίδιο αιώνα αναφέρεται και ως έδρα Μητροπόλεως. Έχει εκφρασθεί η άποψη
ότι ο Μητροπολίτης ήταν πιθανό να ήταν τιτουλάριος, δηλαδή να έφερε τίτλο χωρίς
να είχε ποίμνιο, η άποψη όμως αυτή αντιστρατεύεται τα πρόσφατα αρχαιολογικά ευρήματα
και την ιστορική έρευνα. Σύμφωνα με τα διαθέσιμα ιστορικά στοιχεία, η υπαγωγή
των Κυθήρων στον πάπα της Ρώμης
επί της εποχής του αυτοκράτορος Κώνσταντος (641-668), καθώς και η επαναφορά τους
στη δικαιοδοσία του Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως επί Λέοντος Γ' του Ισαύρου (717-741),
δείχνουν να έχουν τα Κύθηρα θρησκευτικό ενδιαφέρον, κάτι βέβαια που οδηγεί και
στη βεβαιότητα ότι έχουν ποίμνιο. Αργότερα (1293) επί αυτοκράτορος Ανδρόνικου
Β' στο Βυζάντιο, η Μητρόπολη Κυθήρων υπάγεται στη Μητρόπολη Μονεμβάσιας, ως πρώτη
τη τάξει και ο Μητροπολίτης Κυθήρων φέρει τον τίτλο του Αρχιεπίσκοπου. Σημαντική
επιρροή αρχίζει να αποκτά η Μητρόπολη, όταν, επί Πατριάρχου Κωνσταντινουπόλεως
Νήφωνος (1311-1314), παρέχεται η εξουσιοδότηση στο Μητροπολίτη Κυθήρων να χειροτονεί
τους ιερείς της Κρήτης, στην οποία οι Ενετοί δεν επέτρεπαν την παρουσία Ορθόδοξου
Επισκόπου μέχρι το τέλος του 16ου αιώνα.
Πιο σημαντικά πάντως στο θέμα της κατοίκησης των Κυθήρων πρέπει να
θεωρηθούν τα συμπεράσματα που προκύπτουν από την αρχαιολογική έρευνα στα Κύθηρα,
καθώς από αυτήν προκύπτει η ύπαρξη κατοίκησης κατά τον 6ο αιώνα τουλάχιστον σε
δυο περιοχές του νησιού. Τα σπαράγματα του παλαιοχριστιανικού ψηφιδωτού δαπέδου
από το ναό του Αγίου Ιωάννου στην περιοχή Ποταμού (Συλλογή
Βυζαντινής Τέχνης στο Λιβάδι), που χρονολογούνται στις αρχές του 6ου αιώνα
και το ψηφιδωτό δάπεδο του ναού του Αγίου Γεωργίου στο Βουνό, που χρονολογείται
επίσης τον 6ο αιώνα, μαρτυρούν κατοίκηση στις περιοχές αυτές ή κοντά σ' αυτές.
Στην ίδια εποχή θεωρείται ότι ανήκουν και τμήματα της τοιχοποιίας του ναού του
Αγίου Γεωργίου στο Παλιόκαστρο, αλλά και ο ναός των Αγίων Σέργιου και Βάκχου,
στον οποίο αναφέρεται ότι εγκαταστάθηκε και άθλησε ο Όσιος Θεόδωρος και ο οποίος
δεν έχει εξακριβωθεί με βεβαιότητα αν είναι ο ίδιος με τμήμα του σημερινού ναού
του Οσίου Θεόδωρου. Η έλλειψη άλλων στοιχείων και η περιορισμένη αναφορά των Κυθήρων
στις πηγές ίσως να υποδηλώνει ότι η κατοίκηση κατά τους χρόνους 6ο έως 10ο αιώνα
δεν είναι συστηματική και πιθανόν περιορισμένη, σίγουρα όμως δεν μπορούμε να μιλάμε
για πλήρη ερήμωση. Βέβαια η παρουσία των Νορμανδών και των Αράβων πειρατών στην
περιοχή κατά τα χρόνια αυτά οδήγησαν σε ερήμωση τα Κύθηρα για μεγάλα χρονικά διαστήματα,
καθώς το νησί ήταν ευάλωτο στις επιδρομές και χρησιμοποιήθηκε πολλές φορές και
ως ορμητήριο των πειρατών.
Σημαντικός σταθμός στην πλέον οργανωμένη κατοίκηση των Κυθήρων φαίνεται
να είναι η άθληση του Οσίου Θεόδωρου στο νησί, όπου, μετά το θάνατο του (922),
εμφανίζεται σημαντικός αριθμός νέων κατοίκων στα Κύθηρα. Σύμφωνα με το συναξάριο
του Αγίου το νησί κατά το χρόνο της άφιξής του στα Κύθηρα είναι έρημο κατοίκων
εξ αιτίας των πειρατικών επιδρομών. Από τα χρόνια αυτά πάντως μέχρι και τον 11ο
αιώνα δεν υπάρχουν πάλι ιστορικές πληροφορίες και οι υποθέσεις για τα Κύθηρα κατά
την εποχή αυτή βασίζονται στη μελέτη των βυζαντινών ναών του νησιού, μερικοί από
τους οποίους πιστεύεται ότι ανάγονται κατασκευαστικά μέχρι και τον 9ο ή 10ο αιώνα
(Αγιος Ανδρέας στο Λιβάδι). Νέα συστηματική κατοίκηση των Κυθήρων φαίνεται να
αρχίζει μετά το 10ο αιώνα σύμφωνα με τη μελέτη χρονολόγησης πολλών ναών στο νησί
και εντείνεται κατά το 13ο αιώνα. Κατά το 1100 αναφέρεται και ο πρώτος αναφερόμενος
στις πηγές Μητροπολίτης Κυθήρων, ο Θεόκτιστος. Στα τέλη του 12ου αιώνα κυρίαρχος
των Κυθήρων είναι ο Γεώργιος Παχύς από τη Μονεμβάσια,
ο οποίος, όταν αποσύρεται, παραδίδει την αρχή σε έναν εκπρόσωπο μιας αρχοντικής
οικογένειας επίσης από τη Μονεμβάσια, τον Ευδαιμονογιάννη. Σύμφωνα με την παράδοση,
η Παληόχωρα, κτίστηκε από Βυζαντινούς έποικους στα τέλη του 13ου αιώνα, υπάρχει
όμως πιθανότητα αυτό να έχει γίνει ένα ή δυο αιώνες νωρίτερα, αλλά κατά την εποχή
αυτή (περίπου στο 1275), όταν το νησί επανακαταλαμβάνεται από τους Βυζαντινούς
για βραχύ χρονικό διάστημα, μετά από σύντομη Ενετική κατοχή (1204 ή 1236 έως 1275),
δέχεται αριθμό εποίκων από την Κωνσταντινούπολη, κατά τους χρόνους της βασιλείας
του Μιχαήλ Η' Παλαιολόγου, από τους αντιτιθέμενους μάλιστα στην φιλενωτική και
φιλολατινική πολιτική του αυτοκράτορα.
Το 1201 οι Φράγκοι καταλαμβάνουν την Κωνσταντινούπολη και οι Ενετοί
γίνονται κυρίαρχοι πολλών νησιών του Αιγαίου. Τα Κύθηρα αναφέρεται ότι περιέρχονται
στον οίκο του Ενετού τυχοδιώκτη ευγενούς Μάρκου Βενιέρη το 1207, η πλήρης όμως
ανάληψη της αρχής από την ενετική αυτή οικογένεια φαίνεται να συντελείται αρκετά
χρόνια αργότερα στη μέση της δεκαετίας 1230-1240. Οι Βυζαντινοί επανακαταλαμβάνουν
το νησί το 1269 για να το χάσουν οριστικά λίγο αργότερα, πιθανότατα μετά από συμφωνία
του Νικολάου Ευδαιμογιάννη με έναν απόγονο της οικογένειας Βενιέρη στην Κρήτη
και γάμο του τελευταίου με μια κόρη του Ευδαιμογιάννη. Η συμφωνία αυτή πρέπει
να έγινε από πολιτικό υπολογισμό, καθώς ο Ευδαιμογιάννης πρέπει να είχε διαπιστώσει
την αδυναμία του βυζαντινού κράτους να διατηρήσει τόσο απομακρυσμένα και χωρίς
ιδιαίτερο στρατηγικό ενδιαφέρον εδάφη σε μια εποχή εμφανούς παρακμής του. Τα Κύθηρα
έμειναν έκτοτε στην ενετική κυριαρχία μέχρι την κατάλυση της Ενετικής Δημοκρατίας
το 1797 και αποτελούν μια από τις ελάχιστες ελληνικές περιοχές στην οποία διατηρήθηκε
τόσο μακρά και αδιάλειπτη η ενετική κυριαρχία, αν εξαιρεθεί μια κατάληψη του νησιού
από τους Τούρκους με μια χλιαρή κυριαρχία των τελευταίων για βραχύ χρονικό διάστημα
μεταξύ των ετών 1715-1718.
Η βυζαντινή πρωτεύουσα των Κυθήρων, ο Αγιος Δημήτριος, (σημερινή Παληόχωρα),
που είχε κτισθεί σε φύση οχυρή θέση για την προστασία της από τους πειρατές, καταστράφηκε
τελικά από επίθεση εναντίον της του εξωμότη και στην υπηρεσία του Τούρκου σουλτάνου,
αρχιπειρατή Χαϊδερίν Βαρβαρόσα, το 1537. Τότε η μικρή πόλη κάηκε, όσοι κάτοικοι
της δεν σκοτώθηκαν πουλήθηκαν στα σκλαβοπάζαρα κι ο τόπος δεν ξανακατοικήθηκε
ποτέ. Λέγεται ότι ο Βαρβαρόσα τότε κατέλαβε και τα κάστρα στο Καψάλι
και το Μυλοπόταμο, κάτι
όμως που μάλλον θα πρέπει να μην θεωρηθεί βάσιμο, αφού δεν υπάρχουν σχετικές πειστικές
πληροφορίες στις πήγες της εποχής. Παρότι αναφέρεται ότι τότε κατοικούσαν στην
Παληόχωρα 7.000 άνθρωποι, ο αριθμός κρίνεται υπερβολικός για το μέγεθος του οικισμού
και του κάστρου η δε αναφερόμενη ερήμωση τότε του νησιού από την επιδρομή, δεν
θα πρέπει να θεωρηθεί καθολική. Σύντομα μάλιστα η ενετική πολιτεία ανέλαβε εκστρατεία,
ώστε να επανακατοικηθεί το νησί με νέους εποίκους, αλλά και με την εξαγορά πολλών
από τους αιχμαλωτισθέντες τότε από τους πειρατές κατοίκους.
Η περίοδος της βυζαντινής κυριαρχίας στα Κύθηρα ήταν αρκετά σημαντική
για το νησί, όπως προκύπτει από το πλήθος των ναών, που έχουν διασωθεί και οι
οποίοι υπολογίζεται ότι έχουν κτισθεί μεταξύ του 10ου και του 15ου αιώνα, αν και,
όπως είδαμε, υπάρχουν και παλιότερα μνημεία. Ο πλούτος αυτός της βυζαντινής κληρονομιάς,
αποτέλεσε αντικείμενο έρευνας διαπρεπών Βυζαντινολόγων (Σωτηρίου, Χατζηδάκης κ.α.)
και το νησί έχει θεωρηθεί μνημείο της εποχής αυτής, λόγω του πλήθους των βυζαντινών
ναών του, σημαντικότεροι από τους οποίους είναι, ο Αγιος Ανδρέας (Λειβάδι), Αγιος
Θεόδωρος, Αγιος Δημήτριος (Πούρκο), Αγιος Πέτρος (Αραίοι), Αγιος Νίκων (Ζαγλανικιάνικα)
κ.α. η Ακαδημία Αθηνών έχει εκδώσει ειδικό τόμο με τη μελέτη 36 από τους πιο σημαντικούς
βυζαντινούς ναούς των Κυθήρων.
Οι Ενετοί ανέλαβαν μετά το 1530 όλες τις εξουσίες και τα δικαιώματα
της οικογένειας Βενιέρη και έκτοτε διοίκησαν το νησί κατά τα πρότυπα της φεουδαρχίας,
όπως και στα υπόλοιπα Επτάνησα. Επικεφαλής της διοίκησης και της δικαιοσύνης και
εκπρόσωπος της κεντρικής εξουσίας ήταν ο Προβλεπτής (proveditore), που υπαγόταν
στο Γενικό Προβλεπτή Κέρκυρας ή Κρήτης και διοικούσε με τη βοήθεια τριών Καστελάνων
και μικρού αριθμού στρατιωτών και υπαλλήλων. Όλη η καλλιεργήσιμη γη άνηκε στους
ευγενείς (ελληνικής η ενετικής καταγωγής), οι οποίοι κατείχαν τους τίτλους ευγένειας
με κληρονομικό δικαίωμα και καταπίεζαν αφόρητα τους χωρικούς, αλλά και τους αστούς
αργότερα, οι οποίοι πολύ δύσκολα εύρισκαν δικαιοσύνη, αφού αυτή ήταν στα χέρια
του Προβλεπτή, ο οποίος έπαιρνε πάντα το μέρος των ευγενών. Οι τελευταίοι κατάφεραν
να πάρουν εξαιρετικά προνομία κατά το τέλος του 16ου αιώνα και να καταστήσουν
το Συμβούλιο των Ευγενών κλειστό κύκλωμα, στο οποίο ήταν δυσχερέστατη η πρόσβαση.
Σημειώνεται πάντως ότι και οι ευγενείς που αποτέλεσαν το πρώτο Συμβούλιο (1572)
ήταν αστοί που είχαν προσφέρει σημαντικές υπηρεσίες στη Βενετία
και έγιναν δεκτοί σ' αυτό γι' αυτό το λόγο, καθώς στα Κύθηρα δεν υπήρχε γηγενής
αριστοκρατία. Παρά το γεγονός ότι οι ενετικές αρχές έδιναν κατά καιρούς προνόμια,
ώστε να προσελκύουν πληθυσμό, που ήταν αναγκαίος για την καλλιέργεια των αγρών
και την οικονομική ζωή του τόπου, καθώς και την αναπλήρωση των απωλειών από τις
πειρατικές επιδρομές και τους λοιμούς, η κατάσταση των χωρικών δεν είδε αισθητή
βελτίωση πριν το τέλος του 17ου αιώνα. Η απομάκρυνση από το νησί για οποιοδήποτε
λόγο απαιτούσε την άδεια των αρχών και η εξασφάλιση λίγης καλλιεργήσιμης γης ανάγκαζε
τους χωρικούς να χρησιμοποιούν μικρά κομμάτια λίγων τετραγωνικών μέτρων, πρόχειρα
περιτοιχισμένων, στα οποία μάλιστα, σε πολλές περιπτώσεις, μετέφεραν χώμα από
μακρινές αποστάσεις για να αποκτήσουν λίγη γόνιμη γη. Ακόμη και σήμερα διακρινονται
στο νησί, στις πιο απίθανες και απομακρυσμένες τοποθεσίες, τέτοια μικρά κομμάτια
ιδιοκτησιών. Το καθεστώς της αγροληψίας και οι κληρονομικές συνήθειες, που διαμορφώθηκαν
κυρίως κατά τους τελευταίους αιώνες της Ενετοκρατίας, οδήγησαν σε πολυδιάσπαση
του αγροτικού κλήρου, σε τέτοιο μάλιστα σημείο, ώστε οι αλλεπάλληλες κατατμήσεις
της γης να οδηγούν σε τόσο μικρές ιδιοκτησίες, που έφθασαν να δώσουν το γενικό
χαρακτηρισμό σε κάθε μικρή ιδιοκτησία: "Τσιριγώτικο μερτικό"!
Οι Ενετοί κράτησαν τα Κύθηρα μέχρι την οριστική κατάλυση της Δημοκρατίας
τους από το Μεγάλο Ναπολέοντα το 1797 με το μικρό διάστημα της τούρκικης κατοχής
μεταξύ 1715-1718, που προαναφέραμε. Και τότε πάντως η ουσιαστική κατοχή των Τούρκων
φαίνεται να είχε περιοριστεί σε χρόνο πιθανόν και λιγότερο του έτους, αφού ο τούρκικος
στόλος είχε χάσει τις ναυμαχίες που έδωσε με τους Ενετούς για την κυριαρχία στη
θάλασσα και η τούρκικη παρουσία στα Κύθηρα είχε αποδυναμωθεί σε τέτοιο σημείο,
ώστε να μην έχουν μείνει οποιαδήποτε ίχνη απ' αυτήν.
Η μακρόχρονη ενετική παρουσία στα Κύθηρα ήταν φυσικό να αφήσει εμφανή
ίχνη, τα οποία διακρινονται ακόμα και σήμερα στη γλώσσα και την αρχιτεκτονική.
Η έλλειψη ιδιαίτερου ενδιαφέροντος για την εκπαίδευση, η οποία παρεχόταν μόνο
στους ευγενείς και τους οικονομικά εύρωστους αστούς αργότερα από ιδιώτες δασκάλους
και η απουσία εκτέλεσης σοβαρών δημόσιων έργων, κάποιων οχυρώσεων, κάνουν τη σύγκριση
με την Αγγλοκρατία που ακολούθησε, να αποβαίνει σαφώς υπέρ της δεύτερης, θα πρέπει
να σημειωθεί όμως ότι οι συνθήκες είχαν μεταβληθεί πλέον δραματικά στην Ευρώπη,
όταν οι Αγγλοι διαδέχτηκαν τους Ενετούς. Εις τον τομέα της θρησκευτικής ελευθερίας,
η γνωστή ανοχή των Ενετών, που είχε και πολιτικά κίνητρα, έδρασε ευεργετικά και
στα Κύθηρα, όπου η αφομοίωση των καταγόμενων από την ιταλική χερσόνησο και τις
λοιπές ενετικές κτήσεις από το ελληνικό στοιχείο του νησιού, ήταν πλήρης και συντελέστηκε
σε πολύ συντομότερο χρονικό διάστημα απ' ότι στα λοιπά Επτάνησα. Χαρακτηριστικά
είναι και η απουσία σοβαρής αντιπαλότητας του Λατινικού με τον Ορθόδοξο κλήρο,
πιθανόν λόγω της πολύ μικρής σημασίας του νησιού για τους καθολικούς, που έκανε
την κυριαρχία του Ορθόδοξου στοιχείου απόλυτη. Οι ελάχιστοι καθολικοί ναοί και
μονές, που αναφέρεται ότι υπήρξαν, περιήλθαν γρήγορα στα χέρια των Ορθοδόξων,
οι οποίοι απορρόφησαν και τους ελάχιστους Καθολικούς της διοικητικής γραφειοκρατίας
και επικράτησαν οριστικά από πολύ νωρίς.
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι σχέσεις με την Κρήτη καθ' όλη
τη διάρκεια της Ενετοκρατίας, κατά την οποία σχηματίστηκε και ο κύριος κορμός
των οικογενειών στο νησί, που, πολλές από αυτές, φθάνουν μέχρι σήμερα. Σε πολλές
περιπτώσεις τον πληθυσμό των Κυθήρων ενίσχυαν πρόσφυγες από την Κρήτη
ή την Πελοπόννησο, που
έφθαναν στο νησί κατά ομάδες ή μεμονωμένα και η περίπτωσή τους έχει προξενήσει
το ενδιαφέρον για μελέτη ειδικών επιστημόνων. Πιο σημαντική θεωρείται η εισροή
προσφύγων κατά τη διάρκεια του μεγάλου Ενετοτουρκικού πολέμου (1645-1669), που
κατέληξε με την πτώση της μεγαλονήσου στους Τούρκους. Μεγάλος αριθμός οικογενειών
έφτασε τότε στα Κύθηρα, πολλές από τις οποίες έφυγαν αργότερα για τα αλλά Επτάνησα,
ενώ άλλες έμειναν στο νησί, στο οποίο ίχνη τους βρίσκονται μέχρι σήμερα. Μεταξύ
των οικογενειών που έμειναν αρκετά χρόνια στα Κύθηρα πριν καταλήξει οριστικά στη
Ζάκυνθο είναι και η οικογένεια
των προγόνων του εθνικού μας ποιητή Διονυσίου Σολωμού.
Καθ' όλη τη διάρκεια της ενετικής κυριαρχίας χαρακτηριστική πληγή
για το νησί απεδείχθη η πειρατεία. Συχνές επιδρομές πειρατών ρήμαζαν κυριολεκτικά
τον τόπο, ενώ δεν είναι καθόλου σπάνιες και οι περιπτώσεις συνεργασίας του τοπικού
πληθυσμού με πειρατικές ομάδες, ιδίως χριστιανών πειρατών που δρούσαν στο στενό
της Πελοποννήσου και της Κρήτης, παρά μάλιστα τη σφοδρή αντίδραση των Ενετών,
των οποίων όμως οι εκπρόσωποι σε απομακρυσμένες κτήσεις, όπως τα Κύθηρα, δεν απείχαν
από τη συνεργασία με πειρατές για την πώληση της πειρατικής λείας. Το νησί ήταν
απομακρυσμένο από τα κέντρα της ενετικής εξουσίας και δεν ήταν σπάνιες και οι
περιπτώσεις ανοχής προς την πειρατεία της τοπικής εξουσίας ή και συνεργασίας με
πειρατικά συμφέροντα, καθώς λέγεται ότι το σημαντικό μέρος της πειρατικής λείας
πουλιόταν στην αγορά του νησιού. Στα τέλη του 18ου αιώνα πάντως, με την παρουσία
των ανταγωνιστικών στολών των μεγάλων δυνάμεων στην περιοχή, περιορίστηκε σιγά-σιγά
η πειρατική δράση για να εξαφανιστεί σχεδόν ολοκληρωτικά με την είσοδο του 19ου
αιώνα και τους Ναπολεόντειους πολέμους.
Το 1752 πάντως αναφέρεται μια μεγάλη επιδρομή Αλγερινών πειρατών,
που πήραν σκλάβους πολλούς κατοίκους των Κυθήρων. Η ανασφάλεια, μαζί με την αδιαφορία
των ενετικών αρχών και την καταπίεση των τοπικών αρχόντων, οδήγησε και σε επανάσταση
το 1780 εναντίον του Προβλεπτή Πέτρου Μαρτσέλο, ο οποίος όμως κατόρθωσε να διαφύγει
ακόμη και από απόπειρα δολοφονίας που έγινε εναντίον του τότε.
Το κείμενο παρατίθεται τον Μάιο 2005 από την ακόλουθη ιστοσελίδα, με φωτογραφίες, του Δήμου Κυθήρων
Στο τέλος του 18ου αιώνα η επικράτηση της Γαλλικής Επανάστασης και
του Ναπολέοντα στη συνεχεία, καθώς και η κατάρρευση της Βενετίας, έφεραν στο νησί
τους Γάλλους, που το κατέλαβαν το 1797, εγκαθίδρυσαν δημοκρατικό πολίτευμα και
έκαψαν, σε επίσημη τελετή, τα βιβλία των ευγενών (Libro d' oro), δίνοντας στον
πληθυσμό ελπίδες για δικαιοσύνη και ελευθέρια. Ένα χρόνο αργότερα όμως, οι Ρώσοι,
σε συμμαχία με τους Τούρκους, έγιναν κύριοι του νησιού εκδιώκοντας τους Γάλλους
από αυτό, δεν κατάφεραν όμως και αυτοί να το κρατήσουν για πολύ. Το 1800, με τη
συνθήκη της Κωνσταντινουπόλεως,
ιδρύθηκε το ημιανεξάρτητο κράτος των Ιονίων Νήσων, που περιλάμβανε και τα Κύθηρα.
Ο όρος της διατήρησης των προνομιών των ευγενών που περιλήφθηκε στη συμφωνία προκάλεσε
την εξέγερση των αστών και των χωρικών. Η αποχώρηση της μικρής φρουράς από Ρώσους
και Τούρκους οδήγησε τους χωρικούς σε ένοπλη εξέγερση, η οποία κατέληξε στις 22
Ιουλίου 1800 στη σφαγή μερικών από τους ισχυρότερους ευγενείς των Κυθήρων μέσα
στο παλάτι του Προβλεπτή, πάνω στο κάστρο των Κυθήρων και τη λεηλασία των σπιτιών
τους με διαρπαγή και των περιουσίων τους. Για ένα μεγάλο σχετικά χρονικό διάστημα
δεν υπήρχαν συντεταγμένες εξουσίες στα Κύθηρα και οι χωρικοί, αφού απέκτησαν καταστατικό
χάρτη, με τη βοήθεια και του προοδευτικού ευγενή Εμμ. Καλούτση, μετέφεραν την
έδρα της εξουσίας τους, αρχικά στο Μυλοπόταμο
και αργότερα στα Αρωνιάδικα.
Μάλιστα σχημάτισαν και ειδικό δικαστήριο, που συνεδρίαζε στο ύπαιθρο και τους
απάλλαξε από κάθε ευθύνη για τους φόνους των ευγενών και την ιδιοποίηση των περιουσιών
τους. Η περίοδος αυτή, κατά την οποία δεν υπήρχε καμία κεντρική εξουσία στο νησί,
ονομάζεται περίοδος της αναρχίας και έχουν σωθεί και δημοσιευθεί αρκετά ενδιαφέροντα
έγγραφα της εποχής αυτής από το αρχείο των Κυθήρων.
Στο τέλος του 1802 η Γερουσία των Επτανήσων έστειλε ισχυρή στρατιωτική
δύναμη στα Κύθηρα με επικεφαλής τον Ευστάθιο Μεταξά, ο οποίος επέβαλε τελικά την
τάξη συλλαμβάνοντας τους πρωταιτίους της εξέγερσης του 1800, από τους οποίους
μάλιστα, ο Δημήτριος Μπελέσης καταδικάστηκε σε θάνατο και εκτελέστηκε το 1805.
Τον ίδιο χρόνο, με την παρέμβαση του Τσάρου της Ρωσίας, παραχωρείται Σύνταγμα
και ιδρύεται η Δημοκρατία των Επτά Νήσων, στην οποία περιλαμβάνονται και τα Κύθηρα
και η οποία αποτέλεσε ουσιαστικά το πρώτο ελληνικό κράτος. Με το σύνταγμα αυτό
καταργήθηκαν και τα δικαιώματα της κληρονομικής αριστοκρατίας.
Το 1807 με τη συνθήκη του Τιλσίτ τα Κύθηρα παραχωρήθηκαν και πάλι
στους Γάλλους, στην εξουσία των οποίων παρέμειναν μέχρι το 1809, όποτε αγγλικά
στρατεύματα καταλαμβάνουν το νησί από τους Γάλλους, όπως και τα λοιπά Επτάνησα,
για να αρχίσει τότε η μακρά περίοδος της Αγγλοκρατίας στα Κύθηρα.
Χρειάστηκαν οκτώ ολόκληρα χρόνια για να παραχωρήσουν οι Αγγλοι σύνταγμα
στα Ιόνια Νησιά, τα οποία διοικούσαν με έναν Αρμοστή από την Κέρκυρα
και τοποτηρητές του σε κάθε νησί. Το σύνταγμα ήταν αρκετά φιλελεύθερο και επέτρεπε
την έκφραση διαφόρων πολιτικών τάσεων στο κοινοβούλιο των Επτανήσων, το οποίο
στη συνεχεία εξελέγη και με την ονομασία Γερουσία των Ιονίων Νήσων συμπεριέλαβε
αντιπροσώπους από όλα τα νησιά. Τότε διαμορφώθηκαν τρεις κομματικές τάσεις, με
τους Αγγλόφιλους Κυβερνητικούς, τους Μεταρρυθμιστές, που επεδίωκαν περισσότερες
ελευθερίες και συνταγματικές μεταρρυθμίσεις στα πλαίσια του καθεστώτος και τους
Ριζοσπάστες, που ήταν μαχητικοί οπαδοί της Ένωσης με την Ελλάδα και καταδιώχτηκαν
δεινώς με εξορίες και άλλες διώξεις από τους Αγγλους. Τους Ριζοσπάστες εκπροσώπησε
από τα Κύθηρα αρχικά ο βουλευτής Γεώργιος Μόρμορης, ο οποίος συνεργαζόταν με τους
βουλευτές Κυθήρων Κοσμά Πανάρετο και Γεώργιο Αρώνη-Παναγιωτόπουλο.
Με την Ένωση των Επτανήσων με την Ελλάδα το 1864 τα Κύθηρα ακολούθησαν
πλέον τις τύχες του ελληνικού κράτους. Κατά την ανάγνωση του ψηφίσματος της Ένωσης
στην ΙΑ' Βουλή των Ιονίων Νήσων τα Κύθηρα εκπροσωπούσαν ο Κοσμάς Πανάρετος και
ο ιατροφιλόσοφος Δημήτριος Ραπτάκης, παππούς του πασίγνωστου αργότερα σύνθετη
Κλέωνα Τριανταφύλλου (Αττίκ). Κατά τη διάρκεια της Αγγλοκρατίας έγιναν πολλά δημόσια
έργα στα Κύθηρα, τα οποία σώζονται μέχρι σήμερα. Τα περισσότερα έγιναν με τη μέθοδο
της επίταξης της εργασίας και της επίταξης των μεταφορικών μέσων (αγγαρεία). Τότε
κατασκευάστηκαν το λοιμοκαθαρτήριο (Λαζαρέτα) στο Καψάλι,
άρχισε η χάραξη του κεντρικού δρόμου και κατασκευάστηκαν δρόμοι για να συνδέουν
τα τέσσερα διαμερίσματα, στα οποία είχε χωριστεί διοικητικά το νησί (Λιβαδίου,
Καστρισιανίκων, Μυλοποτάμου και Ποταμού). Το εντυπωσιακότερο έργο αυτής της περιόδου
είναι η γέφυρα στο Κατούνι, που σχεδιάστηκε από τον Αγγλο αρχιμηχανικό Τζών Μακφέϊλ,
τοποτηρητή του Υπάτου Αρμοστή στα Κύθηρα και αποτελούσε τμήμα του δρόμου Λειβαδίου-Αυλαίμονα,
ο οποίος ήταν τότε, όπως και κατά την Ενετοκρατία, κύριο λιμάνι των Κυθήρων. Την
ίδια εποχή κατασκευάστηκαν και οι φάροι στο Καψάλι και το Μουδάρι του Καραβά.
Ο τελευταίος έχει ύψος 25μ και φώτιζε τη θάλασσα σε απόσταση 50 μιλίων. Έγιναν
ακόμα πολλές άλλες γέφυρες (Ποταμός,
Μυρτίδια, Καψάλι), η κεντρική αγορά στη Χώρα (Μαρκάτο), έργα ύδρευσης και αποχέτευσης
και κατασκευάστηκαν αναψυκτήρια κατά μήκος του κεντρικού δρόμου. Ίσως σημαντικότερα
απ' όλα, με βάση το αποτέλεσμα, κρίνονται τα σχολικά κτίρια που κατασκευάστηκαν
τότε, πολλά από τα οποία σώζονται μέχρι σήμερα (Μυλοπόταμο, Αγ.Θεόδωρος, Ποταμός,
Μηλαπιδέα στο Λιβάδι, Χώρα, Φράτσια).
Στα σχολεία αυτά που διδάσκονταν οι μαθητές με τη Λαγγαστριανή (αλληλοδιδακτική)
μέθοδο, έμαθαν γράμματα οι πρώτες γενιές μαθητών της εποχής, που πήγαν σε οργανωμένο
σχολείο. Είναι χαρακτηριστικό, πως οι Αγγλοι, για να πείσουν τους γονείς να στείλουν
τα παιδία τους στο σχολείο, χρησιμοποίησαν διάφορα τεχνάσματα, όπως η απαλλαγή
των μεταφορικών ζωών από την αγγαρεία, καθώς οι πιο πολλοί γονείς ήθελαν τα παιδία
για να βοηθούν στις αγροτικές εργασίες, ενώ δεν κατανοούσαν όλοι τη χρησιμότητα
της μόρφωσης. Τα αποτελέσματα της λειτουργίας πολλών σχολείων με πολλούς μαθητές,
φάνηκαν αργότερα, όταν τα Κύθηρα είχαν τον πιο μεγάλο αριθμό κοριτσιών στα σχολεία
τους από όλα τα Επτάνησα, κάτι ιδιαίτερα σημαντικό για τα χρόνια αυτά, που η απόκτηση
γνώσεων για τις γυναίκες εθεωρείτο άσκοπη πολυτέλεια.
Σημαντικά μέτρα έλαβαν ακόμα οι αγγλικές αρχές για την αυτάρκεια σε
κύρια προϊόντα (λαδί, σιτάρι, κρασί) και τότε παρατηρείται μεγάλη αύξηση στη φύτευση
ελαιοδένδρων και αμπελιών, λόγω της παροχής κινήτρων για το σκοπό αυτό. Αναφέρεται
ότι για να διεκδικήσει κανείς την εποχή αυτή μια θέση στην υποτυπώδη οργάνωση
της τοπικής αυτοδιοίκησης, που λειτουργούσε όπως σε όλα τα χωριά, έπρεπε να αποδείξει
ότι έχει φυτέψει ένα συγκεκριμένο αριθμό δένδρων. Η ύπαρξη της αγγλικής διοικήσεως
οδήγησε στο να καταφύγουν στα Κύθηρα, ιδίως κατά την Επανάσταση του 1821, αλλά
και πριν από αυτή, λόγιοι και αγωνιστές, όπως ο Γρηγόριος Κωνσταντάς, ο Διονύσιος
Πύρρος ο Θεσσαλός, ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης κ.α. Αργότερα το ίδιο έγινε και κατά
τη διάρκεια των Κρητικών Επαναστάσεων, όποτε πολλοί Κρητικοί εύρισκαν καταφύγιο
για τους ίδιους ή τις οικογένειες τους στα Κύθηρα, με τα οποία άλλωστε οι σχέσεις
της Κρήτης ήταν πάντοτε στενές και αμφίδρομες. Στα Κύθηρα κατέφυγε τότε, αρκετές
φορές μάλιστα, ο Ελευθέριος Βενιζέλος, σε νεαρή ηλικία, έμεινε μάλιστα στο Λειβάδι
κατά τα χρόνια 1877-8,ενώ και πρώτη του σύζυγος ήταν κυθηραϊκής καταγωγής, το
γένος Κατελούζου.
Κατά την εποχή της Αγγλοκρατίας εντάθηκε η δειλή τάση που είχε αρχίσει
από τα τελευταία χρόνια της Ενετοκρατίας για μετανάστευση στη Σμύρνη.
Η ραγδαία αύξηση του πληθυσμού λόγω των συνθηκών ασφάλειας, αλλά και της βελτίωσης
των όρων ζωής, είχε ως αποτέλεσμα την ένταση της μετανάστευσης, γιατί, παρά την
επικράτηση καλύτερων συνθηκών, το νησί δεν επαρκούσε για να διαθρέψει τόσο πληθυσμό.
Στη Σμύρνη ειδικά η αναγνώριση των προνομίων που ίσχυαν για τους Αγγλους και στους
πολίτες των Ιονίων Νήσων, είχε ως αποτέλεσμα, όχι μόνο τη ραγδαία αύξηση του αριθμού
των Κυθηρίων που αναζητούσαν την τύχη τους εκεί, αλλά και την εντυπωσιακή τους
πορεία στην τοπική οικονομία, όπου αναδείχτηκαν πρωτοπόροι στη ναυτιλία, το εμπόριο
και τη βιοτεχνία με αποτέλεσμα να προσελκύουν όλο και περισσότερους νέους μετανάστες
από το νησί. Την ίδια εποχή άρχισε και η μετανάστευση στην Αμερική και την Αυστραλία,
που έμελλε να οδηγήσει αργότερα χιλιάδες Κυθήριους στις νέες αυτές χώρες υποδοχής.
Το κείμενο παρατίθεται τον Μάιο 2005 από την ακόλουθη ιστοσελίδα, με φωτογραφίες, του Δήμου Κυθήρων
Το κύριο χαρακτηριστικό του 20ου αιώνα στα Κύθηρα είναι η μεγάλη μετανάστευση,
η οποία είχε αρχίσει, όπως είδαμε, δειλά από το 18ο αιώνα και εντάθηκε το 19ο,
από τα μέσα του οποίου άρχισε το έντονο μεταναστευτικό ρεύμα προς τη Σμύρνη.
Η μεγάλη παρουσία κυθηραϊκής καταγωγής πληθυσμού στη Σμύρνη, που έφτασε την εποχή
της Kαταστροφής το 1922 να αριθμεί 14.000 άτομα και ήταν η πολυπληθέστερη ομάδα
από τον ελληνικής καταγωγής πληθυσμό της περιοχής, άφησε έντονα τα σημάδια της.
Με κέντρο τον Κουκλουτζά η κυθηραϊκή παροικία διέθετε δικά της σχολεία και εκκλησίες
και είχε σημαντική συμμετοχή σε γηροκομεία και νοσοκομεία, τα οποία συντηρούσε
η ευμάρεια που προερχόταν από την επιτυχημένη παρουσία των Κυθηρίων στην οικονομική
ζωή του τόπου. Δυστυχώς το ζωντανό αυτό τμήμα της Κυθηραϊκής Διασποράς είχε την
τύχη του υπόλοιπου ελληνικού στοιχείου της περιοχής μετά την τραγική Καταστροφή
του 1922. Οι περισσότεροι Κυθήριοι πρόσφυγες, όσοι γλίτωσαν από την τούρκικη θηριωδία,
διασκορπίστηκαν σχεδόν σε όλο τον κόσμο. Κύριοι τόποι προορισμού ήταν, φυσικά,
η Ελλάδα, η Αίγυπτος και η Αυστραλία σε δεύτερη φάση. Οι πρόσφυγες που έφθασαν
στην Ελλάδα σε πολυπληθείς ομάδες είχαν κύριους προορισμούς, την περιοχή της Αττικής,
τη Θεσσαλονίκη και τα
νησιά του ανατολικού Αιγαίου. Στις περιοχές αυτές ανιχνεύονται με ευκολία και
σήμερα πολλά κυθηραϊκά επώνυμα, κατάλοιπα των προσφύγων της Μικρασιατικής Καταστροφής.
Στα Κύθηρα δεν έφτασαν τότε παρά λίγες εκατοντάδες προσφύγων από τη Σμύρνη, οι
περισσότεροι κυθηραϊκής καταγωγής.
Το κύμα της μετανάστευσης είχε ήδη ενταθεί από τα πρώτα χρόνια του
20ου αιώνα και μεγάλες ομάδες Κυθηρίων βρέθηκαν στις Η.Π.Α και την Αυστραλία,
όπου ιδρύθηκαν γρήγορα πολλοί σύλλογοι με κύριο γνώρισμά τους τη νοσταλγία και
την αγάπη των μελών τους για τη γενέτειρα, την οποία ήταν πολύ δύσκολο να επισκέπτονται,
λόγω των συγκοινωνιακών συνθηκών της εποχής. Αξίζει να σημειωθεί πως οι περισσότεροι
μετανάστες έφευγαν χωρίς τις οικογένειες τους, όσοι είχαν ήδη οικογένεια και πολλοί
από αυτούς δεν γύρισαν ποτέ πίσω. Κατά τους Βαλκανικούς πόλεμους του 1912-3 κατά
εκατοντάδες συνέρρευσαν στην Ελλάδα εθελοντές από τις Η.Π.Α κυρίως, για να υπηρετήσουν
την πατρίδα στην κρίσιμη περίοδο των πόλεμων. Πολλοί από αυτούς, που δεν είχαν
επιτύχει στον τόπο που είχαν καταφύγει βρήκαν τότε μια εύσχημη δικαιολογία επιστροφής.
Στον Α’ Παγκόσμιο πόλεμο τα Κύθηρα πέρασαν μια ολιγόμηνη, αλλά αξιομνημόνευτη,
περιπέτεια, όταν προσχωρήσαν στο κίνημα του Βενιζέλου και αποτέλεσαν για λίγο
καιρό Αυτόνομη περιοχή με δική της διοίκηση και υπηρεσίες και ισχυρούς δεσμούς
με τη βενιζελική Κρήτη, αλλά και τη Μεγάλη Βρετανία, η οποία ενίσχυε την κίνηση
του Ελ.Βενιζέλου. τότε μάλιστα το ιδιότυπο κυθηραϊκό κρατικό μόρφωμα είχε κηρύξει
και τον πόλεμο (!) στη Γερμανία αποδεχόμενο τα σχετικά διατάγματα του Βενιζέλου
και, κατά μια εκδοχή, μετά την πλήρη επικράτηση του Βενιζέλου και την απομάκρυνση
του βασιλιά, όταν διαλύθηκε και η αυτόνομη διοίκηση των Κυθήρων, οι τοπικές αρχές
"ξέχασαν" να αποκαταστήσουν τα πράγματα με τη Γερμανία.
Στη Γερμανοϊταλική κατοχή που ακολούθησε το Β' Παγκόσμιο πόλεμο ο
πληθυσμός του νησιού ανέβηκε στα 15.000 άτομα. Αρχικά το νησί είχαν καταλάβει
οι Ιταλοί και αργότερα το παρέδωσαν στους Γερμανούς, που κατασκεύασαν μικρές βάσεις
στο Καψάλι (Τράχηλας),
Αγία Ελέσα και Καραβά.
Τα Κύθηρα ήταν το πρώτο μέρος ελληνικής γης που απελευθερώθηκε από
τα στρατεύματα κατοχής. Συμμαχικές δυνάμεις (κυρίως Βρετανοί) με ελληνική συμμετοχή
έφθασαν με πλοία στον Αυλαίμονα από τη Μέση Ανατολή και στις 15 Σεπτεμβρίου 1944
αποβιβάστηκαν στο Καψάλι.
Αμέσως μετά την κατοχή ένα νέο μεταναστευτικό ρεύμα, πιο έντονο από
κάθε άλλη φορά, σάρωσε τα Κύθηρα και σε δυο δεκαετίες ερήμωσε κυριολεκτικά το
νησί αφήνοντας έρημα τα χώρια και ακαλλιέργητη τη γη. Συμπαγείς ομάδες πληθυσμού
έφυγαν προς δυο, κυρίως, κατευθύνσεις. Εσωτερικά προς την Αθήνα
και τον Πειραιά, όπου
ήδη είχε δραστηριοποιηθεί με επιτυχία μεγάλη ομάδα Κυθηρίων από τα τέλη του προηγούμενου
αιώνα και εξωτερικά προς την Αυστραλία, όπου έφθαναν πλέον κατά εκατοντάδες οι
Κυθήριοι. Έφθασε έτσι, ο κυθηραϊκής καταγωγής πληθυσμός στη χώρα αυτή να υπολογίζεται
από τις αρχές της σε 60.000 άτομα.
Το γεγονός ότι το νησί αποτέλεσε σταυροδρόμι πολιτισμών και διατήρησε
μεγάλο μέρος της πολιτιστικής του κληρονομιάς οδήγησε στην ανακήρυξή του σε πολιτιστικό
μνημείο της Ευρώπης. Στην εποχή μας μερικές χιλιάδες Κυθήριοι είναι εγκατεστημένοι
στην Αθηνά και στον Πειραιά, στον οποίο υπάγεται διοικητικά το νησί από το 1928
και αποτελούν δραστήρια μέλη της σύγχρονης ελληνικής κοινωνίας, οργανωμένα σε
πολλούς συλλόγους με σημαντική δραστηριότητα. Οι σύλλογοι Κυθηρίων στο εξωτερικό
προσπαθούν να διατηρήσουν τους δεσμούς με τη γενέτειρα, όμως οι νεότερες γενιές
δεν έχουν την ίδια τάση για ισχυροποίηση των δεσμών αυτών, παρά την αγάπη τους
για τον τόπο των προγόνων τους. Τελευταία εμφανίζεται μια ισχυρή ροπή για να αναζητήσουν
τις ρίζες τους και την καταγωγή τους πολλοί ομογενείς από το εξωτερικό, που έχουν
χάσει την επαφή λόγω της παρόδου πολλών χρόνων και της αποξένωσης με τον τόπο
καταγωγής. Ένα δραστήριο σωματείο στην Αθήνα, η Εταιρία Κυθηραϊκών Μελετών, έχει
βοηθήσει και στην κατεύθυνση αυτή κάνοντας σειρά εκδόσεων από τις πήγες της Κυθηραϊκής
Ιστορίας από το πλούσιο Ιστορικό Αρχείο του νησιού, στο οποίο διατηρούνται έγγραφα
από το 16ο αιώνα.
Το κείμενο παρατίθεται τον Μάιο 2005 από την ακόλουθη ιστοσελίδα, με φωτογραφίες, του Δήμου Κυθήρων
ΜΕΘΑΝΑ (Κωμόπολη) ΕΛΛΑΔΑ
Εισαγωγή
Μέθανα ή Μεθήνη ή Μεθώνη ή Μεθάνη ή Αρσινόη, όποιο όνομα κι αν δόθηκε κατά καιρούς, στο πέρασμα των αιώνων, τίποτα δεν αλλάζει την σημαντικότατη ιστορική διαδρομή της Χερσονήσου από την Νεολιθική Εποχή (6.000-3.200π.Χ.) μέχρι σήμερα.
Αρχαϊκοί Χρόνοι
Η πόλη και η Χερσόνησος των Μεθάνων αναφέρονται για πρώτη φορά σε γραπτά κείμενα από τους ιστορικούς: Θουκυδίδη (5ος αιώνας π.Χ.), Διόδωρο το Σικελό (1ος αι..π.Χ.), από τους Γεωγράφους , Στράβωνα (1ος αιώνας π.Χ.) και Κλαύδιο Πτολεμαίο (2ος αιώνας μ.Χ.) από τον Λατίνο ποιητή Οβίδιο (1ος αιώνας π.Χ.) καθώς και από τον μεγάλο περιηγητή της Αρχαιότητας Παυσανία (2ος αιώνας π.Χ.). Αργότερα αναφέρεται από τον Ιεροκλή (6ος αιώνας μ.Χ).
Η πρώτη κατοίκηση στην Χερσόνησο των Μεθάνων, ανάγεται στα Νεολιθικά
Χρόνια, σύμφωνα με τα σημαντικότατα αρχαιολογικά ευρήματα στο Παλαιόκαστρο (Βαθύ)
και στην κορυφή του βουνού της Χελώνας. Στο Παλαιόκαστρο βρίσκεται η Ακρόπολη
των αρχαίων Μεθάνων. Στην επόμενη περίοδο την πρωτοελλαδική (2800-1900 π.Χ.) φαίνεται
να υπάρχει πιο έντονη κατοίκηση στην περιοχή. Πρωτοελλαδικοί οικισμοί εντοπίστηκαν
στον Ισθμό και στο νησάκι των Μεθάνων. Στην Υστεροελλαδική, Μυκηναϊκή εποχή κάτοικοι
της περιοχής είναι οι Ίωνες. Έχτισαν τους οικισμούς τους στην περιοχή του Μεγαλοχωρίου,
στο υψίπεδο Θρονί και στη Χελώνα. Με την έναρξη των ιστορικών χρόνων τα Μέθανα
όπως και η Καλαύρεια δέχτηκαν ειρηνικά τους Δωριείς εποίκους. Η επόμενη περίοδο,
η κλασσική είναι περισσότερο γνωστή λόγω των πλουσιότερων πληροφοριών. Κυρίως
για τα Μέθανα γνωρίζουμε ότι οχυρώνεται ο οικισμός του Μεγαλοχωρίου και χτίζονται
νέοι οικισμοί στο Νησάκι Μεθάνων, στο Θρονί, στον Ογά και τη Μαγούλα, στη Καημένη
Χώρα και τη Χελώνα. Από πληροφορίες των ιστορικών συμπεραίνεται ότι ο πληθυσμός
της περιοχής στα κλασσικά χρόνια θα ήταν περίπου 9.000 χιλ. άνθρωποι (μαζί με
τα Μέθανα). Το πολίτευμα πρέπει να ήταν ολιγαρχικό. Στα Ελληνιστικά χρόνια τα
Μέθανα και η Καλαύρεια ήσαν ανεξάρτητα, ενώ εκείνη τη περίοδο αρχίζουν να χρησιμοποιούνται
οι λουτρικές εγκαταστάσεις στην Πηγή της Βρωμολίμνης (Άγιος Χαράλαμπος) και της
Κάτω Μούσκας Τον 4ο και 3ο αιώνα π.Χ. τα Μέθανα πρέπει να είχαν κάποιο βαθμό ανεξαρτησίας,
αφού έκοβαν και δικά τους νομίσματα τα οποία παρίσταναν την κεφαλή του Ηφαίστου
(θεού της φωτιάς και των ηφαιστείων). Τον 3ο αιώνα π.Χ. στην περίοδο των Ελληνιστικών
χρόνων που βασιλιάς ήταν ο Μακεδόνας Αντίγονος Γονατάς (283- 239 π.Χ.), το ηφαίστειο
των Μεθάνων εξερράγη. Επίσης, την ίδια περίοδο η Χερσόνησος κατακτήθηκε από την
δυναστεία των Πτολεμαίων για ένα περίπου αιώνα και ονομάστηκε Αρσινόη προς τιμήν
τις συζύγου του Πτολεμαίου του 4ου.
Ρωμαϊκοί / Βυζαντινοί Χρόνοι
Στα Ρωμαϊκά χρόνια υπήρχε ο ναός του Σαράπιδος και της Ίσιδος, ενώ στην πρώιμη βυζαντινή περίοδο χτίστηκαν Παλαιοχριστιανικές βασιλικές πρώιμες βυζαντινές εκκλησίες που διατηρήθηκαν μέχρι το τέλος του 6ου ή τις πρώτες δεκαετίες του 7ου αιώνα μ.Χ. Γραπτές πληροφορίες για την Βυζαντινή περίοδο, δηλαδή από το 330 μ.Χ έως το 1453 και κατά τα πρώτα 150 περίπου χρόνια της Τουρκοκρατίας δεν έχουμε. Όμως μελετώντας τα διάφορα αρχαιολογικά ευρήματα είναι δυνατόν να προχωρήσουμε στην ανασύσταση του ιστορικού παρελθόντος της συγκεκριμένης περιόδου. Διαπιστώνουμε λοιπόν ότι η Χερσόνησος είχε λίγους κατοίκους και μάλλον μόνο 2 μεγάλους οικισμούς. Έναν στην περιοχή της Παναγίτσας και έναν ακόμη στην περιοχή του Προφήτη Ηλία. Κάποιο μικρό χωριό φαίνεται ότι υπήρχε γύρω από την εκκλησία της Αγίας Βαρβάρας. Αξίζει να αναφέρουμε ότι για τους πρώτους χριστιανικούς αιώνες και μέχρι περίπου το 900 μ.Χ. υπάρχουν πληροφορίες για ύπαρξη Τοπικής Επισκοπής στα Μέθανα. Αργότερα φαίνεται ότι η Επισκοπή καταργείται και συγχωνεύεται με την διπλανή Επισκοπή της Τροιζήνας η οποία στα Βυζαντινά χρόνια και στην Τουρκοκρατία είχε το όνομα Επισκοπή "Δαμαλά".
Νεώτεροι Χρόνοι
Σημαντική αλλαγή όσον αφορά τα πληθυσμιακά στοιχεία της περιοχής, παρατηρείται από την Επανάσταση του 1821 και μετά. Ενώ μέχρι το 1821 οι κάτοικοι της περιοχής δεν θα ξεπερνούσαν τους 500-600. Παρατηρούμε ότι το 1830 φθάνουν τους 1084 και το 1870 τους 1946. Αξίζει πάντως εδώ να αναφερθεί ότι κατά την διάρκεια της Επαναστάσεως του 1821 στα Μέθανα κατέφυγαν για αποτελεσματική προστασία από την τουρκική βαρβαρότητα εκατοντάδες πρόσφυγες, κυρίως γυναικόπαιδα, και βέβαια στην περιοχή αυτή κατέφυγε το 1826-27 ο αξιωματικός Κάρολος Φαβιέρος μαζί με λίγους στρατιώτες, όπου και έχτισε το γνωστό κάστρο του. Η σπουδαιότερη όμως εξέλιξη που παρατηρείται στα Μέθανα είναι η ίδρυση της Λουτροπόλεως των Μεθάνων γύρω στο 1870. Χάρις στις αξιολογότατες ιαματικές της πηγές γρήγορα χτίστηκαν σπίτια και οικήματα για τους χρήστες των πηγών, κι έτσι το 1928 οι μόνιμοι κάτοικοι των Λουτρών έφθασαν τους 490, ενώ το 1961 σύμφωνα με την επίσημη απογραφή έφθασαν τους 693. Το 1906 δύο κτήρια κατασκευάσθηκαν για την χρήση των πηγών με 10 λουτήρες το καθένα, ενώ το 1904 άλλο ένα κτήριο είχε κατασκευασθεί 250 μέτρα πιο βόρεια από τις άλλες πηγές. Στη διάρκεια του Μεσοπολέμου 1920-1940 τα Μέθανα ως Χερσόνησος και τα Λουτρά ως πόλη, γνώρισαν σημαντική ανάπτυξη. Μετά την λήξη του Β' Παγκοσμίου Πόλεμου η ανάπτυξη άρχισε σιγά- σιγά να αλλάζει την όψη των Μεθάνων. Τα τουριστικά καταλύματα αυξήθηκαν, ασφαλτοστρωμένοι δρόμοι κατασκευάστηκαν και άρχισε η σύνδεση με Πορθμείο- Φέρυ- Μπότ των Μεθάνων με τον Πειραιά. Ο πληθυσμός των Λουτρών αυξήθηκε το 1971 σε 740 κατοίκους, αλλά ο μόνιμος πληθυσμός όλης της Χερσονήσου άρχισε να μειώνεται λόγω μετανάστευσης. Έτσι από 2.413 το 1961, έπεσε στους 2.233 το 1971. Σήμερα, ο πληθυσμός της Χερσονήσου των Μεθάνων ανέρχεται σε 2.300 κατοίκους (απογραφή 2001). Σημαντική ανάπτυξη έχει δημιουργηθεί τα τελευταία χρόνια με τη συνεργασία των τοπικών αρχών και των κατοίκων της περιοχής. Ο τουρισμός και η γεωργία παραμένουν οι κύριες οικονομικές δραστηριότητες των δημοτών της χερσονήσου.
ΤΡΟΙΖΗΝ (Αρχαία πόλη) ΕΛΛΑΔΑ
Putting out from Epidaurus, they (the Athenians) laid waste the territory of Troezen, Halieis, and Hermione, all towns on the coast of Peloponnese, and thence sailing to Prasiai, a maritime town in Laconia, ravaged part of its territory, and took and sacked the place itself; after which they returned home, but found the Peloponnesians gone and no longer in Attica.
...In this year (419 BC) the Argives, charging the Lacedaemonians (1)
with not paying the sacrifices to Apollo Pythaeus,(2) declared
war on them; and it was at this very time that Alcibiades, the Athenian general,
entered Argolis with an army. Adding these troops to their forces, the Argives
advanced against Troezen, a city which was an ally of the Lacedaemonians, and
after plundering its territory and burning its farm-buildings they returned home.
The Lacedaemonians, being incensed at the lawless acts committed against the Troezenians,
resolved to go to war against the Argives... (Diod. 12.78.1)
Commentary:
1. The Epidaurians, not the Lacedaemonians (see Thuc. 5.53); but Diodorus frequently
uses the term "Lacedaemonian" in a wide sense to refer to any ally of
Sparta.
2. The temple is likely the one in Asine, which was the only building spared by
the Argives when they razed that city (cp. Paus. 2.36.5; Thuc. 5.53.1).
...Epameinondas, who had with him the bravest of the Thebans, with great effort
forced back the Lacedaemonians, and cutting through their defence and bringing
his army through, passed into the Peloponnese, thereby accomplishing a feat no
whit inferior to his former mighty deeds. Having proceeded straightway to Troezen
and Epidaurus, he ravaged the countryside but could not seize the cities, for
they had garrisons of considerable strength... (Diod. 15.68.5-69.1)
ΣΑΛΑΜΙΝΑ (Νησί) ΑΤΤΙΚΗ
The Athenians soon after (the battle at Thermopylae) proved their
mettle. Rather than surrender when Xerxes arrived in Attica with his army, they
abandoned their city for him to sack. The Athenian commander Themistocles (c.
528-462 B.C.) then maneuvered the other Greeks into facing the larger Persian
navy in a sea battle in the narrow channel between the island of Salamis and
the west coast of Attica. Athens was able to supply the largest contingent to
the Greek navy at Salamis because the assembly had been financing the construction
of warships ever since a rich strike of silver had been made in Attica in 483
B.C. The proceeds from the silver mines went to the state andat the urging of
Themistocles, the assembly had voted to use the financial windfall to build
a navy for defense, rather than to distribute the money among individual citizens.
As at Thermopylae, the Greeks in the battle of Salamis in 480 B.C. used topography
to their advantage. The narrowness of the channel prevented the Persians from
using all their ships at once and minimized the advantage of their ships' greater
maneuverability. In the close quarters of the Salamis channel, the heavier Greek
ships could employ their underwater rams to sink the less sturdy Persian craft.
When Xerxes observed that the most energetic of his naval commanders appeared
to be the one woman among themArtemisia of Caria (the southwest corner of Turkey),
he reportedly remarked, "My men have become women, and my women, men".
End of the Persian Wars
The Greek victory at Salamis in 480 B.C. sent Xerxes back to Persia,
but he left behind an enormous infantry force under his best general and an
offer for the Athenians (if only they would capitulate): they would remain unharmed
and become the king's overlords over the other Greeks. The assembly refused,
the Athenian population evacuated its homes and city once again, and Xerxes'
general wrecked Athens for the second time in as many years. In 479 B.C., the
Greek infantry headed by the Spartans under the command of a royal son named
Pausanias (c. 520-470 B.C.) outfought the Persian infantry at the battle of
Plataea in Boeotia, just north of Attica, while a Greek fleet caught the Persian
navy napping at Mykale on the coast of Ionia. The coalition of Greek city-states
had thus done the incredible: they had protected their homeland and their independence
from the strongest power in the world.
Political Freedom and Greek Courage
The Greeks' superior armor and weapons and their adroit use of topography to
counterbalance the enemy's greater numbers explain their victories from a military
perspective. What is truly remarkable about the Persian Wars, however, is that
the citizen militias of the thirty-one Greek city-states decided to fight in
the first place. They could have surrendered and agreed to become Persian subjects
to save themselves. Instead, eager to defend their freedom despite the risks
and encouraged to fight by the citizens of their communities, these Greeks chose
to strive together against apparently overwhelming odds. Since the Greek forces
included not only aristocrats and hoplites (who had to be financially capable
of supplying their own armor and weapons), but also thousands of poorer men
who rowed the warships, the effort against the Persians cut across social and
economic divisions. The decision by Greeks to fight the Persian Wars demonstrated
courage inspired by a deep devotion to the ideal of the political freedom of
the city-state, which had emerged in the preceding Archaic Age.
This text is from: Thomas Martin's An Overview of Classical Greek History from Homer to Alexander, Yale University Press. Cited Sep 2002 from Perseus Project URL below, which contains bibliography & interesting hyperlinks.
Short after the battle of Thermopylae)
At the request of the Athenians,
the fleet of the Hellenes came from Artemisium
and put in at Salamis. The Athenians requested them to put in at Salamis so that
they take their children and women out of Attica
and also take counsel what they should do. They had been disappointed in their
plans, so they were going to hold a council about the current state of affairs.
They expected to find the entire population of the Peloponnese
in Boeotia awaiting(1)
the barbarian, but they found no such thing. They learned that they were
fortifying the Isthmus instead and considered the defense of the Peloponnese the
most important thing, disregarding all the rest. When the Athenians learned this,
they asked the fleet to put in at Salamis.
While the others put in at Salamis, the Athenians landed in their
own country. When they arrived, they made a proclamation that every Athenian should
save his children and servants as he best could. Thereupon most of them sent the
members of their households to Troezen,
and some to Aegina and Salamis.
They were anxious to get everything out safely because they wished to obey the
oracle, and also not least because of this: the Athenians say that a great snake(2)
lives in the sacred precinct guarding the acropolis. They say this and even put
out monthly offerings for it as if it really existed. The monthly offering is
a honey-cake. In all the time before this the honey-cake had been consumed, but
this time it was untouched. When the priestess interpreted the significance of
this(3), the Athenians were all the more eager to abandon the
city since the goddess(4) had deserted the acropolis. When they
had removed everything to safety, they returned to the camp.
When those from Artemisium had put in at Salamis, the rest of the
Hellenic fleet learned of this and streamed in from Troezen, for they had been
commanded to assemble at Pogon (5), the harbor of Troezen. Many
more ships assembled now than had fought at Artemisium(6), and
from more cities. The admiral was the same as at Artemisium, Eurybiades son of
Euryclides, a Spartan but not of royal descent. The ships provided by the Athenians
were by far the most numerous and the most seaworthy.
The following took part in the war:
From the Peloponnese, the Lacedaemonians
provided sixteen ships; the Corinthians
the same number as at Artemisium(40 ships); the Sicyonians
furnished fifteen ships, the Epidaurians
ten, the Troezenians five,
the Hermioneans three. All
of these except the Hermioneans are Dorian and Macedonian and had last come from
Erineus and Pindus
and the Dryopian region. The Hermioneans are Dryopians, driven out of the country
now called Doris by Herakles
and the Malians.These, then,
were the Peloponnesians who took part in the war.
From the mainland outside the Peloponnese came the following:
The Athenians provided more than all the rest, one hundred and eighty ships.(7)
They provided these alone, since the Plataeans
did not fight with the Athenians at Salamis for this reason: when the Hellenes
departed from Artemisium(8) and were off Chalcis,
the Plataeans landed on the opposite shore of Boeotia
and attended to the removal of their households. In bringing these to safety they
were left behind. The Athenians, while the Pelasgians ruled what is now called
Hellas, were Pelasgians,
bearing the name of Cranai. When Cecrops was their king they were called Cecropidae,
and when Erechtheus succeeded to the rule, they changed their name and became
Athenians. When, however, Ion son of Xuthus was commander(9) of
the Athenian army, they were called after him Ionians.
The Megarians provided the same number as at Artemisium (20 ships).
The Ampraciots came to help with seven ships, and the Leucadians, who are Dorians
from Corinth, with three.(10)
Of the islanders, the Aeginetans provided thirty ships. They had other
manned ships, but they guarded their own land with these and fought at Salamis
with the thirty most seaworthy. The Aeginetans are Dorians from Epidaurus, and
their island was formerly called Oenone. After the Aeginetans came the Chalcidians
with their twenty ships from Artemisium, and the Eretrians
with the same seven; these are Ionians. Next were the Ceans,
Ionians from Athens, with the same ships as before. The Naxians
provided four ships. They had been sent by their fellow citizens to the Persians,
like the rest of the islanders, but they disregarded their orders and came to
the Hellenes at the urging of Democritus, an esteemed man among the townsmen and
at that time captain of a trireme. The Naxians are Ionians descended from Athens.
The Styrians provided the
same number of ships as at Artemisium, and the Cythnians
one trireme and a fifty-oared boat; these are both Dryopians. The Seriphians,
Siphnians, and Melians
also took part, since they were the only islanders who had not given earth and
water to the barbarian.
All these people who live this side of Thesprotia
and the Acheron river took
part in the war. The Thesprotians border on the Ampraciots
and Leucadians, who were
the ones who came from the most distant countries to take part in the war. The
only ones living beyond these to help Hellas in its danger were the Crotonians,
with one ship. Its captain was Phayllus,(11) three times victor
in the Pythian games. The Crotonians are Achaeans by birth.
All of these came to the war providing triremes, except the Melians
and Siphnians and Seriphians, who brought fifty-oared boats. The Melians (who
are of Lacedaemonian stock)(12) provided two; the Siphnians and
Seriphians, who are Ionians from Athens, one each. The total number of ships,
besides the fifty-oared boats, was three hundred and seventy-eight.
When the generals from the aforementioned cities, met at Salamis,
they held a council and Eurybiades proposed that whoever wanted to should give
his opinion on what place under their control was most suitable for a sea battle.
Attica was already lost, and he proposed that they consider the places which were
left. The consensus of most of the speakers was to sail to the Isthmus and fight
at sea for the Peloponnese, giving this reason: if they were defeated in the fight
at Salamis they would be besieged on an island, where no help could come to them,
but if they were at the Isthmus they could go ashore to their own lands.
While the generals from the Peloponnese considered this argument,
an Athenian came with the message that the barbarians had reached Attica and were
laid destroying it by fire. The army with Xerxes had made its way through Boeotia
and burnt the city of the Thespians,
who had abandoned it and gone to the Peloponnese, and Plataea
likewise. Now the army had come to Athens and was devastating everything there.
The army burnt Thespia and Plataea upon learning from the Thebans
that they had not medized.
Since the crossing of the Hellespont,
where the barbarians began their journey, they had spent one month there crossing
into Europe and in three more months were in Attica, when Calliades was archon
at Athens.(13) When they took the town it was deserted, but in
the sacred precinct they found a few Athenians, stewards of the sacred precinct
and poor people, who defended themselves against the assault by fencing the acropolis
with doors and logs. They had not withdrawn to Salamis not only because of poverty
but also because they thought they had discovered the meaning of the oracle the
Pythia had given, namely that the wooden wall would be impregnable. They believed
that according to the oracle this, not the ships, was the refuge.
The Persians took up a position on the hill opposite the Acropolis,
which the Athenians call the Areopagus,
and besieged them in this way: they wrapped arrows in tar and set them on fire,
and then shot them at the barricade. Still the besieged Athenians defended themselves,
although they had come to the utmost danger and their barricade had failed them.
When the Pisistratids proposed terms of surrender, they would not listen but contrived
defenses such as rolling down boulders onto the barbarians when they came near
the gates. For a long time Xerxes was at a loss, unable to capture them.
In time a way out of their difficulties was revealed to the barbarians,
since according to the oracle all the mainland of Attica had to become subject
to the Persians. In front of the acropolis, and behind the gates and the ascent,
was a place where no one was on guard, since no one thought any man could go up
that way. Here some men climbed up, near the sacred precinct of Cecrops' daughter
Aglaurus(14), although the place was a sheer cliff. When the
Athenians saw that they had ascended to the acropolis, some threw themselves off
the wall and were killed, and others fled into the chamber. The Persians who had
come up first turned to the gates, opened them, and murdered the suppliants. When
they had levelled everything, they plundered the sacred precinct and set fire
to the entire acropolis.
So it was that Xerxes took complete possession of Athens, and he sent
a horseman to Susa to announce his present success to Artabanus. On the day after
the messenger was sent, he called together the Athenian exiles who accompanied
him and asked them go up to the acropolis and perform sacrifices in their customary
way, an order given because he had been inspired by a dream or because he felt
remorse after burning the sacred precinct. The Athenian exiles did as they were
commanded.
I will tell why I have mentioned this. In that acropolis is a shrine
of Erechtheus, called the "Earthborn," and in the shrine are an olive
tree and a pool of salt water. The story among the Athenians is that they were
set there by Poseidon and Athena as tokens when they contended for the land(15).
It happened that the olive tree was burnt by the barbarians with the rest of the
sacred precinct, but on the day after its burning, when the Athenians ordered
by the king to sacrifice went up to the sacred precinct, they saw a shoot of about
a cubit's length sprung from the stump, and they reported this.
When this business concerning the Athenian acropolis was announced
to the Hellenes at Salamis, some of the Peloponnesian generals became so alarmed
that they did not even wait for the proposed matter to be decided, but jumped
into their ships and hoisted their sails for flight. Those left behind resolved
that the fleet should fight for the Isthmus. Night fell, and they dissolved the
assembly and boarded their ships.
When Themistocles returned to his ship, Mnesiphilus, an Athenian,
asked him what had been decided. Learning from him that they had resolved to sail
to the Isthmus and fight for the Peloponnese, he said, "If they depart from
Salamis, you will no longer be fighting for one country. Each will make his way
to his own city, and neither Eurybiades nor any other man will be able to keep
them from disbanding the army. Hellas will be destroyed by bad planning. If there
is any way at all that you could persuade Eurybiades to change his decision and
remain here, go try to undo this resolution."(16)
This advice greatly pleased Themistocles. He made no answer and went
to the ship of Eurybiades. When he arrived there, he said he wanted to talk with
him on a matter of common interest, so Eurybiades bade him come aboard and say
what he wanted. Themistocles sat next to him and told him all that he had heard
from Mnesiphilus, pretending it was his own idea and adding many other things.
Finally by his entreaty he persuaded him to disembark and gather the generals
for a council of war.
When they were assembled and before Eurybiades had a chance to put
forward the reason he had called the generals together, Themistocles spoke at
length in accordance with the urgency of his request. While he was speaking, the
Corinthian general Adeimantus son of Ocytus said, "Themistocles, at the games
those who start before the signal are beaten with rods." Themistocles said
in justification, "Those left behind win no crown."(17)
He answered the Corinthian mildly and said to Eurybiades nothing of
what he had said before, how if they put out from Salamis they would flee different
ways, for it would be unbecoming for him to accuse the allies in their presence.
Instead he relied on a different argument and said, "It is in your hands
to save Hellas, if you will obey me and remain here to fight, and not obey the
words of these others and move your ships back to the Isthmus. Compare each plan
after you have heard. If you join battle at the Isthmus, you will fight in the
open sea where it is least to our advantage, since our ships are heavier and fewer
in number.(18) You will also lose Salamis and Megara
and Aegina, even if we succeed in all else. Their land army will accompany their
fleet, and so you will lead them to the Peloponnese and risk all Hellas. But if
you do what I say, you will find it useful in these ways: first, by engaging many
ships with our few in the strait, we shall win a great victory, if the war turns
out reasonably, for it is to our advantage to fight in a strait and to their advantage
to fight in a wide area. Second, Salamis will survive, where we have carried our
children and women to safety. It also has in it something you are very fond of:
by remaining here you will be fighting for the Peloponnese just as much as at
the Isthmus, and you will not lead them to the Peloponnese, if you exercise good
judgment. If what I expect happens and we win the victory with our ships, you
will not have the barbarians upon you at the Isthmus.
They will advance no further than Attica and depart in no order, and we shall
gain an advantage by the survival of Megara, Aegina, and Salamis, where it is
prophesied that we will prevail against our enemies. Men usually succeed when
they have reasonable plans. If their plans are unreasonable, the god does not
wish to assent to human intentions."
As Themistocles said this, Adeimantus the Corinthian attacked him
again, advising that a man without a city should keep quiet and that Eurybiades
should not ask the vote of a man without a city. He advised Themistocles to contribute
his opinion when he provided a city--attacking him in this way because Athens
was captured and occupied. This time Themistocles said many things against him
and the Corinthians, declaring that so long as they had two hundred manned ships,
the Athenians had both a city and a land greater than theirs, and that none of
the Hellenes could repel them if they attacked. Next he turned his argument to
Eurybiades, saying more vehemently than before, "If you remain here, you
will be an noble man. If not, you will ruin Hellas. All our strength for war is
in our ships, so listen to me. If you do not do this, we will immediately gather
up our households and travel to Siris
in Italy, which has been ours since ancient times, and the prophecies say we must
found a colony there. You will remember these words when you are without such
allies."(19)
When Themistocles said this, Eurybiades changed his mind. I think
he did so chiefly out of fear that the Athenians might desert them if they set
sail for the Isthmus. If the Athenians left, the rest would be no match for the
enemy, so he made the choice to remain there and fight.
After this skirmish of words, since Eurybiades had so resolved, the
men at Salamis prepared to fight where they were. At sunrise on the next day there
was an earthquake on land and sea, and they resolved to pray to the gods and summon
the sons of Aeacus as allies. When they had so resolved, they did as follows:
they prayed to all the gods, called Ajax and Telamon to come straight from Salamis,
and sent a ship to Aegina for Aeacus and his sons.
Dicaeus son of Theocydes, an Athenian exile who had become important
among the Medes, said that at the time when the land of Attica was being laid
waste by Xerxes' army and there were no Athenians in the country, he was with
Demaratus the Lacedaemonian on the Thriasian plain(20) and saw
advancing from Eleusis a
cloud of dust as if raised by the feet of about thirty thousand men. They marvelled
at what men might be raising such a cloud of dust and immediately heard a cry.
The cry seemed to be the "Iacchus" of the mysteries, and when Demaratus,
ignorant of the rites of Eleusis, asked him what was making this sound, Dicaeus
said, "Demaratus, there is no way that some great disaster will not befall
the king's army. Since Attica is deserted, it is obvious that this voice is divine
and comes from Eleusis to help the Athenians and their allies. If it descends
upon the Peloponnese, the king himself and his army on the mainland will be endangered.
If, however, it turns towards the ships at Salamis, the king will be in danger
of losing his fleet. Every year the Athenians observe this festival for the Mother
and the Maiden, and any Athenian or other Hellene who wishes is initiated. The
voice which you hear is the 'Iacchus' they cry at this festival."(21)
To this Demaratus replied, "Keep silent and tell this to no one
else. If these words of yours are reported to the king, you will lose your head,
and neither I nor any other man will be able to save you, so be silent. The gods
will see to the army." Thus he advised, and after the dust and the cry came
a cloud, which rose aloft and floated away towards Salamis to the camp of the
Hellenes. In this way they understood that Xerxes' fleet was going to be destroyed.
Dicaeus son of Theocydes used to say this, appealing to Demaratus and others as
witnesses.
When those stationed with Xerxes' fleet had been to see the Laconian
disaster at Thermopylae,
they crossed over from Trachis
to Histiaea, waited three
days, and then sailed through the Euripus,
and in three more days they were at Phalerum,
the port of Athens. I think no less a number invaded Athens by land and sea than
came to Sepias and Thermopylae.
Those killed by the storm, at Thermopylae, and in the naval battles at Artemisium,
I offset with those who did not yet follow the king: the Melians and Dorians and
Locrians and the whole force
of Boeotia except the Thespians and Plataeans; and the Carystians
and Andrians and Teneans
and all the rest of the islanders, except the five cities whose names I previously
mentioned. The farther into Hellas the Persian advanced, the more nations followed
him.
All these came to Athens except the Parians.
The Parians stayed behind in Cythnus watching to see which way the war turned
out. When the rest of them reached Phalerum, Xerxes himself went down to the ships,
wishing to mix with the sailors and hear their opinions. He came and sat on his
throne, and present at his summons were the tyrants of all the peoples and the
company leaders from the fleet. They sat according to the honor which the king
had granted each of them, first the king of Sidon,
then the king of Tyre, then
the rest. When they sat in order one after another, Xerxes sent Mardonius to test
each by asking if they should fight at sea.
Mardonius went about questioning them, starting with the Sidonian,
and all the others were unanimous, advising to fight at sea, but Artemisia said,
"Tell the king, Mardonius, that I, who neither was most cowardly in the sea
battles off Euboea nor performed the least feats of arms, say this: 'Master, it
is just for me to declare my real opinion, what I consider to be best for your
cause. And I say to you this: spare your ships, and do not fight at sea. Their
men are as much stronger than your men by sea as men are stronger than women.
Why is it so necessary for you to risk everything by fighting at sea? Do you not
possess Athens, for which you set out on this march, and do you not have the rest
of Hellas? No one stands in your way. Those who opposed you have received what
they deserved. I will tell you how I think the affairs of your enemies will turn
out: If you do not hurry to fight at sea, but keep your ships here and stay near
land, or even advance into the Peloponnese, then, my lord, you will easily accomplish
what you had in mind on coming here. The Hellenes are not able to hold out against
you for a long time, but you will scatter them, and they will each flee to their
own cities. I have learned that they have no food on this island, and it is not
likely, if you lead your army against the Peloponnese, that those of them who
have come from there will sit still, nor will they care to fight at sea for Athens.
But if you hurry to fight at sea immediately, I fear that your fleet if reduced
to cowardice may also injure your army on land. In addition, my King, take this
to heart: Good people's slaves tend to be base, and the slaves of the base tend
to be good. You, who are best among men, have base slaves, who are accounted your
allies, the Egyptians and
Cyprians and Cilicians
and Pamphylians, who are
of no use at all.' "
When she said this to Mardonius, all who were well disposed towards
Artemisia lamented her words, thinking she would suffer some ill from the king
because she advised against fighting at sea. Those who were jealous and envied
her, because she was given honor among the chief of all the allies, were glad
at her answer, thinking she would be killed. But when the counsels were reported
to Xerxes, he was greatly pleased by Artemisia's opinion. Even before this he
had considered her of excellent character, and now he praised her much more highly.
Still he ordered that the majority be obeyed, for he believed that at Euboea they
had purposely fought badly because he was not there. This time he had made preparations
to see the battle in person.
When the command to put out to sea was given, they set sail for Salamis
and were calmly marshalled in line. There was not enough daylight left for them
to fight, since night came on, so they made preparations for the next day. Fear
and dread possessed the Hellenes, especially those from the Peloponnese. They
were afraid because they were stationed in Salamis and were about to fight at
sea on behalf of the land of the Athenians, and if they were defeated they would
be trapped on an island and besieged, leaving their own land unguarded.
That very night the land army of the barbarians began marching to
the Peloponnese. Yet every possible device had been used to prevent the barbarians
from invading by the mainland. As soon as the Peloponnesians learned that Leonidas
and his men at Thermopylae were dead, they ran together from their cities and
took up their position at the Isthmus. Their general was Cleombrotus son of Anaxandrides,
the brother of Leonidas. When they were in position at the Isthmus, they demolished
the Scironian road and then, after resolving in council, built a wall across the
Isthmus. Since there were many tens of thousands and everyone worked, the task
was completed, as they brought in stones and bricks and logs and baskets full
of sand. At no moment of the day or night did those who had marched out there
rest from their work.(22)
These were the Hellenes who marched out in a body to the Isthmus:
the Lacedaemonians and all the Arcadians,
the Eleans and Corinthians
and Sicyonians and Epidaurians and Phliasians
and Troezenians and Hermioneans. These were the ones who marched out and feared
for Hellas in her peril. The rest of the Peloponnesians cared nothing, though
the Olympian
and Carnean
festivals were now past.
Seven nations inhabit the Peloponnese. Two of these are aboriginal
and are now settled in the land where they lived in the old days, the Arcadians
and Cynurians. One nation,
the Achaean, has never left
the Peloponnese, but it has left its own country and inhabits another nation's
land. The four remaining nations of the seven are immigrants, the Dorians and
Aetolians and Dryopians and Lemnians.
The Dorians have many famous cities, the Aetolians only Elis,
the Dryopians Hermione and Asine
near Laconian Cardamyle,
the Lemnians all the Paroreatae.
The Cynurians are aboriginal and seem to be the only Ionians,(23)
but they have been Dorianized by time and by Argive
rule. They are the Orneatae
and the perioikoi(24). All the remaining cities of these seven
nations, except those I enumerated, stayed neutral. If I may speak freely, by
staying neutral they medized.
Those at the Isthmus were involved in so great a labor, since all
they had was at stake and they did not expect the ships to win distinction. Those
at Salamis heard of their labors but still were full of dread, fearing not for
themselves but for the Peloponnese. For a time each man talked quietly to his
neighbor, wondering at Eurybiades' folly, but finally it came out into the open.
They held an assembly and talked at length on the same matters as before: some
said they must sail away to the Peloponnese and risk battle for that country,
not stay and fight for a captured land; but the Athenians and Aeginetans and Megarians
said they must stay and defend themselves.
When the Peloponnesians were outvoting him, Themistocles secretly
left the assembly, and sent a man by boat to the Median fleet after ordering him
what to say. His name was Sicinnus, and he was Themistocles' servant and his sons'
attendant. Later Themistocles enrolled him as a Thespian, when the Thespians were
adopting citizens,(25) and made him wealthy with money. He now
came by boat and said to the generals of the barbarians, "The Athenian general
has sent me without the knowledge of the other Hellenes. He is on the king's side
and prefers that your affairs prevail, not the Hellenes'. I am to tell you that
the Hellenes are terrified and plan flight, and you can now perform the finest
deed of all if you do not allow them to escape. They do not all have the same
intent, and they will no longer oppose you. Instead you will see them fighting
against themselves, those who are on your side against those who are not."
After indicating this to them he departed.
Finding the message credible, they first landed many of the Persians
on the islet of Psyttalea,
which lies between Salamis and the mainland. When it was midnight, they brought
their western wing in a circle towards Salamis, and those stationed at Ceos
and Cynosura(26) also put out to sea, occupying all the passage
as far as Munychia with their ships. They launched their ships in this way so
that the Hellenes would have no escape: they would be trapped at Salamis and pay
the penalty for the battles at Artemisium. The purpose of their landing Persians
on the islet called Psyttalea was this: when the battle took place, it was chiefly
there that the men and wrecks would be washed ashore, for the island lay in the
path of the impending battle. The Persians would be able to save some of those
who washed up and kill the others. They did this in silence for fear that their
enemies hear, making their preparations at night without sleep.
I cannot say against oracles that they are not true, and I do not
wish to try to discredit them when they speak plainly. Look at the following matter:
"When the sacred headland of golden-sworded Artemis and Cynosura by the sea
they bridge with ships,
After sacking shiny Athens in mad hope,
Divine Justice will extinguish mighty Greed the son of Insolence
Lusting terribly, thinking to devour all.
Bronze will come together with bronze, and Ares
Will redden the sea with blood. To Hellas the day of freedom
Far-seeing Zeus and august Victory will bring."
Considering this, I dare to say nothing against Bacis concerning oracles when
he speaks so plainly, nor will I consent to it by others.
Among the generals at Salamis there was fierce argument. They did
not yet know that the barbarians had encircled them with their ships, supposing
them still marshalled in the place where they had seen them by day. As the generals
disputed, Aristides son of Lysimachus, an Athenian, crossed over from Aegina.
Although he had been ostracized by the people, I, learning by inquiry of his character,
have come to believe that he was the best and most just man in Athens. This man
stood at the assembly and called Themistocles out, although he was no friend of
his, but his bitter enemy. Because of the magnitude of the present ills, he deliberately
forgot all that and called him out, wanting to talk to him. He had already heard
that those from the Peloponnese were anxious to set sail for the Isthmus, so when
Themistocles came out he said, "On all occasions and especially now our contention
must be over which of us will do our country more good. I say that it is all the
same for the Peloponnesians to speak much or little about sailing away from here,
for I have seen with my own eyes that even if the Corinthians and Eurybiades himself
wanted to, they would not be able to escape. We are encircled by the enemy. Go
in and indicate this to them."(27)
Themistocles answered, "Your exhortation is most useful and you
bring good news. You have come as an eyewitness of just what I wanted to happen.
Know that I am the cause of what the Medes are doing. When the Hellenes would
not willingly enter battle, it was necessary to force them against their will.
Since you have come bringing good news, tell it to them yourself. If I say these
things, they will think I invented it, and they will not believe that the barbarians
are doing this. Go in yourself and let them know how it stands. It would be best
if they believe you when you tell them, but if they find these things incredible
it is all the same to us. They will not be able to run away, if indeed we are
surrounded on all sides as you say."
Aristides went in and told them, saying that he had come from Aegina
and had barely made it past the blockade when he sailed out, since all the Hellenic
camp was surrounded by Xerxes' ships. He advised them to prepare to defend themselves.
He said this and left, and again a dispute arose among them. The majority of the
generals did not believe the news.
While they were still held by disbelief, a trireme of Tenian deserters
arrived, captained by Panaetius son of Sosimenes, which brought them the whole
truth. For this deed the Tenians were engraved on the tripod at Delphi with those
who had conquered the barbarian(28). With this ship that deserted
at Salamis and the Lemnian which deserted earlier at Artemisium, the Hellenic
fleet reached its full number of three hundred and eighty ships, for it had fallen
short of the number by two ships.
When they found the words of the Tenians worthy of belief, the Hellenes
prepared to fight at sea. As dawn glimmered, they held an assembly of the fighting
men, and Themistocles gave the best address among the others. His entire speech
involved comparing the better and lesser elements in human nature and the human
condition. He concluded his speech by advising them to choose the better of these,
then gave the command to mount the ships. Just as they embarked, the trireme which
had gone after the sons of Aeacus arrived from Aegina.
Then the Hellenes set sail with all their ships, and as they were
putting out to sea the barbarians immediately attacked them. The rest of the Hellenes
began to back water and tried to beach their ships, but Ameinias of Pallene, an
Athenian, charged and rammed a ship. When his ship became entangled and the crew
could not free it, the others came to help Ameinias and joined battle. The Athenians
say that the fighting at sea began this way, but the Aeginetans say that the ship
which had been sent to Aegina after the sons of Aeacus was the one that started
it. The story is also told that the phantom of a woman appeared to them, who cried
commands loud enough for all the Hellenic fleet to hear, reproaching them first
with, "Men possessed, how long will you still be backing water?".
The Phoenicians were marshalled against the Athenians, holding the
western wing toward Eleusis. Against the Lacedaemonians were the Ionians, on the
eastern wing toward Piraeus, and a few of them fought badly according to Themistocles'
instructions, but the majority did not. I can list the names of many captains
who captured Hellenic ships, but I will mention none except Theomestor son of
Androdamas and Phylacus son of Histiaeus, both Samians. I mention only these because
Theomestor was appointed tyrant of Samos by the Persians for this feat, and Phylacus
was recorded as a benefactor of the king and granted much land. The king's benefactors
are called "orosangae" in the Persian language.
Thus it was concerning them. But the majority of the ships at Salamis
were sunk, some destroyed by the Athenians, some by the Aeginetans. Since the
Hellenes fought in an orderly fashion by line, but the barbarians were no longer
in position and did nothing with forethought, it was likely to turn out as it
did. Yet they were brave that day, much more brave than they had been at Euboea,
for they all showed zeal out of fear of Xerxes, each one thinking that the king
was watching him.
I cannot say exactly how each of the other barbarians or Hellenes
fought, but this is what happened to Artemisia, and it gave her still higher esteem
with the king: When the king's side was all in commotion, at that time Artemisia's
ship was pursued by a ship of Attica. She could not escape, for other allied ships
were in front of her and hers was the nearest to the enemy. So she resolved to
do something which did in fact benefit her: as she was pursued by the Attic ship,
she charged and rammed an allied ship, with a Calyndian
crew and Damasithymus himself, king of the Calyndians, aboard. I cannot say if
she had some quarrel with him while they were still at the Hellespont, or whether
she did this intentionally or if the ship of the Calyndians fell in her path by
chance. But when she rammed and sank it, she had the luck of gaining two advantages.
When the captain of the Attic ship saw her ram a ship with a barbarian crew, he
decided that Artemisia's ship was either Hellenic or a deserter from the barbarians
fighting for them, so he turned away to deal with others.
Thus she happened to escape and not be destroyed, and it also turned
out that the harmful thing which she had done won her exceptional esteem from
Xerxes. It is said that the king, as he watched the battle, saw her ship ram the
other, and one of the bystanders said, "Master, do you see how well Artemisia
contends in the contest and how she has sunk an enemy ship?" When he asked
if the deed was truly Artemisia's, they affirmed it, knowing reliably the marking
of her ship, and they supposed that the ruined ship was an enemy. As I have said,
all this happened to bring her luck, and also that no one from the Calyndian ship
survived to accuse her. It is said that Xerxes replied to what was told him, "My
men have become women, and my women men." They say this is what Xerxes said.
In this struggle the general Ariabignes died, son of Darius and the
brother of Xerxes. Many other famous men of the Persians and Medes
and other allies also died, but only a few Hellenes, since they knew how to swim.
Those whose ships were sunk swam across to Salamis, unless they were killed in
action, but many of the barbarians drowned in the sea since they did not know
how to swim. Most of the ships were sunk when those in the front turned to flee,
since those marshalled in the rear, as they tried to go forward with their ships
so they too could display some feat to the king, ran afoul of their own side's
ships in flight.
It also happened in this commotion that certain Phoenicians
whose ships had been destroyed came to the king and accused the Ionians of treason,
saying that it was by their doing that the ships had been lost. It turned out
that the Ionian generals were not put to death, and those Phoenicians who slandered
them were rewarded as I will show. While they were still speaking, a Samothracian
ship rammed an Attic ship. The Attic ship sank and an Aeginetan ship bore down
and sank the Samothracian ship, but the Samothracians, being javelin-throwers,
by pelting them with missiles knocked the fighters off the ship that had sunk
theirs and boarded and seized it. This saved the Ionians. In his deep vexation
Xerxes blamed everyone. When he saw the Ionians performing this great feat, he
turned to the Phoenicians and commanded that their heads be cut off, so that they
who were base not slander men more noble. Whenever Xerxes, as he sat beneath the
mountain opposite Salamis which is called Aegaleos,
saw one of his own men achieve some feat in the battle, he inquired who did it,
and his scribes wrote down the captain's name with his father and city of residence.
The presence of Ariaramnes, a Persian and a friend of the Ionians, contributed
still more to this calamity of the Phoenicians. Thus they dealt with the Phoenicians.
The barbarians were routed and tried to flee by sailing out to Phalerum,
but the Aeginetans lay in wait for them in the strait and then performed deeds
worth telling. The Athenians in the commotion destroyed those ships which either
resisted or tried to flee, the Aeginetans those sailing out of the strait. Whoever
escaped from the Athenians charged right into the Aeginetans.
The ships of Themistocles, as he was pursuing a ship, and of Polycritus
son of Crius, an Aeginetan, then met. Polycritus had rammed a Sidonian ship, the
one which had captured the Aeginetan ship that was on watch off Sciathus,
and on it was Pytheas son of Ischenous, the one the Persians marvelled at when
severely wounded and kept aboard their ship because of his virtue. This Sidonian
ship carrying him with the Persians was now captured, so Pytheas came back safe
to Aegina. When Polycritus saw the Attic ship, he recognized it by seeing the
flagship's marking and shouted to Themistocles, mocking and reproaching him concerning
the Medizing of the Aeginetans(29). After ramming an enemy ship,
Polycritus hurled these insults at Themistocles. The barbarians whose ships were
still intact fled and reached Phalerum under cover of the land army.
In this battle the Hellenes with the reputation as most courageous
were the Aeginetans, then the Athenians. Among individuals they were Polycritus
the Aeginetan and the Athenians Eumenes of Anagyrus
and Aminias of Pallene, the
one who pursued Artemisia. If he had known she was in that ship, he would not
have stopped before either capturing it or being captured himself. Such were the
orders given to the Athenian captains, and there was a prize offered of ten thousand
drachmas to whoever took her alive, since they were indignant that a woman waged
war against Athens. But she escaped, as I said earlier, and the others whose ships
survived were also in Phalerum.
The Athenians say that when the ships joined battle, the Corinthian
general Adeimantus, struck with bewilderment and terror, hoisted his sails and
fled away. When the Corinthians saw their flagship fleeing, they departed in the
same way, but when in their flight they were opposite the sacred precinct of Athena
Sciras on Salamis, by divine guidance a boat encountered them. No one appeared
to have sent it, and the Corinthians knew nothing about the affairs of the fleet
when it approached. They reckon the affair to involve the gods because when the
boat came near the ships, the people on the boat said, "Adeimantus, you have
turned your ships to flight and betrayed the Hellenes, but they are overcoming
their enemies to the fulfillment of their prayers for victory." Adeimantus
did not believe them when they said this, so they spoke again, saying that they
could be taken as hostages and killed if the Hellenes were not seen to be victorious.
So he and the others turned their ships around and came to the fleet, but it was
all over. The Athenians spread this rumor about them(30), but
the Corinthians do not agree at all, and they consider themselves to have been
among the foremost in the battle. The rest of Hellas bears them witness.
Aristides son of Lysimachus, the Athenian whom I mentioned a little
before this as a valiant man, did this in the commotion that arose at Salamis:
taking many of the armed men who were arrayed along the shore of Salamis, he brought
them across and landed them on the island of Psyttalea, and they slaughtered all
the Persians who were on that islet.(31)
When the battle was broken off, the Hellenes towed to Salamis as many
of the wrecks as were still there and kept ready for another battle, supposing
that the king could still make use of his surviving ships. A west wind had caught
many of the wrecks and carried them to the shore in Attica called Colias.
Thus not only was all the rest of the oracle fulfilled which Bacis and Musaeus
had spoken about this battle, but also what had been said many years before this
in an oracle by Lysistratus, an Athenian soothsayer, concerning the wrecks carried
to shore there. Its meaning had eluded all the Hellenes:
"The Colian women will cook with oars. But this was to happen after the king
had marched away"
When Xerxes understood the calamity which had taken place, he feared
that some of the Ionians might advise the Hellenes, if they did not think of it
themselves, to sail to the Hellespont and destroy the bridges. He would be trapped
in Europe in danger of destruction, so he resolved on flight. He did not want
to be detected either by the Hellenes or by his own men, so he attempted to build
a dike across to Salamis, and joined together Phoenician cargo ships to be both
a bridge and a wall, making preparations as if to fight another sea battle. All
who saw him doing this confidently supposed that he fully intended to stay and
fight there, but none of this eluded Mardonius, who had the most experience of
the king's intentions. While doing all this, Xerxes sent a messenger to Persia
to announce the disaster.
While Xerxes did thus, he sent a messenger to Persia with news of
his present misfortune. Now there is nothing mortal that accomplishes a course
more swiftly than do these messengers, by the Persians' skillful contrivance.
It is said that as many days as there are in the whole journey, so many are the
men and horses that stand along the road, each horse and man at the interval of
a day's journey. These are stopped neither by snow nor rain nor heat nor darkness
from accomplishing their appointed course with all speed. The first rider delivers
his charge to the second, the second to the third, and thence it passes on from
hand to hand, even as in the Greek torch-bearers' race in honor of Hephaestus.
This riding-post is called in Persia, angareion.(32)
Such was the plight of the Persians for all the time until the coming
of Xerxes himself ended it. Mardonius, however, seeing that Xerxes was greatly
distressed because of the sea-fight, and suspecting that he planned flight from
Athens, thought that he would be punished for persuading the king to march against
Hellas and that it was better for him to risk the chance of either subduing Hellas
or dying honorably while engaged in a noble cause; yet his hope rather inclined
to the subduing of Hellas. Taking all this into account, he made this proposal:
"Sire, be not grieved nor greatly distressed because of what has befallen
us. It is not on things of wood that the issue hangs for us, but on men and horses;
furthermore, there is no one among these men, who thinks that he has now won a
crowning victory and will disembark from his ship in an attempt to withstand you,
no, nor anyone from this mainland. Those who have withstood us have paid the penalty.
If then you so desire, let us straightway attack the Peloponnese, or if it pleases
you to wait, that also we can do. Do not be downcast, for the Greeks have no way
of escaping guilt for their former and their later deeds and from becoming your
slaves. It is best then that you should do as I have said, but if you have resolved
to lead your army away, even then I have another plan. Do not, O king, make the
Persians the laughing-stock of the Greeks, for if you have suffered harm, it is
by no fault of the Persians. Nor can you say that we have anywhere done less than
brave men should, and if Phoenicians and Egyptians and Cyprians and Cilicians
have so done, it is not the Persians who have any part in this disaster. Therefore,
since the Persians are in no way to blame, be guided by me; if you are resolved
not to remain, march homewards with the greater part of your army. It is for me,
however, to enslave and deliver Hellas to you with three hundred thousand of your
host whom I will choose."
When Xerxes heard that, he was as glad and joyful as a man in his
situation might be and said to Mardonius that he would answer him after deliberating
which of the two plans he would follow. When he consulted with those Persians
whom he summoned, he resolved to send for Artemisia as well, because he saw that
she alone at the former sitting had discerned what was best to do. When Artemisia
came, Xerxes bade all others withdraw, both Persian councillors and guards, and
said to her: "It is Mardonius' advice that I should follow here and attack
the Peloponnese, for the Persians, he says, and the land army are not to blame
for our disaster; of that they would willingly give proof. Therefore he advises
me to do this, or else he offers to choose three hundred thousand men of the army
and deliver Hellas to me enslaved, while I myself by his counsel march homeward
with the rest of the host. Now I ask of you, seeing that you correctly advised
me against the late sea-fight, counsel me as to which of these two things would
be best for me to do."
When she was asked for advice, she replied: "It is difficult,
O king, to answer your plea for advice by saying that which is best, but in the
present turn of affairs I think it best that you march back and that Mardonius,
if he so wishes and promises to do as he says, be left here with those whom he
desires. For if he subdues all that he offers to subdue and prospers in his design,
the achievement, Sire, is yours since it will be your servants who have accomplished
it. If, on the other hand, the issue is contrary to Mardonius' expectation, it
is no great misfortune so long as you and all that household of yours are safe;
for while you and the members of your household are safe, many a time will the
Greeks have to fight for their lives. As for Mardonius, if any disaster befalls
him, it is does not much matter, nor will any victory of the Greeks be a real
victory when they have but slain your servant. As for you, you will be marching
home after the burning of Athens, which thing was the whole purpose of your expedition."
Artemisia's counsel pleased Xerxes, for it happened that she spoke
what he himself had in mind. In truth, I think that he would not have remained
even if all men and women had counselled him so to do--so panic-stricken was he.
Having then thanked Artemisia, he sent her away to take his sons to Ephesus,
for he had some bastard sons with him.
This extract is from: Herodotus. The Histories (ed. A. D. Godley, 1920), Cambridge. Harvard University Press. Cited August 2004 from The Perseus Project URL below, which contains comments & interesting hyperlinks.
Commentary: (selection from W.W. How, J.Wells works)
1. Meyer (iii, § 222) holds that this idea only grew up after
the campaign of Plataea, and that immediately after Thermopylae no one would have
contemplated a pitched battle in Boeotia with Xerxes. The Spartans
had no doubt promised that Attica should be defended, but they meant to fulfil
their promise at Thermopylae and not on Mount
Cithaeron. And whatever the 'man in the street' at Athens may have expected,
the leaders must have known that resistance in Boeotia was out of the question,
and must have ordered the evacuation of Attica as soon as they heard that Thermopylae
was lost, since the people had time to emigrate en masse before Xerxes reached
Attica.
2. This snake was known as oikouros ophis (Aristoph.
Lys. 758). In the earliest form of the legend Erichthonius (Erechtheus) was
the sacred serpent (Paus. i. 24. 7; J. H. S. xxi. 329); later he becomes the child
of Earth and foster son of Athena hidden in a chest, being half-man, half-serpent
(Hyginus, fab. 166), or a child guarded by serpents (Eur. Ion 20 f., 267-74; Apollodorus
iii. 14. 6).
3. Hdt. will not pledge himself to the existence of the snake,
which was believed to be concealed in a secret chest or chamber of the temple
(probably the Erechtheum), and to prove its existence by the disappearance of
the honey-cake offered every new moon(Plutarch. Them. 10) declares that Themistocles
suggested to the priests the interpretation of the portent that the cake on this
occasion remained untouched.
4. The snake was the symbol of her foster-child, Erichthonius,
and sacred to the goddess herself. For gods deserting a doomed city cf. Aesch.
Sept. c. Theb. 304 f.; Eur.
Tro. 25; Virg.
Aen. ii. 351; Hor.
Odes ii. 1. 25; Tac.
Hist. v. 13.
5. The haven of Pogon lies between the island of Calauria
and Troezen. The spacious bay sheltered by the island, with a broad entrance from
the north-east giving access to the largest ancient ships, formed an ideal meeting-place.
6. There were fifty-four more ships at Salamis than at Artemisium,
and nine new states (Hermione, Ambracia, Leucas, Naxos, Cythnos, Seriphos, Siphnos,
Melos, Croton) were represented, while only one, Opuntian
Locris, has meanwhile gone over to the enemy.
7. Hdt.'s figures, 180 as against 198 from all other states,
compare favourably with those of the Attic orator in Thucydides (i. 74), a little
less than two-thirds of 400, and with those of Demosthenes (de Cor. § 238), 200
out of 300.
8. At Artemisium the Plataeans had helped to man the Athenian
ships (ch. 1); now the Athenians are said not only to have made good their heavy
losses there (ch. 16 and 18), but to have filled the places of the Plataeans.
According to Aristotle (Ath. Pol. ch. 23; cf. Cic. de Off. i. 22. 75) the Areopagus
enabled the fleet to be fully manned by providing eight drachmas for each man;
Cleidemus (fr. 13, F. H. G. i. 362) ascribed this, too, to a stratagem of Themistocles,
but his story deserves little credit (Plut.
Them. 10).
9. He gained the victory for the Athenians in the war between
Erechtheus (his grandfather) and Eumolpus of Eleusis. The accepted tradition represented
him as of foreign origin, the son of Xuthus or Apollo and Creusa daughter of Erechtheus,
and king of the Aegialees. Yet his sons give their names to the four old Attic
(Ionic) tribes. Clearly Ion played too important a part in old Attic mythology
to be altogether ignored, but he could not be fitted into the received genealogy
of the Attic kings, which ran in unbroken line from Cecrops to Theseus. Hence
his ambiguous position and foreign origin, which is strongly affirmed by Euripides.
10. The Bacchiadae of Corinth are said to have claimed suzerainty
over Megara till Orsippus headed his countrymen in a successful revolt a little
after 720 B. C. (Paus.
i. 44. 1). Leucas and Ambracia, as well as Anactorium,
were founded by sons of Cypselus, and Potidaea
by a son of Periander, but the theory that there is a separate list of Corinthian
allies either here or on the inscription at Delphi
is untenable.
11. Aristophanes twice (Ach. 215; Vesp. 1206) alludes to Phayllus
as a noted runner of the olden time, and probably refers to the hero of the Persian
wars, though if so the scholiast is wrong in calling him Olumpionikes. The epigram
(Anth. Pal. App. 297) ascribing to him a jump of 55 feet and a discus throw of
95 feet appears to be late, and is worthless as an authority. It is noticeable
that but one trireme came from Greater Greece, and that furnished by a volunteer
who had a special connexion with the mother country through his athletic victories.
Paus. (10.9.2)
refers "There is a statue at Delphi of Phaylus of Crotona. He won no victory
at Olympia, but his victories at Pytho were two in the pentathlum and one in the
foot-race. He also fought at sea against the Persian, in a ship of his own, equipped
by himself and manned by citizens of Crotona who were staying in Greece. Such
is the story of the athlete of Crotona."
12. Melos was believed to have been colonized from Lacedaemon
at the time of the Dorian invasion (Thuc.
v. 84. 112) before 1100 B. C.
13. Though the regular dating by archons is believed by many
to go back to the institution of the annual archonship, 683 B. C., and almost
certainly extends as far back as Solon, no trace of its use is found in the fragments
of historians earlier than Hdt.; Hdt. employs it here only, and Thucydides twice
(v. 25, ii. 2).
14. Pausanias (i. 18. 2) repeats this, adding the myth of Aglauros
(Agraulos) and her sisters who opened the chest in which Erichthonius was hidden
and then cast themselves down from the rocks above the precinct of Aglauros. ?It
has generally been supposed that the escalading party either climbed up in the
open, where they could hardly have escaped notice, or else ascended by the direct
but narrow staircase that may still be seen above the grotto of Aglauros; but
so obvious a way if not strongly barricaded, could hardly have been left unguarded.
Recent excavations have shown a much more likely route. A natural cleft in the
rock runs under or within the northern wall of the Acropolis; its western entrance
is in the projecting face of rock just to the west of the cave of Aglauros; it
has also an outlet at the eastern end, nearly opposite the west end of the Erechtheum.
Where this cleft is within the wall of the Acropolis, it has an opening at the
top which gives access to the plateau above it; but there is a sheer drop of about
twenty feet, which might well lead the defenders to regard it as needing no guard;
and an attacking party, once within the cleft, could ascend at their leisure with
scaling ladders or ropes?.
15. The myth (see Apollod.
iii. 14. 1) was that Poseidon came first, and, striking with his trident,
created the salt well on the Acropolis, then Athena made the olive; and the land
was adjudged to Athena by the witness of Cecrops. The scene was represented on
the west gable of the Parthenon at the moment of Athena's triumph. There seems
no earlier authority for the legend, which may be a reminiscence of a struggle
between the worshippers of Poseidon and of Athene.
16. In the suggestions that the absolute necessity of fighting
at Salamis was seen first by Mnesiphilus, and that Themistocles adopted his plan
without acknowledgment, we may see the prejudice of Hdt.'s Attic informants (cf.
ch. 4. 2 n.; Introd. § 31). We may set against the story Themistocles' reputation
for matchless wisdom immediately after Salamis (ch. 124), and his dedication after
the battle of a shrine to Artemis Aristoboule (Plut. Them. 22; de Mal. Herod.
37), and above all Thucydides' insistence on his originality (i. 138) phuseos
men dunamei, meletes de brachuteti kratistos de houtos autoschediazein ta deonta
egeneto. The dispute whether statesmanship was innate or acquired became a favourite
topic in philosophic circles (Xen. Mem. iv. 2. 2; Symp. viii. 39; Plat. Men. 93
B, 99 B), and Themistocles was a leading instance (Bauer, Them. p. 72). We may
see the result of this in Plutarch, who by silence (Them.) or explicitly (de Mal.
l.c.) rejects the intervention of Mnesiphilus on this occasion, and yet retains
him as the pupil of Solon and teacher of Themistocles in politics (Them. 2; Moral.
154, 795 C). The anecdote here is surely apocryphal (cf. Busolt, ii. 641 n.; Meyer,
iii. § 223 n.).
17. All the later writers (Plut. Them. 11; Aelian, V. H. xiii.
40; Aristid. ii. p. 258, Dind.) except Pseud. Plut. Mor. 185 B represent the scene
as taking place between Eurybiades and Themistocles, thus unduly emphasizing the
rivalry between Sparta and Athens and obscuring the hostility of Corinth. They
add more picturesque detail, e. g. Plut.
Them. 11
18. In the open sea the enemy could surround the weaker Greek
fleet, in the narrows their very numbers would be against them as well as their
ignorance of the fairway. The Greek ships were inferior to the enemy in manoeuvring.
Only the great superiority in this acquired by the Athenians between 480 and 430
B. C. (cf. Thuc.
i. 49) justified the opposite tactics of Phormio (Thuc.
ii. 90).
19. Siris, fabled to be of Trojan
origin (Strabo 264), was on the river of the same name half-way between Sybaris
and Tarentum. Apparently
it was colonized from Colophon
and imitated Sybaris in wealth and luxury. Probably it also resembled Sybaris
in the possession of an overland trade, since we find alliance coins with the
names of Siris and Pyxus on
them. It is said to have been conquered by its Achaean neighbours, Sybaris, Croton,
and Metapontum (before 510
B. C.). Later, after 440, Siris was refounded by Thurii
and Tarentum jointly, though accounted a Tarentine colony. Finally, 433-431 B.
C., most of its inhabitants removed to Heraclea,
Siris remaining the port of that colony.
The claims of Athens to Siris seem shadowy, resting only on her headship
of the Ionic race. But that the idea of westward expansion, afterwards so popular
at Athens, had occurred to Themistocles is suggested by the names of his daughters
Italia and Sybaris (Plut.
Them. 32), by his supposed relations with Hiero (Plut.
Them. 24, 25), if they be not fictions of Stesimbrotus and Theophrastus, and
by his interest in Corcyra
(Plut. Them. 24; Thuc. i. 136). It is, however, possible that Themistocles, following
the oracle, only threatened westward emigration vaguely, and that the precise
spot was fixed on later, when Athenian interest had become centred on New Sybaris
(450 B. C.) and Thurii (445 B. C.). At that time there would be many old oracles,
real or spurious, encouraging colonization there. The idea of emigration en masse
had been mooted more than once in Ionia, but would have been hard to carry out
in this case.
20. The Eleusinian plain lies south-west of Mount
Parnes, being divided from the Attic plain by Mount
Poikilon and Daphni, and
bounded on the north and west by Cithaeron
and the highlands of Megara. It is called Thriasian from the important deme of
Thria, which lay probably
at Kalyvia, three miles east-north-east of Eleusis. The regular route from Thebes,
by which the Persian infantry would naturally come, led to the Thriasian plain
a little north of Eleusis. Plutarch (Them. 15) puts this vision on the day of
the battle, which would thus be on the 20th Boedromion (Plut. Phocion 28, Camill.
19). It is, however, evident that Plutarch derived all the details of his account,
except 'a great light that shone from Eleusis', from Hdt., and that the historian
believed that Dicaeus saw the portent at least a day, and perhaps several days,
before the battle. Busolt (ii. 703-4) argues that the battle took place a few
days after the 20th Boedromion (= Sept. 22) and some days before the eclipse (Oct.
2, 480), which prevented Cleombrotus from molesting the retreat of Xerxes (ix.
10), probably Sept. 27 or 28.
21. The great procession from Athens to Eleusis along the sacred
way took place on the 20th Boedromion (Eur. Ion 1076). It bore the name Iacchus
because in it the statue of the child Iacchus, with his cradle and playthings,
was borne, escorted by Ephebi and followed by the Mystae bearing torches and singing
hymns (Arist. Ran. 398-413). Frequent sacrifices and ceremonies on the road made
the procession last from daybreak till late at night. All through the day there
was constant invocation of the god.
22. This wall, from the materials and haste with which it was
built, would seem to have been a temporary field-work. Neither Thucydides nor
Xenophon alludes to any such impediment to the march of troops across the Isthmus.
In 369 B. C. (Diod. xv. 68) an ineffectual attempt was made to bar the Isthmus
against Epaminondas by making a palisade and trench from Cenchreae
to Lechaeum. A wall seems
to have protected the Peloponnese against the Gallic invasion, 279 B. C. (Paus.
vii. 6. 7), and more certainly in the days of Valerian (253 A. D.) there was a
wall, repaired later by Justinian, and last used by the Venetians in 1463 and
1696. It may still be traced from sea to sea running along a line of low cliffs,
a little south of the modern canal, and is best preserved near the Isthmian sanctuary;
cf. Frazer, Paus. iii. 5-6.
23. The meaning seems to be: 'The Cynurians being autochthonous,
appear to be Ionians, and the only ones left in the Peloponnese' (the Aegialians
having been driven out). Pausanias (iii. 2. 2) would derive them from the preDorian
inhabitants of Argos. It is probable that they belong to the aboriginal population,
but there seems no special reason for holding them to be Ionic. Hdt. here as elsewhere
(cf. i. 56) makes Ionians a branch of Pelasgi.
24. Apparently the town Orneae
(about thirteen miles north-west of Argos)
was reduced by Argos to a status similar to that of the Laconian Perioecic towns
under Sparta. Hence all the
other Perioeci of Argos were termed Orneatae; cf. the Caerites at Rome. Stein
holds that kai perioikoi is an adscript, on the grounds that Cynuria had belonged
to Sparta at least since about 550 B. C. (i. 82; Thuc. v. 41), and that the Argive
Perioeci, some of whom are said to have been enfranchised (Ar. Pol. 1303 a 8),
and who were all, including the Orneatae (Thuc. v. 67), treated as summachoi (Thuc.
v. 47, 77), had been united with Argos (Paus. viii. 27. 1). But perioikoi may
well be an explanation of Orneatai.
25. Losses at Thermopylae and elsewhere (vii. 222; ix. 30) had
so much diminished the number of Thespians that the city was glad to welcome immigrants
(epoikous). That Sicinnus was a Greek is stated by Aeschylus (Pers. 355) and supported
by his enfranchisement. Plutarch (Them. 12) must be wrong in calling him a Persian,
though he may have been an Asiatic Greek.
26. These names cause a difficulty. They seem to be taken from
the oracle of Bacis
(ch. 77). That oracle may well have had reference originally not to Salamis but
to Artemisium; if so, Ceos would be the well-known island, Cynosura the promontory
near Marathon, and the temple
of Artemis that at Brauron.
Afterwards the prophecy was applied to Salamis and the temple of Artemis identified
with that at Munychia. Blakesley, following Larcher, believes that Hdt. intends
to describe the closing up of Persian squadrons from these distant points, but
the nearest of them, Ceos, is forty miles off Salamis, while Cynosura is sixty
miles away, so that the supposed movement is impossible. It seems probable that
Cynosura (dog's tail) really was the name of the long tongue of land reaching
out from Salamis towards Psyttaleia, and that Ceos and Munychia are mentioned
because the prophecy must be fulfilled. Stein and Hauvette believe Ceos to be
identical with Cynosura, the former, as the regular name, coming first and explaining
the obsolete synonym; for this use of te kai cf. ch. 43, 73. 3. Beloch's (Klio
viii. 477) suggestion that Ceos is the old name of Lipso Kutali (Psyttaleia) and
his attempt to find the true Psyttaleia in the isle of St. George are not acceptable.
27. The narrative of Hdt. suggests, though it does not assert,
that this was the first return of Aristides to his country after his ostracism,
which took place at the time of Themistocles' increase of the fleet in 483-482,
or a little before (484-483, Jerome, Eusebius). But it appears that the general
return of exiles must be placed in the archonship of Hypsichides, i. e. before
June 480, though Plutarch (Arist. 8) makes it synchronize with Xerxes' march through
Thessaly and Boeotia (July-August). Again, Xanthippus, who had also been ostracized,
returned before the evacuation of Attica. Finally, in the capture of Psyttaleia,
Aristides acts as general in command of a large force of Attic hoplites, i. e.
appears to be one of the strategi (ch. 95 n.). If so, he must have been sent to
Aegina on some mission, perhaps to take Athenian refugees thither, or to fetch
the Aeacidae thence. The objection that while Aristides reached Salamis overnight,
the trireme with the Aeacidae is not reported to have arrived till next morning
(viii. 83), is parried by Burrows' remark (Cl. Rev. xi. 258) that Aristides did
not arrive till after midnight (viii. 76, 81), so that the sailors would have
already turned in, and so would not welcome the Aeacidae till daybreak. Nor is
it easy to see how any ship could have evaded the Persian blockade after Aristides.
The objections remain that the trireme which fetched the Aeacidae must surely
have been Aeginetan (viii. 64, 83, 84), and that, had Aristides been commissioned
to escort the Aeacidae, Hdt. would have known and mentioned so interesting a fact.
28. Diodorus (xi. 17) speaks of a Samian sent by the Ionians,
and Plutarch, or his copyist (Them. 12), of a Tenedian ship, but Tenos duly appears
on the snake supporting the tripod dedicated at Delphi (ix. 81 n.) as well as
on the base of the statue of Zeus at Olympia (Paus. v. 23).
29. The point of Polycritus' taunt is that Athens ten years
before had charged the Aeginetans in general, and his own father Crius (vi. 50
n.) in particular, with Medism (vi. 49, 73, 85).
30. That this Athenian story was a late and malicious invention
is hinted by Hdt. himself in the words (§ 4) martureei de sphi kai he alle Hellas.
Indeed, the phrase phatis echei is itself a note of uncertainty; cf. vii. 3. 2;
ix. 84. 2. There is no trace of any such charge elsewhere, and immediately after
the battle the Athenians allowed the following epitaph to be placed on the tomb
of the Corinthians buried at Salamis (Hicks, 18; cf. Plut. Mor. 870 E) [O xeine,
euudr]on pok' enaiomes astu Korinthou [Nun d' hame Aia]ntos [nasos echei Salamis]....
31. Aeschylus distinctly put this exploit after the defeat of
the Persian fleet, when the Greeks can surround the island with their ships and
land from them (Pers. 455 f.). Hdt. seems to date it at the time of the Persian
rout. Plutarch mistakenly makes Aristides land from boats with some picked volunteers
at the beginning of the sea-fight, and adds other untrustworthy details from Phanias
(Them. 13; Arist. 9). Bury argues forcibly that Aristides, being given so important
a duty, must have been a Strategus.
32. Torch races were held at the Panathenaea, and the festivals
of Prometheus, Hephaestus, Pan (vi. 105. 3), Bendis (Plato, Rep. i. 328 A), Hermes,
and Theseus. They appear to have been of two kinds. In the simpler, a number of
runners each with a lighted torch started abreast, and the one who first carried
his torch alight to the goal won (Paus. i. 30. 2). The other was a relay or team
race. There were several lines of runners; the first man in each line had his
torch lighted at the altar and ran with it at full speed to the second, to whom
he passed it on, the second to the third, and so on till the last man carried
it to the goal. The line of runners which first passed its torch alight to the
goal was the winning team. Cf. Lucr. ii. 79; Aesch. Ag. 312 f.; and of the similar
horse race to Bendis, Plato, l. c. lampadia echontes diadosousin allelois hamillomenoi
tois hippois (cf. also Laws 776 B). The torch race arose from the custom of transmitting
a new and sacred fire from the altar to hearths polluted by death or the enemy's
presence (Plut. Arist. 20). In such cases the old fire was extinguished and new
pure fire carried as quickly as possible by runners to the hearths awaiting it
(cf. Frazer, Paus. ii. 392).
Hdt. gives no details of the losses on either side, Ctesias (Pers.
26) gives the Persian loss in ships as 500, Diodorus (xi. 19, Ephorus) says 40
Greek ships were destroyed and over 200 Persian besides those captured.
This extract is from: A Commentary on Herodotus (ed. W. W. How, J. Wells). Cited August 2004 from The Perseus Project URL below, which contains interesting hyperlinks.
ΑΓΙΟΣ ΙΩΑΝΝΗΣ ΡΕΝΤΗΣ (Δήμος) ΑΤΤΙΚΗ
Ο Ρέντης είναι ένας Δήμος με μεγάλη ιστορία. Το 358 π.Χ., ο Επίκουρος ίδρυσε την περίφημη φιλοσοφική σχολή στο "Ρένδιον πεδίον". Από τον 6ο π.Χ έως τον 1ο μ.Χ αι. ονομάζεται Δήμος των Ιπποθοωντιδών. Εκεί κατοικούσαν οι Ιπποθοωντίδες, μια εκ των ισχυρότερων και πλουσιότερων φυλών της Αθήνας, οι οποίοι ασχολούνταν κυρίως με την εκτροφή ίππων. Από τον 1ο έως τον 12ο μ.Χ αιώνα ονομάζεται Δήμος Ελαιέων. Τον 16ο αιώνα εμφανίζεται με την ονομασία Ρέντης (εκ των έσω ρέον ύδωρ), την οποία και διατηρεί. Τα όριά του έφταναν από την Ιερά Οδό έως το Φάληρο, περιλαμβάνοντας όλο το παρά τον Κηφισό τμήμα.
1925: Με Προεδρικό Διάταγμα ο Ρέντης γίνεται αυτόνομη Κοινότητα.
1946: ο Ρέντης αναγνωρίζεται ως Δήμος.
ΚΕΡΑΤΣΙΝΙ (Δήμος) ΑΤΤΙΚΗ
Με το Π.Δ. της 18ης Ιανουαρίου 1934 "περί αναγνωρίσεως Δήμων
και Κοινοτήτων εν τω νομώ Αττικοβοιωτίας" δημιουργήθηκε ο Δήμος Ταμπουρίων
που περιελάμβανε και τους συνοικισμούς Ανάληψης, Αμφιάλης και Ευγένειας.
Λίγες όμως μέρες αργότερα (29 Ιανουαρίου 1934) με νεώτερο διάταγμα
ο πιο πάνω Δήμος ενώθηκε με την κοινότητα Αγ. Γεωργίου (Κερατσινίου) και έτσι
γεννήθηκε ο Δήμος Αγίου Γεωργίου Κερατσινίου, ονομασία που διατηρήθηκε μέχρι την
27η Μαΐου 1936. Το επόμενο έτος η κοινότητα Ν. Ικονίου αποσπάστηκε από το Πέραμα
και ενώθηκε στο δήμο μας.
Στις 27 Μαΐου 1936 ο τότε Δήμαρχος Κ. Φίλανδρος πρότεινε στο δημοτικό
συμβούλιο να αλλαχθεί το όνομα του Δήμου μας, γιατί ήταν μακροσκελές και σύμφωνα
με τον κώδικα της δημοτικής νομοθεσίας, που παρακινούσε για θεσμοθέτηση "αρχαιοπρεπών
και ιστορικής σημασίας λέξεων", προτάθηκε και έγινε αποδεκτή η νέα ονομασία
του Δήμου μας σε Δήμο Αμφιάλης (Πρακτ. 1936, Πράξη 221) και μάλιστα καθορίστηκε
και η σφραγίδα (κυκλική με τον Αγ. Γεώργιο έφιππο, δρακοκτόνο).
Ωστόσο στις 18 Ιανουαρίου 1947 ο τότε Δήμαρχος Χρήστος Μπουγάς εισηγήθηκε
με έγγραφό τους προς το Δημοτικό Συμβούλιο την εκ νέου αλλαγή του ονόματος υποστηρίζοντας
ότι το τοπωνύμιο Κερατσίνι καλύπτει πολύ ευρύτερη έκταση και μάλιστα εκείνη τη
ζώνη στην οποία βρίσκονται οι ναυτικο-βιομηχανικές μονάδες του Δήμου μας. Τα επιχειρήματά
του πλαισιωμένα και από ιστορικά στοιχεία σχετικά με τις μάχες του Γ. Καραϊσκάκη
έπεισαν το Δημοτικό Συμβούλιο που δέχτηκε να ονομάζεται στο εξής ο Δήμος μας ως
Δήμος Κερατσινίου (Πρακτ. Δ.Σ., Πράξη 8).
Ήδη στις 8 Ιουλίου 1944 ο Δήμος μας προάχθηκε σε Β΄ Κατηγορίας (Πρακτ.
1944-45, σελ. 54-55).
Στις 23 Οκτωβρίου 1966 οι κάτοικοι της Αναστάσεως ζήτησαν την ένταξή
τους στο νεοσύστατο Δήμο Δραπετσώνας, χωρίς τούτο να γίνει δεκτό, ενώ οι κάτοικοι
της Χαραυγής στις 7 Ιουλίου 1969 ζήτησαν να μετονομασθεί η περιοχή τους σε Αναγέννηση,
αίτημα που έγινε δεκτό από το Δημοτικό Συμβούλιο, αλλά που δεν επικράτησε τελικά
η ονομασία.
Βιβλιογραφία: Χάρης Κουτελάκης
Λεύκωμα Δήμου Κερατσινίου
Το κείμενο παρατίθεται τον Μάιο 2005 από την ακόλουθη ιστοσελίδα του Δήμου Κερατσινίου
ΚΕΡΑΤΣΙΝΙ (Προάστιο του Πειραιά) ΑΤΤΙΚΗ
Ο αρχικός οικιστικός πυρήνας του σημερινού μας Δήμου βρισκόταν στην
πλαγιά του λόφου του Αγ. Γεωργίου, δεξιά της σημερινής λεωφόρου Δημοκρατίας, όπως
μεταβαίνει κανείς προς το λιμάνι.
Στην κορυφή του λόφου μια ισχυρή οχύρωση ήταν αρκετή για να προφυλάξει
από ξαφνικές επιθέσεις τους λιγοστούς εκείνους κατοίκους που διάλεξαν την περιοχή
μας για να κατοικήσουν.
Οι θεμελιώσεις που καταστράφηκαν με την ανέγερση του ναού του Αγ.
Γεωργίου και τα ευρήματα δεξιά και αριστερά της Λεωφόρου Δημοκρατίας στα 1933
και 1935 πείθουν για την χρονολόγηση του οικισμού στην 3η χιλιετία π.Χ.
Το όνομά του ήταν πιθανότατα Θυμαιτάδαι
και ασφαλώς οι κάτοικοί του βρίσκονταν σε καλές σχέσεις με τους γειτονικούς συνοικισμούς
της ευρύτερης πειραϊκής έκτασης με τους οποίους αποτελούσαν το Τετράκωμον του
Ηρακλέους.
Η προνομιακή χωρο - γεωγραφική θέση των Θυμαιταδών προσέδιδε ιδιαίτερη
αξία στον οικισμό τους, με τα μέτρα της εποχής, αφού έλεγχαν τα κοντινά με τον
Πειραιά λιμάνια, της σημερινής
Δραπετσώνας, των Φώρων και
του ανοιχτού όρμου (σημερινό λιμάνι Κερατσινίου).
Παράλληλα βρίσκονταν πάνω στον οδικό άξονα που ένωνε την Αθήνα με
το Πέραμα, στην γνωστή "ΟΔΟ", δηλ. τη σημερινή λεωφόρο Δημοκρατίας δίπλα
στην οποία στα αρχαϊκά χρόνια δημιουργήθηκαν δύο άλλοι οικισμοί, των Ροιαδών και
των Εχελιδών.
Φαίνεται πως καταγίνονταν στα ναυτικά, γιατί οι συγγραφείς της αρχαιότητας
αναφερόμενοι στο ταξίδι που προετοίμαζε ο Θησέας για την Κρήτη,
λένε ότι ναυπήγησε μερικά πλοία του εδώ. Την αξιοσύνη τους αυτή, πολύ αργότερα
εκμεταλλεύθηκε και ο Θεμιστοκλής, όταν κάλεσε τους κατοίκους των οικισμών του
Πειραιά να βοηθήσουν το ναυτικό του πρόγραμμα και ν' αναδείξουν το μεγάλο λιμάνι
σε απόρθητο ναύσταθμο.
Αλλά ο οχυρωμένος περίβολος και ο οικισμός τους εγκαταλείφθηκε, όταν
είδαν τους Αθηναίους να καταφθάνουν με προορισμό τη γειτονική Σαλαμίνα,
καθώς οι Πέρσες πλησίαζαν το Σεπτέμβριο του 480 π.Χ. Είναι λογικό να φανταστεί
κανείς, ότι το πεζικό στράτευμα του Ξέρξη εγκαταστάθηκε στην στρατηγική από κάθε
άποψη περιοχή μας και ο ίδιος μεταφερόμενος με το ανάκλιντρό του στους ώμους των
ακολούθων του οδηγήθηκε στην κορυφή του λόφου, απ' όπου καθισμένος σε πολυτελή
θρόνο παρακολούθησε τη μεγαλοπρεπή νίκη των Ελλήνων. Θυμωμένος από την καταστροφή
του στόλου του και την ήττα, έδωσε το σινιάλο της υποχώρησης και ταυτόχρονα της
καταστροφής και δήωσης του οικισμού.
Οι Θυμαιτάδαι σιγά - σιγά ενσωματώθηκαν με τους λοιπούς Έλληνες που
εγκαταστάθηκαν στον Πειραιά του χρυσού αιώνα, αλλά ο οικισμός στην περιοχή μας,
αν και ξέπεσε, ποτέ όμως δεν εγκαταλείφθηκε, τουλάχιστον μέχρι την ρωμαϊκή κατάκτηση
(148-146 π.Χ.).
Βιβλιογραφία: Χάρης Κουτελάκης
Λεύκωμα Δήμου Κερατσινίου
Το κείμενο παρατίθεται τον Μάιο 2005 από την ακόλουθη ιστοσελίδα του Δήμου Κερατσινίου
Δεν γνωρίζουμε την ιστορική πορεία του μικρού εκείνου οικισμού στο
λόφο του Αγ. Γεωργίου κατά τη ρωμαϊκή, βυζαντινή και μεταβυζαντινή περίοδο. Αλλωστε
και ο ίδιος ο Πειραιάς ήταν ακατοίκητος μέχρι το 1745 που κάποιοι καλόγεροι αποφάσισαν
ν' ανεγείρουν το μοναστήρι του Αγ. Σπυρίδωνα. Το βέβαιο πάντως είναι ότι από τον
17ο αιώνα κατοικείται από λίγους ξωμάχους που ασχολούνται με αγροτικές εργασίες,
εκτρέφουν χοίρους που τους ταΐζουν με ξυλοκέρατα και φροντίζουν τα μελίσσια τους.
Κάποιοι από αυτούς αποφάσισαν για τις θρησκευτικές τους ανάγκες να αναγείρουν
στην κορυφή του λόφου ένα εκκλησάκι που το αφιέρωσαν στον Αγ. Νικόλαο, εκεί ακριβώς
που βρίσκονταν οι θεμελιώσεις του οχυρού περίβολου των Θυμαιταδών,
και ζουν επικοινωνώντας με τους κατοίκους της Κούλουρης και της Αθήνας.
Συχνά είναι αναγκασμένοι να διαφύγουν για να σωθούν, πότε από τους
Τούρκους πειρατές και πότε από τους χριστιανούς Ευρωπαίους, οι οποίοι με το πρόσχημα
ότι ενδιαφέρονται για την εκδίωξη των Τούρκων κατακτητών της Αττικής,
λεηλατούν και αιχμαλωτίζουν όποιον βρεθεί μπροστά τους. Μόλις ο ήλιος βασίλευε
στα βουνά της Σαλαμίνας
και το πρώτο σκοτάδι απλωνόταν, στην περιοχή μας το πέπλο της σιωπής και της ερημιάς
προκαλούσε ρίγη φόβου και αγριευόσουν! Έτσι οι παλιοί ξωτάριδες και οι καλόγεροι
του Αγίου Σπυρίδωνα αποκαλούσαν όλη την έκταση από τον Αγ. Διονύση (κτίστηκε γύρω
στο 1801) μέχρι το Κερατσίνι, "Αγριμειό".
Πάντως η λαϊκή αυτή ονομασία που καταχωρήθηκε σε πωλητήρια συμβόλαια,
δεν επικράτησε. Η περιοχή μας ήταν ήδη γνωστή από τον 17ο αιώνα ως Κερατσίνι ή
Τσερατσίνι και έτσι καταγράφεται σε τούρκικα και ελληνικά έγγραφα.
Το όνομα Κερατσίνι είναι σύνθετο από δύο λέξεις. Η μία φανερώνει το
είδος του δένδρου που πλεόναζε εδώ, δηλ. η Κερατιά (χαρουπιά, ξυλοκερατιά), και
η άλλη το όνομα του ιδιοκτήτη όλης αυτής της περιοχής, που οριζόταν από τους λόφους
του σημερινού Αγ. Παντελεήμονα και Αγ. Γεωργίου μέχρι τα Μανιάτικα (Αγ. Δημήτριος
Ξυλοκερατιάς) και μέχρι τα Μποστάνια (σήμερα νεκροταφείο της Αναστάσεως) και τη
Δραπετσώνα. Ο κτηματίας αυτός, κάποιος Γκίνης ή Γγίνης, είναι ο άνθρωπος του ο
οποίου ο Δήμος μας φέρει το όνομα, περίπτωση δηλ. που είναι συχνό φαινόμενο στα
τοπωνύμια.
Βιβλιογραφία: Χάρης Κουτελάκης
Λεύκωμα Δήμου Κερατσινίου
Το κείμενο παρατίθεται τον Μάιο 2005 από την ακόλουθη ιστοσελίδα του Δήμου Κερατσινίου
Το Παλιό Χωριό Κερατσίνι είχε την τιμή να φιλοξενήσει για λίγο τον
γνωστό Τούρκο περιηγητή Ελβιγιά Τσελεμπή, ο οποίος επιστρέφοντας το 1667 από την
Κούλουρη αποβιβάστηκε στο Κερατσίνι και με συνοδεία κατευθύνθηκε στην Αθήνα
δια της γνωστής από την αρχαιότητα "οδού της Κούλουρης" (σήμερα Λεωφ.
Δημοκρατίας).
Εικοσιένα χρόνια αργότερα, οι πρόγονοί μας Κερατσινιώτες αντίκρισαν
το ίδιο με την αρχαιότητα φαινόμενο, της απελπισμένης φυγής των Αθηναίων προς
τη Σαλαμίνα, προ του κινδύνου
της σφαγής τους από τους Τούρκους, αφού οι Βενετσιάνοι με το ναύαρχο Morosini
τους εγκατέλειψαν αβοήθητους. Έτσι αναγκάστηκαν να μετοικήσουν μαζί τους και όταν
μετά από μερικά χρόνια επέστρεψαν βρήκαν το χωριό τους λεηλατημένο και τα σπίτια
καμένα.
Κάτω από άγνωστες αιτίες, αλλά πολύ πιθανόν από αφιερώσεις, στα τέλη
του 18ου αιώνα το παλιό χωριό Κερατσίνι, είχε περιέλθει στην κυριότητα της μονής
Φανερωμένης Σαλαμίνας, η οποία αναγκάστηκε να το εκχωρήσει στα 1822 σε Τούρκους
κτηματίες εξαιτίας των δύσκολων περιστάσεων και των κακών οικονομικών της.
Όσο ήταν μετόχι της μονής Φανερωμένης, οι κολίγοι της ξανάκτισαν
μερικά σπίτια στην ίδια περιοχή, αλλά όχι στην ίδια θέση.
Έτσι όταν ο Γ. Καραϊσκάκης έφθασε με το στράτευμά του στο Κερατσίνι
και έδωσε τις μάχες του στα ταμπούρια (απ' τα οποία ένα τμήμα της πόλης μας ονομάζεται
Ταμπούρια), εγκατέστησε το κανόνι στο κέντρο του οικισμού, δηλ. του Νέου Χωριού,
που βρισκόταν γύρω από τη σημερινή πλατεία Λαού και προς τους λόφους.Με το θάνατό
του και την καταστροφή στο Φάληρο,
οι Έλληνες που είχαν εγκλειστεί στη μάνδρα του Σαρδελά, κοντά στο σημερινό 3ο
Γυμνάσιο, στο Νερό, και πολεμούσαν τους Τούρκους του Τσελεπίτζαρη (Τζέλιο Πιτζιάρης),
αναγκάστηκαν να τραπούν σε φυγή εγκαταλείποντας το χωριό τους στους Τούρκους του
Κιουταχή.
Αυτοί το έκαψαν και ολοκλήρωσαν τις ζημιές που είχαν υποστεί τα σπίτια
από την εγκατάσταση των Ελλήνων μαχητών (1827).
Έτσι το Νέο Χωριό Κερατσίνι έμεινε έρημο μέχρι το 1830 που αναχώρησαν
οι Τούρκοι από την Αττική,
οπότε οι απέραντες αυτές εκτάσεις του Κερατσινίου - Δραπετσώνας
- Καραβά αγοράστηκαν έναντι πινακίου φακής από Αθηναίους και Πειραιώτες (Κουλουριώτες).
Στο μεταξύ ο Πειραιάς δέχεται τους πρώτους οικιστές από το 1836 και
διαμορφώνεται σε επίνειο της Αθήνας, της νέας πρωτεύουσας του ελεύθερου Ελληνικού
Κράτους, με αποτέλεσμα να συγκεντρωθούν νησιώτες και Πελλοπονήσιοι που ήλπιζαν
σε καλύτερη τύχη. Κάποιοι από αυτούς αγόρασαν εκτάσεις στις τότε έρημες και απόμακρες
περιοχές της Δραπετσώνας, του Κερατσινίου, του Κοκκινόβραχου και του Καραβά, ενώ
κάποιοι Κουλουριώτες έβοσκαν τα κοπάδια τους και έσπερναν σιτάρι.
Από το 1870 άρχισε η μόνιμη εγκατάσταση πάλι στο εγκαταλειμμένο Νέο
Χωριό Κερατσίνι που από το 1840 είχε περιέλθει στο Δήμο Αθηναίων!
Φαίνεται ότι το 1870 αποδεσμεύτηκε, γι' αυτό και παρατηρήθηκε έντονη
αγοραστική δραστηριότητα γης στην περιοχή μας με αποτέλεσμα τη συγκρότηση σε πραγματικό
χωριό του Κερατσινίου.
Οι Πειραιώτες στους οποίους επανήλθε διοικητικά το Κερατσίνι, φρόντισαν
να κτίσουν πάνω στο λόφο, και πολύ κοντά στο εκκλησάκι του Αγ. Νικολάου όπου είχαν
ταμπουρωθεί τα παλικαριά του Χατζή - Πέτρου, ένα νέο μικρό ναό προς τιμή του Αγ.
Γεωργίου και σε ανάμνηση του Γ. Καραϊσκάκη. Αυτός ο ναός ανακαινίστηκε στα 1876
και στη θέση του ορθώθηκε ένας μεγαλύτερος σταυρόσχημος, με νεοκλασική πρόσοψη
και υψηλό καμπαναριό που ήταν έτοιμος στα 1879 και αποτελούσε το στολίδι της περιοχής
και το προσκύνημα όλων των Πειραιωτών. Παράλληλα αποτελούσε το τέρμα των περιπάτων
και των εκδρομών που οργάνωναν οι φυσιολατρικοί σύλλογοι της εποχής και τα ιδιωτικά
Γυμνάσια του Πειραιά.
Με τη νέα του μορφή ο ναός του Αγ. Γεωργίου διατηρήθηκε μέχρι το 1963,
οπότε δυστυχώς κατεδαφίστηκε και στη θέση του κτίστηκε ο σημερινός τρουλλαίος.
Πάντως η ύπαρξή του σηματοδότησε μια ολόκληρη εποχή νοσταλγικών αναμνήσεων
για τους ντόπιους και τους Πειραιώτες, ενώ έγινε αφορμή μετά την άφιξη των προσφύγων
της Μ. Ασίας να ονομαστεί ο νεοσυσταθείς δήμος του 1934 ως Δήμος Αγίου Γεωργίου
Κερατσινίου.
Βιβλιογραφία: Χάρης Κουτελάκης
Λεύκωμα Δήμου Κερατσινίου
Το κείμενο παρατίθεται τον Μάιο 2005 από την ακόλουθη ιστοσελίδα, με φωτογραφίες, του Δήμου Κερατσινίου
ΝΙΚΑΙΑ (Προάστιο του Πειραιά) ΑΤΤΙΚΗ
Το 1925 αρχίζει η ιστορία του Ιωνικού με την ονομασία Αμυνα. Η Αμυνα
έφτιαξε το γήπεδο της το 1928 ανάμεσα στην εκκλησία Παναγίτσα και την Μάντρα με
τις ελιές. Παράλληλα ιδρύθηκε και το Αμυνάκι, τα τσικό της επίσημης ομάδας, με
παιδιά 9-10 χρόνων.
Αφήγηση από το βιβλίο του κ. Μιχαηλίδη.
« Μια μέρα που παίζαμε μπάλα στη γειτονιά έρχονται παίχτες και παράγοντες της
Αμυνας, μας συγκεντρώνουν και μας λένε να συγκροτήσουμε τα τσικό της ομάδας δίνοντας
την ονομασία Αμυνάκι. Επόμενο ήταν να μας ντύσουν και να μας παπουτσώσουν. Έτσι
γλιτώσαμε τις γκρίνιες και το κυνηγητό των γονιών μας που καταστρέφαμε τα παπούτσια
μας»
Το Αμυνάκι διαλύθηκε τη δεκαετία του 1930.
Το κείμενο παρατίθεται τον Μάιο 2003 από την ακόλουθη ιστοσελίδα, με φωτογραφίες, του Δήμου Νικαίας
Τα τρόφιμα τα προμηθεύονταν από το μπακάλικο, τον φούρνο, τον μανάβη,
τον ψαρά, τον χασάπη, το γαλατά κ.ά. Από μικρά μπακάλικα που υπήρχαν στις γειτονιές,
έπαιρναν τρόφιμα όπως βούτυρο, τυρί, πελτέ. Αυτά φυλάσσονταν σε ένα φανάρι κρεμασμένο
από το ταβάνι για προφύλαξη από γάτες, έντομα, αλλά και για δροσιά. Το φανάρι
ήταν μια κατασκευή από τσίγκινο σκελετό και για τοιχώματα είχε μια πολύ λεπτή
σήτα. Τα όσπρια, βασικό είδος διατροφής ήταν μέσα σε μικρά σακουλάκια.
Αφήγηση από το βιβλίο του κ. Μιχαηλίδη.
« Πήγαινες και ζήταγες 50 λεπτά ελιές ή μια δραχμή τυρί ή οτιδήποτε άλλο ήθελες
με το βιβλιαράκι του βερεσέ στο χέρι. Αλίμονο αν το Σάββατο δεν έδινες κάποια
χρήματα. Ο κανόνας της εποχής εκείνης δεν επέτρεπε να πιστώνει και για άλλη εβδομάδα.Το
ίδιο ίσχυε και για το φούρναρη. Ο πλανόδιος μανάβης περνούσε από τις γειτονιές
πουλώντας τα ζαρζαβατικά του όπως ντομάτες, μελιτζάνες, διάφορα φρούτα. Όλα προέρχονταν
κυρίως από τα περιβόλια της Παλιάς Κοκκινιάς και μεταφέρονταν με γαϊδουράκια.
Επίσης έσερνε μαζί του πάνω σε τρίτροχο καροτσάκι , απλωμένα αγγούρια με γλυστρίδα.
Η γλυστρίδα - αυτό το ωραίο σαλατικό - έχει μάλλον εξαφανιστεί σήμερα. Στο μανάβη
δεν είχε βερεσέ. Το ίδιο και ο ψαράς περιφέρονταν στις γειτονιές μεταφέροντας
τα ψάρια μ’ ένα ειδικό πανέρι στερεωμένο στο κεφάλι του. Ανάμεσα στο πανέρι και
το κεφάλι, που φορούσε τραγιάσκα για να βάζει τα χαρτονομίσματα, μεσολαβούσε ένα
μικρό μαξιλαράκι. Οταν βρισκόταν πελάτης, κατέβαζε το πανέρι από το κεφάλι του
και ζύγιζε τα ψάρια - κυρίως τονάκια, λακέρδα και μαριδάκι Φαλήρου - με ζυγαριά
κανταράκι. Κάθε Κυριακή έβγαινε στη γειτονιά ένας που έκανε χρέη χασάπη και φώναζε
πως θα σφάξει αρνί ή κατσίκι. Αν συμπλήρωνε τις οκάδες που υπολόγιζε σ’ αυτό που
θα έσφαζε τότε το έσφαζε. Σε περίπτωση που δεν συμπληρώνονταν οι οκάδες δεν το
έσφαζε γιατί δεν είχε τρόπο να το διατηρήσει. Πρωινός επισκέπτης στις γειτονιές
ήταν ο γαλατάς, που πουλούσε το γάλα χύμα σε δοχεία ή άρμεγε την κατσίκα που έσερνε
μαζί του. Αλλο πρωινό ρόφημα ήταν το γνωστό σαλέπι, που πουλούσαν οι σαλεπιτζήδες.
Ακόμη πάνω σε ένα χοντρό στρογγυλό καδρόνι ή κλαδί δέντρου, δεμένα στις δυο άκρες
κρεμόντουσαν με σχοινί δυο τσανάκες γιαούρτι, που τις κουβαλούσε στους ώμους του
ο πλανόδιος πωλητής. Τα αυγά της ημέρας ήταν δυσεύρετα για την εποχή, ιδίως τότε
που θέριζε η φυματίωση. Τα αυγά είτε τα ρούφαγες πρωί- πρωί χωρίς να βάλεις τίποτα
στο στόμα σου, είτε τα χτύπαγες με ζάχαρη για να δυναμώσει ο οργανισμός. Πολύ
αργότερα πολλοί διατηρούσαν κότες σε κοτέτσια για να εξασφαλίζουν φρέσκα αυγά.
Υπήρχαν και οι λεμονάδες που φτιάχνονταν χωρίς ανθρακικό από ανθρώπους που τις
πουλούσαν, μεταφέροντάς τες σε ειδικά δοχεία στην πλάτη. Αργότερα με την εμφάνιση
του πάγου, ροκάνιζαν τον πάγο και τον έριχναν σ’ ένα ποτήρι μαζί με βύσσινο και
αφού τα ανακάτευαν έφτιαχναν ένα δροσερό αναψυκτικό σαν γρανίτα το λεγόμενο καρσαμπάτς.»
Το κείμενο παρατίθεται τον Μάιο 2003 από την ακόλουθη ιστοσελίδα, με φωτογραφίες, του Δήμου Νικαίας
Τα σπίτια που φτιάχτηκαν από την οδό Αμερικανίδων Κυριών και πάνω,
διέθεταν χώρο για πλυσταριό. Από το 1924 έως το 1926 πολλά από αυτά τα πλυσταριά
χρησιμοποιήθηκαν για τη στέγαση των πρώτων Δημοτικών σχολείων. Μετά το 1927 φτιάχτηκαν
δυο νέα Δημοτικά σχολεία, ένα για αγόρια και ένα για κορίτσια. Έτσι οι μαθητές
αφήνουν τα πλυσταριά και μπαίνουν σε ωραίες αίθουσες με θρανία και όχι πάγκους
και όρθιοι.Το 1930 εγκαινιάστηκε το πρώτο Γυμνάσιο της Κοκκινιάς, με μορφή παράγκας.
Με την έναρξη του όλοι οι μαθητές φυτεύουν τα πρώτα δέντρα του κήπου, εκεί που
είναι σήμερα το κηποθέατρο. Αξίζει να αναφέρουμε ότι το σχολείο μας, το 7ο Δημοτικό
Νικαίας ιδρύθηκε το έτος 1929 και είναι ίσως το παλαιότερο της πόλης μας. Σκοπός
της ίδρυσής του, έτσι όπως αναφέρεται στο αρχείο του «ήτο η μόρφωσις των τέκνων
των προσφύγων, οι οποίοι κατέφυγον μετά την Μικρασιατικήν Καταστροφήν του 1922
εις την Ελλάδα και ίδρυσαν τον συνοικισμόν τότε Νικαίας». Για την ανέγερση του
διδακτηρίου παραχωρήθηκε οικόπεδο από το Υπουργείο Πρόνοιας. Το κτίριο κατασκευάστηκε
με 6 αίθουσες, αλλά εντελώς πρόχειρη κατασκευή με τοίχους μπαγλαντίν και οροφή
ξύλινη. Από το 1929 έως το 1940 λειτούργησε ως εξαθέσιοΤον πρώτο χρόνο της λειτουργίας
του, το σχολικό έτος 1929 - 1930 φοιτούσαν 293 μαθητές. Αυτό το κτίριο χρησιμοποιήθηκε
μέχρι το 1965. Από το 1961 ξεκίνησε το χτίσιμο του νέου σχολείου γιατί το παλιό
είχε κριθεί ανεπαρκές, ακατάλληλο και επικίνδυνο. Το 1965 το σχολείο στεγάστηκε
στο καινούριο διδακτήριο αν και δεν είχε ακόμη περατωθεί πλήρως.
(Στοιχεία από το βιβλίο του Μιχαηλίδη)
Το κείμενο παρατίθεται τον Μάιο 2003 από την ακόλουθη ιστοσελίδα, με φωτογραφίες, του Δήμου Νικαίας
Τα πρώτα σπίτια που φτιάχτηκαν στην Κοκκινιά ήταν πλίνθινα. Είχαν
επιφάνεια 40 τετραγωνικά μέτρα, πρόσοψη 4 μέτρα και βάθος 10 μέτρα. Αποτελούνταν
από μια κουζίνα και ένα δωμάτιο όπου κοιμούνταν όλοι μαζί . Έξω από τα σπίτια
υπήρχαν κοινά πλυσταριά και αποχωρητήρια . Ρεύμα πήραν τα περισσότερα μετά το
1935- 1940. Το νερό το αγόραζαν με τενεκέδες έως το 1934 που σε κάθε γειτονιά
μπήκε μια βρύση της ΟΥΛΕΝ. Η νέα πόλη που χτιζόταν χρησιμοποιούσε μεγάλους χώρους
ανάμεσα στα προσφυγικά σπίτια που συνήθως υπήρχε και πηγάδι για να φτιάχνονται
και να στεγνώνουν τα πλιθιά . Πηγάδια με αλάνες υπήρχαν στην Καρακουλουξή και
Ικονίου, στη σημερινή πλατεία Αγίου Νικολάου, στον Αη - Γιώργη Γερμανικών και
αλλού.
Απόσπασμα από το βιβλίο του κ. Μιχαηλίδη
« Τα πλιθιά φτιάχνονταν με τον εξής τρόπο: Έφτιαχναν λάσπη με κοσκινισμένο χώμα,
την πλάθανε και την ανακάτευαν. Έβαζαν το καλούπι και αφού το ίσιωναν με το μυστρί,
το βούταγαν στο νερό. Έβαζαν λοιπόν καλούπια το ένα δίπλα στο άλλο και αυτό συνεχιζόταν
μέχρι να συμπληρωθεί ο χώρος, που προοριζόταν για το καλούπιασμα των πλιθιών.
Ύστερα από μέρες, αφού στέγνωναν, τα γύριζαν να στεγνώσουν κι από τις άλλες πλευρές
και τέλος τα έπαιρναν οι χτίστες... Το πάτωμα ήταν χώμα. Αργότερα παίρναμε καρβουνόσκονη
από τα ασβεστοκάμινα- σκουριά- όπως τη λέγαμε. Πάνω στο χώμα στρώναμε τσουβάλια
και κουρελούδες. Θυμάμαι πως μια Καθαρή Δευτέρα, που ο θείος Νίκος χόρευε το «πως
το τρίβουν το πιπέρι», το δωμάτιο ντουμάνιασε από σκόνη. Την οροφή - το ταβάνι
- την φτιάχνανε με παγδατί. Στερεώνανε ξύλινες πήχες πάχους περίπου δυο δάκτυλα,
και τις καρφώνανε σε δοκούς. Βάζανε έναν πήχη, αφήνανε λίγο άνοιγμα μεταξύ των
δυο πήχεων και η δουλειά αυτή συνεχιζότανε έως ότου τελείωνε όλο το ταβάνι. Μετά
το βρέχανε καλά και ρίχνανε επάνω για να κολλήσει κοσκινισμένο χώμα ανακατεμένο
με άχυρο. Ανάμεσα στο ταβάνι και τα κεραμίδια κρύφτηκαν και σώθηκαν από τους Γερμανούς
πολλοί Κοκκινιώτες στο μπλόκο της 17ης Αυγούστου 1944. Οι παράγκες που κάποιες
φορές έμεναν δυο οικογένειες στην κάθε μια, χωρίζονταν με ξύλα και κουρελούδες.
Ακόμη και μικροί ψίθυροι γινόντουσαν αντιληπτοί από δίπλα. Για φωτισμό χρησιμοποιούνταν
λάμπες, κεριά και καντήλια. Το 1928 περίπου ήρθε το ηλεκτρικό ρεύμα, που το πουλούσε
στην αρχή κάποιος Καλημέρης. Λίγο αργότερα έδινε ρεύμα και ο κινηματογράφος ΕΚΛΑΙΡ.
Το 1946 έδινε ρεύμα η εταιρεία ΠΑΟΥΕΡ. Το νερό το αγόραζαν μια ή δυο δεκάρες τον
τενεκέ από τον Μαλικούτη. Το 1936 μπήκανε κατά γειτονιά βρύσες, που ήταν νερό
της εταιρείας ΟΥΛΕΝ, επί πληρωμή βεβαίως.»
Το κείμενο παρατίθεται τον Μάιο 2003 από την ακόλουθη ιστοσελίδα, με φωτογραφίες, του Δήμου Νικαίας
ΤΡΟΙΖΗΝ (Αρχαία πόλη) ΕΛΛΑΔΑ
The league, however, did not acquire any great strength until B.C. 251, when Aratus united Sicyon, his native place, with it, and some years later also gained Corinth for it. Megara, Troezen, and Epidaurus soon followed their example. Afterwards Aratus prevailed upon all the more important towns of Peloponnesus to join the confederacy, and Megalopolis, Argos, Hermione, Phlius, and others were added to it. In a short time the league thus reached its highest power, for it embraced Athens, Aegina, Salamis, and the whole of Peloponnesus, with the exception of Sparta, Tegea, Orchomenus, Mantinea, and Elis.
The following took part in the war: from the Peloponnese... the Troezenians furnished five ships...
. . . By these one thousand Troezenians were posted, and after them two hundred men of Lepreum
The Troezenians furnished five ships
Those who fought best after the Athenians were the men of Corinth and Troezen and Sicyon.
Λάβετε το καθημερινό newsletter με τα πιο σημαντικά νέα της τουριστικής βιομηχανίας.
Εγγραφείτε τώρα!
