Εμφανίζονται 88 τίτλοι με αναζήτηση: Προσκυνήματα στην ευρύτερη περιοχή: "ΑΝΑΤΟΛΙΚΗ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ & ΘΡΑΚΗ Περιφέρεια ΕΛΛΑΔΑ" .
ΑΒΑΣ (Χωριό) ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥΠΟΛΗ
Aκριβής θέση: 25°40΄ 40°40΄.
Σχετική θέση: Bρίσκονται στην περιοχή του Ζωναίου όρους, στην
κοιλάδα του ποταμού "Ειρήνης ρέμα", που βρίσκεται κοντά και στα Α της Αλεξανδρούπολης
και κινείται με κατεύθυνση BΔ-ΝΑ για να εκβάλλει στο Αιγαίο (από αυτή την κοιλάδα
διέρχεται η σιδηροδρομική γραμμή Κομοτηνή-Αλεξανδρούπολη), 4χλμ Δ του ΄Αβαντα,
10χλμ B της Αλεξανδρούπολης.
Nαοί και ιερά: Με την κοιλάδα του "Ειρήνης ρέμα" (τουρκ. In dere)
ενώνεται μια μικρότερη πλευρική κοιλάδα, η οποία απολήγει σε απότομους γκρεμούς,
οι περισσότεροι από τους οποίους σχηματίζουν σπήλαια. Σε ένα τέτοιο σπήλαιο διαμορφώθηκε
ο βραχώδης ναός των Αγίων Θεοδώρων: τοίχοι και εντοιχισμένο εικονοστάσιο είναι
πλούσια διακοσμημένοι σε βυζαντινές τοιχογραφίες δύο φάσεων (τέλη; 11ου, στροφή
12ου προς 13οαι.).
Zωγραφική: Στο βραχώδη ναό των Αγ. Θεοδώρων οι τοίχοι και το
εικονοστάσιο είναι πλούσια διακοσμημένοι με βυζαντινές τοιχογραφίες δύο φάσεων:
Η πρώτη χρονολογείται στα τέλη του 11ου αι. και ανήκει στη λεγόμενη "μοναστική"
τεχνοτροπία, η δεύτερη στη στροφή του 12ου με τον 13ο αι. και διακρίνεται από
τα χαρακτηριστικά της λεγόμενης "μεταβατικής εποχής".
Συγγραφέας: Μ. Κορτζή - Β. Σιαμέτης
Το κείμενο παρατίθεται τον Ιανουάριο 2004 από την ακόλουθη ιστοσελίδα του Θρακικού Ηλεκτρονικού Θησαυρού
ΑΒΔΗΡΑ (Κωμόπολη) ΞΑΝΘΗ
Βρίσκεται στους πρόποδες του λόφου, που απλώνεται πάνω από τον παρακείμενο οικισμό της Βελόνης Αβδήρων.
Δεσπόζει επιβλητικά στην κορυφή του Λόφου, σε πανοραμική θέση από όπου ο επισκέπτης μπορεί να θαυμάσει το μεγαλείο της Φύσης, του ουρανού και της θάλασσας.
ΑΓΙΟΣ ΑΝΔΡΕΑΣ (Χωριό) ΚΑΒΑΛΑ
Βρίσκεται στο χώρο του ομώνυμου μοναστηριού.
ΑΧΛΑΔΙΑ (Χωριό) ΔΡΑΜΑ
Στο ακατοίκητο σήμερα Λιβαδάκι, σε υψόμετρο 720 μ., για να επισκεφθούμε σε μια καταπράσινη περιοχή την εκκλησία της Κοιμήσεως της Θεοτόκου (1870). Θα δούμε την αρχική εικονογράφηση του 1876 στο ξυλόγλυπτο τέμπλο και τις τοιχογραφίες στην οροφή. Εξωτερικά ο ναός κοσμείται από καμπαναριό του 1890.
Στο γειτονικό, έρημο σήμερα, χωριό του Κριθαρά σώζεται μέσα σε πυκνή βλάστηση τμήμα του ναού του Αγίου Γεωργίου, του μοναδικού στην περιοχή σταυροειδούς με τρούλο, από τα μέσα του 19ου αι. Η εκκλησία διατηρεί τμήμα των τοιχογραφιών της και έχει εξαιρετική λιθανάγλυφη διακόσμηση στη δυτική είσοδο.
Την εκκλησία των Ταξιαρχών, που χτίστηκε το 1848 εκτός από το καμπαναριό (1884), θα βρούμε στο ερειπωμένο σήμερα Ακρινό, σε απόσταση 22 χλμ. από το Νευροκόπι (τα τελευταία 6 χλμ. σε χωμάτινο δρόμο), σχεδόν στα σύνορα με τη Βουλγαρία. Σε αυτόν το ναό ξεχωρίζουν οι τοιχογραφίες του 1860 στο εσωτερικό του, καθώς τείνουν να μιμηθούν υστεροβυζαντινά πρότυπα ξεφεύγοντας από το επίπεδο της λαϊκής τέχνης των υπόλοιπων ναών. Εδώ συρρέει πλήθος πιστών από την περιοχή αλλά και από τη γειτονική Βουλγαρία στη γιορτή των Αρχαγγέλων στις 7 και 8 Νοεμβρίου.
ΔΙΔΥΜΟΤΕΙΧΟ (Πόλη) ΕΒΡΟΣ
Βρίσκεται στο δυτικό τμήμα της οχύρωσης. Χτίστηκε το διάστημα 1828-1831 στη θέση του βυζαντινού ναού του Αγίου Γεωργίου Παλαιοκαστρίτη, στην οποία είχε στεφθεί αυτοκράτορας ο Ιωάννης Καντακουζηνός το 1341. Σήμερα ανήκει στην αρμένικη κοινότητα.
Ο ναός είναι κτισμένος ακριβώς επάνω από τις κεντρικές Καστρόπορτες
σε απόσταση 100 περίπου μέτρων από αυτές.
Οι "Κώδικες" της Ιεράς Μητριπόλεως Διδυμοτείχου μας παραδίδουν
ότι ο ναός κτίστηκε στη θέση ενός ερειπωμένου παλαιού παρεκκλισίου. Η θέση όμως
του κτιρίου στη διάρθρωση του βυζαντινού οικισμού του κάστρο, η αρχική πλούσια
καταγραφή των ιερών σκευών που προϋπήρχαν του ναού, αλλά και οι άφθονες παραδόσεις
που όλες έχουν να κάνουν με τη θαυμα-τουργή δράση του Χριστού του κάστρου μας
οδηγούν στην παραδοχή, ότι κατά πάσα πιθανότητα υπήρχε σημαντικό μοναστήρι στη
θέση του σημερινού ναού. Εάν συνδυάσουμε τις πληροφορίες από τις βυζαντινές πηγές
με τις παραδόσεις οδηγούμαστε στην υπόθεση της ταύτισης της θέσης με τη Μονή του
Χριστού Παντοκράτορος.
Η κατασκευή του ναού ξεχωρίζει το Χριστό από τους άλλους ναούς της
περιοχής: η τρίκλιτη βασιλική στεγάζεται όχι με ξύλινη στέχη, αλλά με ιδιαίτερα
βαριές λίθινες καμάρες. Το εγχείρημα που τελέστηκε από ηπειρωτικό συνεργείο, "Αχίρ
τσελεπήδες αλβανίτας" ήταν ιδιαίτερα παράτολμο παρά το γεγονός ότι η ανωδομή
δέχθηκε με ισχυρούς ξύλινους ελκυστήρες. Έτσι ήδη από το 1853 έχουμε την πρώτη
επισκευή του ναού, για να ακουλουθήσουν και πολλες άλλες μέσα στο 19ο αιώνα.
Τα εγκαίνια του ναού έγιναν τη 2η Μαΐου του 1846, τη γιορτή και πάλι
του Μεγάλου Αθανασίου, πολιούχου της πόλης, ημέρα που όπως φαίνεται ήταν ιδιαίτηρα
σημαντική για τους καστρινούς. Η κατασκευή διήρκεσε δύο χρόνια.
Το κωδωνοστάσιο του ναού είναι κτισμένο επάνω στον παρακείμενο βυζαντινό
πύργο. Κατασκευάστηκε το 1873 και επισκευάστικε το 1893-1894. Κατά το μεσοπόλεμο
επί Ιωακείμ Σιγάλα ανεγέρθηκε το σημερινό κωδωνοστάσιο.
Μέσα στην εκκλησία βρίσκονται δύο εικόνες, κειμήλια μοναδικής σημασίας
για τους κατοίκους της πόλης και για όλη την περιοχή.
Η πρώτη, έργο υψηλότατης τέχνης είναι μία βυζαντινή αμφιπρόσωπη εικόνα:
Στη μία της όψη απεικονίζεται η Βρεφοκρατούσα Θεοτόκος στον τύπο της Οδηγήτριας,
περιβαλλόμενη από σεβίζοντες μικρογραφημένους αγγέλους. Στα δεξιά της και χαμηλά
με μικρά ερυθρά γράμματα διαβάζουμε "Η ΔημοτυχΗΤΗσα". Στην άλλη όψη
αναπτυσσεται η Σταύρωση, όπου ο Ιησούς, ο Ιωάννης και η Θεοτόκος αποδίδονται λιτά,
χωρίς έντονες εξπρεσιονιστικές εκφράσεις, αλλά αντίθετα με συγρατημένη έκφραση
και βαθιά εσωτερική θλίψη που προσιδιάζει στον ιδεαλισμό και κλασικισμό των Παλαιολόγων
και παραπέμπει σε εργαστήριο της Κωνσταντινούπολης.
Η δεύτερη εικόνα η δεσποτική του Χριστού για την οποία η παράδωση
λέγει ότι ιστορήθηκε από τον Ευαγγελιστή Λουκά. Πρόκειτε κατά τον γράφοντα για
έργο ρωσικής προέλευσης από το δεύτερο μισό του 14ου αιώνα και τη Σχολή της Μόσχας.
Η εικόνα θεωρείται θαυματουργή. Κατά την περίοδο της Πεντηκοστής συνέρεαν πιστοί
ασθενείς, ιδιαίτερα δε πνευματικά άρρωστου από όλα τα μέρη της Θράκης και συχνά
διέμεναν για μέρες μέσα στο ναό ή στα καταλύματα στην αυλή του. Μέχρι σήμερα διατερούνται
και επιδεικνύονται στο νάρθηκα του ναού οι σιδερένιοι κρίκοι που χρησίμευαν για
το δέσιμο των ψυχικά ασθενών, χριστιανών, αλλά και αλλοθρήσκων. Τα θαύματα που
αποδίδονταν στο Χριστό του Διδυμοτείχου ήταν πολλά και η φήμη του ήταν μεγάλη
σε ολόκληρη τη Θράκη.
Το Καλέ-Παναΐρ κατά την ημέρα της Πεντηκοστής ήταν η μεγαλύτερη γιορτή
της πόλης και επικεντρωνόταν γύρω από τη λιτανεία της εικόνας του Χριστού. Η εικόνα
μεταφερόνταν από το Χριστό στον Aγιο Αθανάσιο και στη συνέχεια επέστρεφε στο Χριστό.
Ακολουθούσε πανηγύρι στα "τσαΐρια" που περιελάμβανε περίφημους παλαιστικούς
αγώνες, χορούς, παζάρι κ.λπ. Πιθανότατα σε παλαιότερους χρόνους το πανηγύρι αυτό
γινόταν μέσα στο κάστρο. Στον αυλόγυρο υπήρχε θαυμάσιος ξύλινος εξώστης που πατούσε
επί "βυζαντινών κιονοκράνων" που χρησίμευε κυρίως για την Ανάσταση και
που δυστυχώς και αυτός κάποια στιγμή καταστράφηκε.
(Αθ. Γουρίδη «ΤΟ ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΔΙΔΥΜΟΤΕΙΧΟ», Διδ/χο, Μάϊος 1999, σελ. 138-139).
Είναι ο μόνος σημερινός ναός που βρίσκεται έξω από τα τείχη στο βορειοανατολικό
άκρο της παλαιάς πόλης. Αποτελεί και αυτός τρίκλιτη ξυλόστεγη βασιλική με νάρθηκα
και γυναικωνίτη στο υπερώον. Έχει αναγερθεί στη θέση του ιστορικού ναού της Αγίας
Σοφίας. Στη σημερινή του μορφή κτίστηκε το 1843 στη θέση του προηγουμένου που
με τη σειρά του "εκενουργήθη" μόλις στις 6/3/1806, αλλά θεωρήθηκε "μικρός...
και ετοιμόρροπος" λίγα χρόνια μετά. Στον πρόναο είναι σήμερα τοποθετημένες
σε θέσεις, σύστοιχες του τέμπλου οι δεσποτικές εικόνες της φάσης αυτής από το
1806 έως το 1818.
Στο υπέθρυρο της κυρίας εισόδου μπορεί ο πιστός να διαβάσει σε ανάγλυφη
διακόσμημένη επιγραφή: "ΑΝΗΓΕΡΘΗ ΕΚ ΒΑΘΡΩΝ ... 1843 ΜΑΪΟΥ 1". Αλλη επιγραφή
που σήμερα έχει καλυφθεί από μεταγενέστερο κονίαμα έγραφε: "ΕΚΕΝΟΥΡΓΗΘΗ /ΤΟΥΤΟΣ
Ο ΙΕΡΟΣ ΝΑΟΣ ΤΗΣ ΥΠΕΡΑΓΙ/ΑΣ ΔΕΣΠΟΙΝΗΣ ΗΜΩΝ ΘΕΟΤΟΚΟΥ/ΕΝ ΕΤΕΙ ΑΩΣΤ' ΜΑΡΤΙΟΥ ΣΤ 1806
".
Το 1892 ξανακτίστηκε, πλιθόκτιστος πλέον ο νάρθηκας του ναού μαζί
με εκείνον του Αγίου Αθανασίου. Στο δεύτερο μισό του 19ου αιώνα και
για μεγάλο χρονικό διάστημα στην αυλή του ναού λειτουργούσε η αστική Σχολή. Στις
αρχές του 20ου αιώνα ο ναός γνώρισε πολλές περιπέτειες αφού δύο φορές πέρασε στους
Βουλγά-ρους ανάμεσα στα 1913 και 1919. Το 1925-26 κτίστηκε το Κωδωνοστάσιο μαζί
με τον περίβολο του ναού.
Στο ναό βρίσκονται μερικές από τις καλύτερες εικόνες των ζωγράφων
του πρώτου μισού του 19ου αιώνα, όπως η εικόνα των τριών Ιεραρχών ή της Αγίας
Τριάδας. Ενδιαφέρον παρουσιάζει ο παλιός επιτάφιος ο οποίος είχε σχεδιαστεί "διά
χειρός Δημητρίου εικονογράφου εκ Ζαγώρας", αλλά και το ιδιαίτερα αξιόλογο
κουβούκλιο στο ιερό, έργο και αυτό του Σταμάτη του Μαδυτηνού.
(Αθ. Γουρίδη «ΤΟ ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΔΙΔΥΜΟΤΕΙΧΟ», Διδ/χο, Μάϊος 1999, σελ. 140).
Κτίστηκε κατά την τρέχουσα δεκαετία επί Μητροπολίτη Νικηφόρου Β' στο κεντρο της
σημερινής πόλεως. Η ολοκλήρωση του μέσα στο ελάχιστο διάστημα του ενάμισι έτους
αποτελεί πραγματικό θαύμα. Ο ναός, ο οποίος ξεχωρίζει με το μέγεθος και τον τρόπο
που προβάλλεται στην πόλη είναι σύνθετου σταυροειδούς εγγεγραμένου τύπου, στο
κέντρο του οποίου ανυψώνεται ο τεράστιος κεντρικός τρούλος. Στο εσωτερικό του
εντυπωσιάζουν οι τοιχογραφίες του ιερού οι οποίες ακολουθούν μεταβυζαντινά πρότυπα,
όπως και το πολυτελες ψηφιδωτό του τρούλου.
(Αθ. Γουρίδη «ΤΟ ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΔΙΔ/ΤΕΙΧΟ», Διδ/χο, Μάϊος 1999, σελ. 149).
Βρισκόταν στη μικρή πλατεία του Μπαλήκ-παζάρ (δηλαδή της ιχθυαγοράς)
στα βόρεια της μεγάλης αγοράς. Οι "Κώδικες" της Μητροπόλεως αναφέρονται
στο ναό χαρακτηρίζοντάς τον αρχαία εκκλησία και φυσικά υπονοώντας ότι ο ναός ήταν
βυζαντινός.
Ο ναός βρισκόταν σε ερειπώδη μορφή στα μέσα του 19ου αιώνα. Παλαιά
περιγραφή αναφέρεται σε ύπαρξη μικτής τοιχοποιίας, θεμέλια που εξέχουν και αλλού
υψώνονται κατά μισό μέτρο κ.λπ. Είχαν ακόμη τα θεμέλια του Αγίου Βήματος με κοίλο
μάρμαρο με οπή στη μέση, μαρμάρινο αγαλματίδιο κ.λπ. Από αυτά σήμερα δεν σώζεται
τίποτε, αφού ο ναός καταστράφηκε ολοσχερός το 1878 κατά το ρωσοτουρκικό πόλεμο.
Αντικαταστάθηκε από μικρό προσκυνητάρι, ξύλινο στην αρχή και λιθόκτιστο στη συνέχεια
που ανεγέρθηκε δίπλα στο αρχοντικό Χατζηρβασάνη, το σημερινό Λαογραφικό Μουσείο.
Γύρω από τα ερείπια του ναού υπήρχαν διάφορα γήπεδα τα οποία είχαν
δωρηθεί στον Αγιο Νικόλαο. Κατά το τελευταίο του 19ου αιώνα η ελληνική κοινότητα
είχε πολλές φορές εκδηλώσει την επιθυμία αποκατάστασης του ναού.
Στα μέσα της δεκαετίας του ’80 γύρω από τον άγιο Νικόλαο επικεντρώνεται
η διαμάχη βουλγαροφρόνων και ελλήνων. Η άποψη του γράφοντας είναι ότι ο παλαιοχριστιανικός
ναός ήταν κτισμένος αρκετά πιο κάτω, πίσω ακριβώς από το μεγάλο Κερβαν-Σεράι και
τα λουτρά του Φεριντούν Αχμέντ Μπέγκ. Η γειτνίαση με το κέντρο της Οθωμανικής
πόλης οδήγησε στην μετατόπιση του λατρευτικού χώρου προς τα βέρεια, προκειμένου
να απελευθερωθεί χώρος για τα δημόσια κτίσματα των κατακτητών.
(Αθ. Γουρίδη «ΤΟ ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΔΙΔΥΜΟΤΕΙΧΟ», Διδ/χο, Μάϊος 1999, σελ. 147).
ΔΡΑΜΑ (Πόλη) ΑΝΑΤΟΛΙΚΗ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ & ΘΡΑΚΗ
Το μνημείο, μισοχωμένο στο έδαφος, με επιχρισμένες όλες σχεδόν τις
επιφάνειές του εσωτερικά και εξωτερικά, και με την προσθήκη μεταγενέστερου προθαλάμου
και κωδωνοστασίου (αρχικά μιναρέ) δεν δίνει πολλές πληροφορίες. Πρόκειται για
ένα τετράπλευρο εξωτερικά οικοδόμημα με μονόρριχτες στέγες στο βόρειο και νότιο
τμήμα και ψηλό οκτάπλευρο τρούλο που στηρίζεται σε εμφανή τετράπλευρη βάση. Η
αρχική τοιχοποιία διακρίνεται μόνο στην ανατολική πλευρά. Χρονολογείται μάλλον
στον 10ο αιώνα μ.Χ.
Στα πλαίσια αναστήλωσης του μνημείου έγινε αποκατάσταση της ανατολικής
όψης. Ο ναός λειτουργεί κανονικά.
Το κείμενο παρατίθεται τον Σεπτέμβριο 2003 από την ακόλουθη ιστοσελίδα του Υπουργείου Πολιτισμού, η οποία περιλαμβάνει και φωτογραφία.
Παλαιολόγειος μονόχωρος καμαροσκεπής ναός που συνδέεται ανατολικά
με κλίμακα ανόδου στο φρούριο με είσοδο στη νότια πλευρά του ναού. Ο
ναός έχει υποστεί πολλές ανακατασκευές (1861-1892), παραμένουν όμως άθικτοι
οι τοίχοι. Ο τοιχογραφικός διάκοσμος χρονολογείται πριν από τα μέσα του 14ου αιώνα.
Ανασκαφική έρευνα στη νότια και ανατολική πλευρά αποκάλυψε τμήμα του
τείχους της πόλης που συνδεόταν με τους Ταξιάρχες και κτιστή κλίμακα ανόδου σε
πυργόσχημο τμήμα του τείχους. Αποδείχθηκε επίσης ότι ο ναός ενσωματώθηκε μεταγενέστερα
στο τείχος. Στα πλαίσια της αναστήλωσης του ναού, ο οποίος σήμερα δεν λειτουργεί,
έγινε αποκατάσταση του τέμπλου και συντήρηση των τοιχογραφιών.
Σώζεται από την εποχή των Παλαιολόγων. Πρόκειται για ναό του τύπου μονόχωρης βασιλικής με ορθογώνιο σχήμα, που βρισκόταν σε επαφή με το βυζαντινό τείχος κοντά στην ανατολική του πύλη, καθιστώντας τους Ταξιάρχες, πιθανόν, φύλακες της πόλης. Στην πλευρά του ναού εντύπωση προκαλεί εντοιχισμένη ανάποδα λατινική επιγραφή, ενώ στο εσωτερικό σώζονται τμήματα τοιχογραφιών με τον κύκλο των Παθών του Χριστού, με τους Ταξιάρχες και τις μορφές δύο Ιεραρχών στην κόγχη του Ιερού. Το εκκλησάκι λειτουργεί και είναι επισκέψιμο στις 8 Νοεμβρίου.
ΕΛΕΥΘΕΡΟΥΠΟΛΗ (Κωμόπολη) ΚΑΒΑΛΑ
Ο ναός είναι χτισμένος στη θέση παλαιοχριστιανικής βασιλικής.
ΕΞΟΧΗ (Χωριό) ΔΡΑΜΑ
Στο χωριουδάκι των πατατοκαλλιεργητών που απέχει 9 χλμ. από το Νευροκόπι, μνημεία του χριστιανικού και μουσουλμανικού κόσμου συνυπάρχουν ειρηνικά, αν και έχουν υποστεί σημαντικές αλλοιώσεις από μεταγενέστερες επεμβάσεις. Θα δούμε την εκκλησία του Αγίου Αθανασίου (1866), μια τρίκλιτη ξυλόστεγη βασιλική, και τα απομεινάρια μουσουλμανικού τεμένους με ενδιαφέρουσα διακόσμηση στο εσωτερικό του, παρά τις φθορές από την αλλαγή της χρήσης του κτίσματος.
ΚΑΒΑΛΑ (Πόλη) ΑΝΑΤΟΛΙΚΗ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ & ΘΡΑΚΗ
Στη θέση παλαιότερης ομώνυμης εκκλησίας του 15ου αιώνα που καταστράφηκε.
ΚΑΛΛΙΘΕΑ (Χωριό) ΔΡΑΜΑ
Α'- Ιερός Ναός Αγίου Αθανασίου σήμερα:
Λόγω φθοράς που υπέστησαν το κεντρικό υποστήριγμα της στέγης του Ιερού
ναού, υπήρχε φόβος κατάρρευσής της. Αυτό ανάγκασε τους διοικούντας να προβούν
σε επισκευή αυτής, αλλά επειδή αυτή ήταν αδύνατη να αντικατασταθεί γκρεμίζοντάς
την ως το ύψος των πλαϊνών τοίχων και όλα τα εσωτερικά υποστηρίγματα. Επάνω στο
σκελετό των παλιών τοίχων, φάρδους ενός μέτρου έγινε η νέα εκκλησία με αλλαγή
ρυθμού από Βασιλική σε Σταυροειδή με τρούλο. Οι εργασίες άρχισαν τη δεκαετία του
΄80 και περατώθηκαν το 1997. Για την ολοκλήρωση της πλην των κρατικών χορηγήσεων,
αξιέπαινος υπήρξε η συνεισφορά του κόσμου σε χρηματικές δωρεές, ντόπιων και ξένων,
ανάλογα βέβαια με την οικονομική επιφάνεια του καθενός. Αυτή δεν περιορίστηκε
μόνο στις οικοδομικές εργασίες αλλά συνεχίσθηκε και μετέπειτα για την εσωτερική
της αποπεράτωση. Τα Θυρανοίξια της ανακαινισθείσης εκκλησίας έγιναν την απογευματινήν
της 17ης /4/1997, επί Ιερέως Γεωργίου Τσούκα από την Μεσσοράχη Σερρών και επιτρόπων
Γεωργίου Βοζίκη, Βασιλείου Μυλωνά, Φουρλή Πάσχου. Κατά το εσπέρας της ημέρας εκείνης,
παρά τις άσχημες καιρικές συνθήκες η προσέλευση των δημοτών και λοιπών φιλόθρησκων
από την γύρω περιοχή ήταν συγκινητική και μεγάλη σε όγκο. Πλήρες αδιαχώρητο. Μέλη
της επιτροπής που άρχισε η κατεδάφιση ήταν ο ίδιος Ιερέας και επίτροπος Γεώργιος
Βοζίκης, Χριστόδουλος Πετρίδης, Μυλωνάς βασίλειος και Παχατουρίδης Ανέστης. Την
δαπάνη για την αποπεράτωση δεν τη γνωρίζω. Το σύνολο σχεδόν της εσωτερικής διακόσμησης
έγινε από δωρεές κατά το διάστημα των εργασιών, ο εκκλησιασμός των δημοτών εγίνετο
στην "Αγία Παρασκευή". Επειδή όμως ο χώρος ήταν μικρός οι νάρθηκες εκλήσθησαν
με υαλοκατασκευή και έτσι ο χώρος διπλασιάσθηκε. Σήμερα η εκκλησία μας μπορεί
να θεωρηθεί ως μία από τις καλύτερες εκκλησίες της περιοχής. Το μόνο κακό κατά
την άποψή μου είναι ότι έπρεπε να διατηρηθεί ο παλιός της ρυθμός.
Β'- Ιερός Ναός Αγίου Αθανασίου Καλλιθέα:
Η ανέγερση του Ιερού Ναού Αγίου Αθανασίου Καλλιθέας χρονολογείται
- Θεμελίωση 1832 πέρας 1835. Η κρατούσα τότε κοινωνική και οικονομική κατάσταση
επέβαλλε λιτές κατασκευές. Ο τύπος του ναού ήταν Μονόχωρη Βασιλική, τρίκλητη,
ξυλόστεγη άνευ τρούλου με νάρθηκα και Γυναικωνίτη στην δυτική πλευρά με προέκταση
λίγο στα βόρεια και νότια. Αρχικώς ο γυναικωνίτης εκάλυπτε μόνον την δυτική πλευρά.
Το έτος 1932 έγινε επέκταση και έλαβε την τελική της μορφή. Οι διαστάσεις του
ναού είναι: 12 Χ 32. Οι τοίχοι είναι λασπόχτιστοι πάχους ενός μέτρου περίπου και
η σκεπή στυλωμένη σε δοκούς ξύλινους σε δύο σειρές και ήταν επικαλυμμένοι με τσιτμά.
Το αρχικό της τέμπλο ήταν ξυλόγλυπτο λιτής κατασκευής. Στη δεκαετία του 1960 αφαιρέθηκε
και κτίστηκε με τούβλο. Υπήρχαν τοιχογραφίες. Ο Δεσποτικός Αμβωνας ξύλινος και
λιτός με δύο ξυλότηπες κεφαλές λεόντων. Το δάπεδο επί 130 χρόνια ήταν πλακόστρωτο
με ανώμαλες πλάκες ελαφρώς κατεργασμένες. Στην δεκαετία του 1960 έγινε μωσαϊκό.
Η μνήμη του, ως Πολιούχου του χωριού τιμάτε στις 18 Ιανουαρίου. Εκτός του ανωτέρου
ναού έχουμε και την "Αγία Παρασκευή" κτισμένη κατά το έτος 1890 και
αρκετά ξωκλήσια γύρω από το χωριό τα οποία μερίμνει των κατοίκων ανακαινίσθηκαν
και είναι: "Αγιος Γεώργιος", "Αγιος Νικόλαος", "Προφήτης
Ηλίας", "Αγιος Βλάσης", "Αγία Τριάδα", "Αγιος Πέτρος",
"Αγιος Χαράλαμπος", "Αγιος Γρηγόριος" και "Αγιος Ελευθέριος".
Αίθουσα Τελετών:
Κατά την περίοδο που εκτελούνταν οι εργασίες ανακαίνισης του ναού,
το παραπλεύρως εντός του χώρου της εκκλησίας παλαιόν Ελληνικόν σχολείον το οποίον
με κόπους και θυσίες κατά τα δύσκολα χρόνια της Τουρκοκρατίας εκτίσθει (1864)
για να μπορέσει μέσω των λίγων γραμμάτων να εμφυτεύσει την Εθνική συνείδηση στα
νέα βλαστάρια του Έθνους μας και λειτούργησε ως νηπιαγωγείο μέχρι την δεκαετία
του 1960 κατεδαφίστηκε και επάνω στα θεμέλιά του κτίστηκε η αίθουσα Εκδηλώσεων
του Ιερού Ναού μας. Για την αποπεράτωση της η συνεισφορά των δημοτών ήταν μεγάλη
ως και για την εκκλησία. Η λειτουργία της άρχισε τον Απρίλιο του 1999.
Κωδωνοστάσιο:
Το πυργοειδές Κωδωνοστάσιο του Ιερού Ναού "Αγίου Αθανασίου"
μη αποτυπωμένος ευκρινώς, ως όπως και αλλού αναφέρω, ταυτίστηκε το έτος 1864 όπως
φαίνεται και από την υπάρχουσα πλάκα με την ημερομηνία ανέγερσής του. Συγκρινόμενο
με το παλιό λιτό κτίσιμο της εκκλησίας αποτελούσε ένα συμπληρωματικό κόσμημα σ'
αυτήν. Έγινε με εθελοντική προσωπική εργασία των δημοτών κουβαλώντας την ειδική
πέτρα κτισίματος από πολύ μακριά με τα γαϊδουράκια και με χρηματική ή άλλη συνδρομή
ανάλογα με την δυνατότητα του καθενός Εμπλουτισμένο με εκκρεμές ωρολόγιο από την
δεκαετία του 1860 χονδρής κατασκευής αλλά μεγίστης ακριβείας λειτούργησε έως το
1995 μεταφέροντας την ώρα και σε όλη την αγροτική περιοχή μας. Από κει και μετά
έπαψε να λειτουργεί όχι λόγω βλάβης, αλλά διότι έπαψε να υπάρχει ο άνθρωπος που
θα ανελάμβανε το καθημερινό κούρδισμα (ανέβασμα της πέτρας). Η λειτουργία του
βασίζεται σε 4 κρεμαστές πέτρες οι οποίες κατεβαίνοντας θέτουν σε λειτουργία τον
μηχανισμό. Με την ευκαιρία να κάνω και μια έκκληση προς την Δημοτική αρχή: Το
ωρολόγιο αυτό είναι ένα ιστορικό κειμήλιο. Σήμερα είναι ακάλυπτο παραμελημένο
στην φθορά του χρόνου. Ας το καλύψουμε τουλάχιστον όπως ήταν έως τώρα γιατί με
την ανακαίνιση του Κωδωνοστασίου και το ξήλωμα του επικαλύμματος είναι εκτεθειμένο
στα καιρικά φαινόμενα. Ας σεβαστούμε και ας τιμήσουμε τους προγόνους μας.
Αποσπάσματα από το βιβλίο του Χρ. Δασκάλου "Γνωριμία με το παρελθόν
του τόπου μας"
Το κείμενο παρατίθεται τον Μάιο 2005 από την ακόλουθη ιστοσελίδα, με φωτογραφίες, του Δήμου Προσοτσάνης
ΚΑΣΣΙΤΕΡΑ (Οικισμός) ΡΟΔΟΠΗ
Αξιόλογο αναπαλαιωμένο μνημείο σε μικρή απόσταση από τις Σάπες,
στη θέση Κασσιτερά, είναι ο Ναός του Αγίου Δημητρίου μεταβυζαντινής εποχής.
(Κείμενο: Βάντα Παπαϊωάννου- Βουτσά)
Το κείμενο (απόσπασμα) παρατίθεται το Δεκέμβριο 2003 από τουριστικό φυλλάδιο της Περιφέρειας
Ανατ. Μακεδονίας - Θράκης.
ΚΑΤΩ ΝΕΥΡΟΚΟΠΙ (Κωμόπολη) ΔΡΑΜΑ
Στην πόλη δεσπόζει η μεγαλοπρεπής εκκλησία του Αγίου Δημητρίου (1866), με τοιχογραφίες στο εσωτερικό και το εντυπωσιακό καμπαναριό στην αυλή. Ανάμεσα στις εικόνες του τέμπλου, δημιουργίες πιθανώς του γνωστού ντόπιου ζωγράφου Γεωργίου, από τη δεκαετία του 1870, ξεχωρίζει η εικόνα του Αγίου Δημητρίου με τις μορφές της σε χρυσοκέντητες πολυτελείς φορεσιές.
ΚΙΡΚΗ (Χωριό) ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥΠΟΛΗ
Τελευταίο ίσως εργαστήρι βυζαντινής αγιογραφικής παράδοσης στην Ελλάδα. Δείγματα του καλλιτεχνικού του έργου κοσμούν το τέμπλο του κεντρικού ναού του Αγ. Γεωργίου. Οι εικόνες του τέμπλου φιλοτεχνήθηκαν στα 1926-1927 απο το μοναχό Κύριλλο (1871-1945), που γεννήθηκε στην Κίρκη και έμαθε την αγιογραφική τέχνη στο Άγιον Όρος . Επιστρέφοντας στην πατρίδα του δημιούργησε εργαστήριο με κύριο μαθητή το λαϊκό ζωγράφο Πασχάλη Κατσίκα . Δέχτηκαν πολλές παραγγελίες , κυρίως απο τη Ρωσία και τη Θράκη.
Το απόσπασμα παρατίθεται τον Σεπτέμβριο 2003 από την ακόλουθη ιστοσελίδα της Αναπτυξιακής Εταιρίας Αλεξανδρούπολης
ΚΟΜΟΤΗΝΗ (Πόλη) ΡΟΔΟΠΗ
Βρίσκεται στο εσωτερικό του φρουρίου στην ανατολική του πλευρά. Είναι
τετράκλιτος με νάρθηκα, ξυλόστεγος και το δάπεδό του βρίσκεται σε χαμηλότερο επίπεδο
από αυτό του γύρο χώρου. Χτίστηκε την εποχή της τουρκοκρατίας (1800) πάνω στα
θεμέλια βυζαντινού ναού, για το οποίο έχουμε αναφορά στα 1548 από τον περιηγητή
Pierre Belon. Ο ναός στην σημερινή του μορφή είναι αναστηλωμένος και έχει κηρυχθεί
ιστορικό διατηρητέο μνημείο.
Σημαντική από καλλιτεχνική άποψη είναι η θαυματουργή εικόνα της Παναγίας,
που μπορεί να χρονολογηθεί μεταξύ 15ου και 16ου αιώνα. Το περίτεχνο τέμπλο με
το δαντελωτό διάκοσμο ακολουθεί την ηπειρωτική σχολή. Ακόμη αξιόλογα έργα των
αρχών του 19ου αιώνα αποτελούν ο δεσποτικός θρόνος και ο άμβωνας.
Το κείμενο παρατίθεται τον Νοέμβριο 2003 από την ακόλουθη ιστοσελίδα, με φωτογραφίες, της Δήμου Κομοτηνής
ΛΕΥΚΙΜΜΗ (Χωριό) ΣΟΥΦΛΙ
Στη Λευκίμη, χωριό που κατείχε σημαντική θέση κάποτε στην οικονομία της περιοχής και αξιόλογη αρχιτεκτονική με σημαντικούς μάστορες πέτρας, βρίσκεται ο ναός της Κοιμήσεως της Θεοτόκου. ‘Ενας ναός που επιβάλλεται με την ταπεινότητα ως προς την αρχιτεκτονική. Ανήκει στην ομάδα των τρίκλιτων ξυλόστεγων βασιλικών της τουρκοκρατίας.
Η διακόσμηση είναι ιδιαίτερα λιτή στο εξωτερικό. Στο εσωτερικό, το ξυλόγλυπτο τέμπλο παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον με την συμμετρική σύνθεση δύο σκαλιστών αντωπών δρακόντων από τα στόματα των οποίων ξεπηδούν οι Ευαγγελιστές εν μέσω φλογών. Το τέμπλο συνδυάζει τοπικά «αρχαία» στοιχεία με νεωτεριστικές μπαρόκ επιδράσεις ενταγμένων σε μία ευκρινή βάση τους, μορφή όπως ανιχνεύονται στη μεταβυζαντινή ζωγραφική των βαλκανικών χωρών.
ΝΕΟΙ ΨΑΘΑΔΕΣ (Χωριό) ΔΙΔΥΜΟΤΕΙΧΟ
Βρίσκεται στο δυτικό άκρο της οδού Δημοκρατίας. Θεμελιώθηκε το 1846 σε ερείπια βυζαντινού ναού. Στην εκκλησία υπάρχει διπρόσωπη εικόνα, που εικονίζει στη μια πλευρά την Παναγία βρεφοκρατούσα και στην άλλη παράσταση της Σταύρωσης.
ΝΙΨΑ (Χωριό) ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥΠΟΛΗ
Τιμάται στη γένεση της Θεοτόκου. Ο αρχιτεκτονικός του τύπος, τρίκλητη Βασιλική
με δίρριχτη στέγη και υπερώο είναι αρκετά συνηθισμένος στις επαρχίες της τουρκοκρατούμενης
μεταβυζαντινής Ελλάδας. Στη νότια πλευρά, πάνω από την εξωτερική πύλη, σώζεται
μέσα σε τυφλό αψίδωμα η χρονολογία 1844. Δεν γνωρίζουμε αν αναφέρεται στην ανέγερση
ή σε κάποια επισκευή. Το κωδωνοστάσιο είναι ανεξάρτητο, ύψους περίπου 13μ. και
σχήματος τετραγώνου πύργου, ακολουθώντας τη βυζαντινή παράδοση. Το δάπεδο λίθινο.
Το υπερώο, ο άμβωνας και το τέμπλο ξύλινα. Στα θωράκια του τέμπλου υπάρχουν ωραιότατες
λαϊκές ζωγραφιές αγγέλων. Η Αγία Τράπεζα αποτελείται από τετράγωνη πλάκα μ' ένα
μόνο κυλινδρικό πόδι. Αυτός ο τύπος τράπεζας είναι παλαιοχριστιανικός. Ενδεχομένως
ανήκει στην παλαιοχριστιανική περίοδο και μεταφέρθηκε στο μεταβυζαντινό ναΰδριο
από κάπου αλλού, ίσως από την «Αγία Τριάδα». Οι εσωτερικοί τοίχοι έχουν καλυφθεί
με ασβεστοκονίαμα. Διακρίνονται ωστόσο ίχνη προγενέστερων τοιχογραφιών.
Η κεντρική αψίδα κοσμείται με τον Παντοκράτορα ενώ στον υπόλοιπο χώρο φαίνονται
ανθέμια, αστέρια και άγγελοι σε σκούρο μπλε έδαφος. Μάλλον παριστανόταν έναστρος
ουρανός δηλ. πάλι ένα θέμα παλαιοχριστιανικής παράδοσης. Στο υπερώο βρέθηκε (καλοκαίρι
1988) αγιογραφημένο ύφασμα σε κακή κατάσταση με σκηνές από την Παλαιά, την Καινή
Διαθήκη και τους βίους Αγίων. Στην πίσω όψη υπήρχε, μέσα σε φυσικό στεφάνι, χειρόγραφη
επιγραφή. Κάποιος που επισκέφτηκε τους Αγίους Τόπους το 1857 αγόρασε το ύφασμα,
πρόσθεσε την επιγραφή και το αφιέρωσε στο ναό. Η κεντρική αψίδα κοσμείται με τον
Παντοκράτορα ενώ στον υπόλοιπο χώρο φαίνονται ανθέμια, αστέρια και άγγελοι σε
σκούρο μπλε έδαφος. Μάλλον παριστανόταν έναστρος ουρανός δηλ. πάλι ένα θέμα παλαιοχριστιανικής
παράδοσης. Στο υπερώο βρέθηκε (καλοκαίρι 1988) αγιογραφημένο ύφασμα σε κακή κατάσταση
με σκηνές από την Παλαιά, την Καινή Διαθήκη και τους βίους Αγίων. Στην πίσω όψη
υπήρχε, μέσα σε φυσικό στεφάνι, χειρόγραφη επιγραφή. Κάποιος που επισκέφτηκε τους
Αγίους Τόπους το 1857 αγόρασε το ύφασμα, πρόσθεσε την επιγραφή και το αφιέρωσε
στο ναό.
ΞΑΝΘΗ (Πόλη) ΑΝΑΤΟΛΙΚΗ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ & ΘΡΑΚΗ
Ο ναός της Του Θεού Σοφίας είναι μεγάλος και προσκυνηματικός, δεν
ανήκει σε κάποια ενορία. Βρίσκεται στο κέντρο της Ξάνθης και είναι ο πιο πρόσφατα
κτισμένος, επί των ημερών του μακαριστού μητροπολίτη Αντωνίου.
Ο ρυθμός είναι νεοβυζαντινός, σταυροειδής με τρούλο.
(κείμενο: Θανάσης Μουσόπουλος, Ε. Κορωνάκη-Τσοτανίδου, Γιάννης Χαραλαμπίδης,
Νίκος Γερμαντζίδης, Νάντια Νάκου, Ευγενία Πατρώνη)
Το κείμενο παρατίθεται το Νοέμβριο 2003 από τουριστικό φυλλάδιο της Νομαρχίας
Ξάνθης (2003).
Ολοι οι ναοί έχουν αρχιτεκτονική τρίκλιτη βασιλική, αφού οι Οθωμανοί
δεν επέτρεπαν τρουλαίους ναούς στους χριστιανούς για να μην είναι επιβλητικοί.
Το 1834 κτίστηκε ο Ναός του Αγίου Δημητρίου στην περιοχή του Σαμακώβ,
ενώ η σημερινή του μορφή χρονολογείται το 1940. Σήμερα ο ναός δεν είναι ενοριακός,
αλλά λειτουργεί σαν παρεκκλήσι του ναού των Παμμεγίστων Ταξιαρχών, το ονομαζόμενο
“Καβάκι”.
Ο ναός του Αγίου Γεωργίου κτίστηκε το 1842. Βρίσκεται
στη συνοικία των καπνεμπόρων. Ενδιαφέρον παρουσιάζει το κωδωνοστάσιο κλασικού
τύπου και μια στήλη η οποία βρίσκεται στην αυλή του ναού. Την έχει αφιερώσει ένας
ομογενής από το Κίεβο στην
Ξανθιώτισσα γυναίκα του, εις μνήμην της.
Ο ναός του Αγίου Βλασίου κτίστηκε το 1838. Οι εικόνες του χρονολογούνται
στο 19 αιώνα, ξεχωρίζει η δεσποτική εικόνα του Χριστού στον τύπο του Παντοκράτορα,
χρονολογίας 1812. Επίσης ενδιαφέρον παρουσιάζει ένας μαρμάρινος ανάγλυφος κηροστάτης.
Ο ναός του Ακάθιστου Ύμνου κτίστηκε το 1861, είναι στη συνοικία με
την ονομασία “μεγάλη γειτονιά”. Δεν κτίστηκε από τον επίσκοπο Ευγένιο
όπως οι προηγούμενες εκκλησίες, αλλά από το Μητροπολίτη Διονύσιο, στα ερείπια
ενός παλαιότερου ναού.
Ενδιαφέρον παρουσιάζει η θαυματουργή εικόνα της Παναγίας Θεοτόκου
Οδηγήτριας στον αριστερό χορό των ψαλτών, χρονολογείται το 17ο αιώνα.
(κείμενο: Θανάσης Μουσόπουλος, Ε. Κορωνάκη-Τσοτανίδου, Γιάννης Χαραλαμπίδης,
Νίκος Γερμαντζίδης, Νάντια Νάκου, Ευγενία Πατρώνη)
Το κείμενο (απόσπασμα) παρατίθεται το Νοέμβριο 2003 από τουριστικό φυλλάδιο της Νομαρχίας
Ξάνθης (2003).
Άλλος ένας ναός στο χωριό με ιστορικό και καλλιτεχνικό ενδιαφέρον είναι της Ζωοδόχου Πηγής (1876) με καμαροσκεπή στέγη και εικόνες του αγιογράφου Στεργίου Γεωργιάδη από το 19ο αιώνα. Η απεικόνιση του θεϊκού οφθαλμού στην οροφή παραπέμπει σε επιδράσεις από τα εργαστήρια του Αγίου Όρους, στα οποία μαθήτευσε ο ντόπιος καλλιτέχνης και επιφανής πρόκριτος της ελληνικής κοινότητας του Νευροκοπίου.
ΠΥΘΙΟ (Κωμόπολη) ΔΙΔΥΜΟΤΕΙΧΟ
Στο χωριό, σημείο έλξης των πιστών αποτελεί ο τάφος και το παρεκκλήσι του εθνομάρτυρα Κυρίλλου του ΣΤ', Οικουμενικού Πατριάρχου μέχρι το 1818 ο οποίος το 1821 μαρτύρησε στην Αδριανούπολη και το σκήνωμά του ρίχτηκε στον Έβρο.
ΣΑΜΟΘΡΑΚΗ (Κωμόπολη) ΕΒΡΟΣ
Στην μεγάλη εκκλησία της Κοίμησης της Θεοτόκου φυλάγονται και εκτίθενται σε προσκύνημα οι κάρες των 5 νεομαρτύρων της Σαμοθράκης Μιχαήλ, Γεωργίου, Μανουήλ, Θεοδώρου και Γεωργίου.
ΣΤΑΥΡΟΥΠΟΛΗ (Κωμόπολη) ΞΑΝΘΗ
Παλιές εικόνες, εκκλησιαστικά κειμήλια και ξυλοσκάλιστο δεσποτικό.
ΦΕΡΕΣ (Κωμόπολη) ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥΠΟΛΗ
'Eχει χαρακτηριστεί ως "Το λαμπρότερο εκκλησιαστικό μνημείο στη Δυτική όχθη του 'Eβρου Ποταμού".
'Eχει ανεγερθεί το 1152 από Κωνσταντινουπολίτες και λειτουργήθηκε συνέχεια για περισσότερο από 200 χρόνια. 'Eγινε τζαμί μετά την κατάληψη των Φερών από τους Τούρκους, οι οποίοι κάλυψαν με αμμοκονίαμα τις τοιχογραφίες και έκαναν προσθήκες εσωτερικά και εξωτερικά με την οικοδόμηση ενός μιναρέ στην βορειοδυτική πλευρά του. Μετά την απελευθέρωση των Φερών το 1920, άρχισαν οι εργασίες αποκατάστασης του Ναού και της επαναφοράς στην πρώτη του κατάσταση.
Βρίσκεται στο κέντρο της παλιάς πόλης και ανήκει στο τύπο του δικιόνιου σταυροειδούς τρούλους έχει διάμετρο 7 μέτρων και το ύψος του από το έδαφος είναι όσο και το πλάτος 1 προς 1 που συμβολίζει την αρμονία του κόσμου. Η εικονογράφηση του αποτελεί το μοναδικό δείγμα της τέχνης της σχολής της Κωνσταντινούπολης κατά τον 12ο αιώνα και αποπνέει μεγαλοπρεπή σοβαρότητα.
Ξεχωρίζουν στον βόρειο και στον νότιο τοίχο του ναού με εμφανίσεις στρατιωτικών βυζαντινών αγίων τέσσερις μορφές αποδίδουν τις μορφές του αυτοκράτορα Αλεξίου Κομνηνού και των γιών του Ιωάννη Ανδρόνικου και Ισαάκιου που είναι και ο κτήτορας της Μονής.
Εξωτερικά η κοκκινωπή πέτρα δίνει ρόδινη όψη στην εκκλησιά την οποία ο λαός των Φερών αποκαλούσε "Αγία Σοφιά" γιατί του έφερνε στο νου τη Μεγάλη Εκκλησία της Πόλης.
Στο νότιο μέρος της Ανατολικής εξωτερικής πλευράς του Ναού, ο επισκέπτης μπορεί να δει εντοιχισμένο ανάγλυφο μονοκέφαλου αετού που ήταν το σύμβολο της αυτοκρατορικής οικογένειας και τούτο φανερώνει πως κάποιο μέλος της, ο κτήτορας Ισαάκιος έχει ταφεί στο χώρο του Ναού.
Γύρω από τον Ναό, που αποτελούσε το Καθολικό της Μονής, διατηρούνται ίχνη του τείχους που περιέλειε όλο τον χώρο της, καθώς και 2 πύργοι, ένας από τους οποίους χρησιμοποιείται ως καμπαναριό της εκκλησίας.
'Oλο το συγκρότημα της Μονής, υδρεύονταν με άριστα οικοδομημένο, από τον Ισαάκιο υδραγωγείο που κατασκευάστηκε. "πολλοίς ιδρώσιν και δαπάνη πολλών νομισμάτων"
Κομμάτια αυτού του υδραγωγείου σώζονται στην είσοδο της πόλης και στην παρακείμενη ρεματιά.
Σήμερα η Παναγία η Κοσμοσώτειρα, συνιστά ομώνυμο πνευματικό ίδρυμα που αποτελεί προσκύνημα και τόπο λατρείας των απανταχού της γης Θρακών.
Το κείμενο παρατίθεται τον Σεπτέμβριο 2003 από την ακόλουθη ιστοσελίδα της Αναπτυξιακής Εταιρίας Αλεξανδρούπολης
Η πολιτεία που κτίστηκε γύρω από μια Βυζαντινή εκκλησία
Η έλλειψη σύγχρονου λατρευτικού χώρου, αντιμετωπίστηκε με την ανέγερση του περικαλλούς Ναού της "Παναγίας Ελευθερώτριας", που κοσμεί την πόλη του Διδυμοτείχου και είναι αφιέρωμα της εκκλησίας και των πιστών του Διδυμοτείχου, ως δείγμα ευγνωμοσύνης για την απελευθέρωση της πόλης, τον Μάιο του 1920.
ΚΑΤΩ ΒΡΟΝΤΟΥ (Χωριό) ΔΡΑΜΑ
Σε περίοπτη θέση στο χωριό δεσπόζει η εκκλησία των Αγίων Θεοδώρων (1835). Στο εσωτερικό της τρίκλιτης βασιλικής, που διαθέτει χαγιάτι και γυναικωνίτη, σώζονται εικόνες του 1839 και του 1863 στο κεντρικό ξυλόγλυπτο τέμπλο.
ΠΑΧΙΑ ΑΜΜΟΣ (Παραλία) ΣΑΜΟΘΡΑΚΗ
ΑΒΔΗΡΑ (Κωμόπολη) ΞΑΝΘΗ
Η παραδοσιακή εκκλησία της Πολιούχου των Αβδήρων Αγίας Παρασκευής χτίστηκε στο τέλος περίπου του 1700 από τον Μητροπολίτη Ξάνθης ΕΥΓΕΝΙΟ και έχει μεγάλη ιστορική αλλά και θρησκευτική αξία.
Στο εσωτερικό της υπάρχουν αρκετές τοιχογραφίες και ένα αξιοθαύμαστο ξυλόγλυπτο τέμπλο και βημόθυρο.
Η αυλόπορτα της κοσμείται με δυο σκαλιστά τεράστια ανθοδοχεία με λουλούδια που σκάλισε ένας λαϊκός τεχνίτης.
Κατά τον επίσημο εορτασμό της Αγίας Παρασκευής , στις 26 Ιουλίου, πλήθος πιστών από την γύρω περιοχή επισκέπτεται τον Ναό για να λειτουργηθούν και να δοκιμάσουν το πατροπαράδωτο "κουρμπάνι".
ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥΠΟΛΗ (Πόλη) ΕΒΡΟΣ
Είναι η πρώτη Εκκλησία που χτίστηκε στην Αλεξανδρούπολη από τους πρώτους άποικους της. Στην σημερινή της μορφή έχουν γίνει πάρα πολλές αισθητικές αλλαγές. Υπάρχουν ανεκτίμητης αξίας ιερά εικονίσματα και σκεύη τα οποία εκθέτονται και στο κοινό στο Εκκλησιαστικό της Μουσείο. Η κατασκευή της ξεκίνησε το 1900 και πρωτολειτούργησε το 1901 από τον Μητροπολίτη επίσκοπο Γερμανό της Αίνου. Το 1908 με την χρηματική βοήθεια του Vlassiou Souchour πρόξενο της Αυστρίας-Ουγγαρίας στην Αλεξανδρούπολη, χτίστηκαν δύο καμπαναριά.Η εκκλησία ανακαινίστηκε το 1947 υπο την επίβλεψη του τότε Μητροπολίτη επισκόπου Ιωακείμ Καβύρη. Είναι αφιερωμένη στον Αγιο Νικόλαο πολιούχο της Αλεξανδρούπολης.
Το απόσπασμα παρατίθεται τον Σεπτέμβριο 2003 από την ακόλουθη ιστοσελίδα, με φωτογραφία, της Αναπτυξιακής Εταιρίας Αλεξανδρούπολης
ΔΙΔΥΜΟΤΕΙΧΟ (Πόλη) ΕΒΡΟΣ
Ο ναός κτίστηκε το 1834 από τον τέκτονα προσκυνητή Κάλφα Μιχαήλ, όπως
αναγράφεται σε κυκλική επιγραφή επάνω από την είσοδο. Στις γραπτές πηγές βρίσκουμε
το ναό "νεοχμωθέντα εξ αυτών βάθρων" "και εις μέρη και εις πριν
εν όλως ήν" του προηγούμενου μεταβυζαντινού ναού που με τη σειρά του είχε
κτιστεί στη θέση, όπως φαίνεται, του καθολικού βυζαντινού μοναστηριακού συγκροτήματος.
Πότε το μοναστηριακό καθολικό ματατράπηκε σε ενοριακό και μάλιστα μητροπολιτικό
ναό δεν γνωρίζουμε. Υποθέτουμε ότι κάτι τέτοιο θα συνέβη στο δεύτερο μισό του
17ου αιώνα. Ο προϋπάρχων μεταβυζαντινός ναός ετιμάτο και αυτός στο όνομα του Αγίου
Αθανασίου και βρισκόταν σε κακή κατάσταση σύμφωνα με σειρά εγγράφων ήδη κατα το
τελευταίο τέταρτο του 18ου αιώνα.
Στα τέλη του 18ου αιώνα εκδηλώνεται η πρώτη έντονη κρίση ανάμεσα στους
"Καλελήδες" και τις έξω συνοικίες. Η κρίση επικεντρώνεται μεν στην κάρπωση
των εσόδων του Αγίου Αθανασίου, της μόνης μέχρι τότε λειτουργούσας εκκλησίας,
αλλά στην πραγματικότητα εκφράζει τη σύγκρουση ανάμεσα στη νέα, ανερχόμενη αστική
μεσαία τάξη και την παλαιά αριστοκρατία της γης. Θα μπορούσαμε λοιπόν ακόμη και
την ανοικοδόμηση του ιστορικού ναού της Αγίας Σοφίας ως ναού της Παναγίας στη
συνοικία Γιαχουδή να τη θεωρήσουμε ως προέκταση αυτού του μόλις διαφαινόμενου
"ταξικού" αγώνα.
Ο νάρθηκας κτίζεται στα 1892, όταν συναντάμε "κατασκευήν των
καταρρευσάντων τοιχών των τριών ιερών εκκλησιών". Επί μητροπολίτου Ιωακείμ
Σιγάλα πρίν από τον πόλεμο κτίστηκαν το Κηροποιείο και το σημερινό μεγαλοπρεπές
κωδωνοστάσιο το οποίο αντικατεστησε το παλαιό ξύλινο. Τέλος ανοικοδομήθηκε ο τοίχος
του νάρθηκα που βρίσκονταν σε ερειπιώδη κατάσταση.
Στα θυρόφυλλα της Ωραίας Πύλης διαβάζουμε σκαλισμένο το όνομα του
δημιουργού του θαυμάσιου ξυλόγλυπτου τέμπλου: "Σταμάτης Νικολάου Μαδυτινός/Μάρτιος,
1835". Το κατώτερο τμήμα του τέμπλου κοσμούν ωραίοι πίνακες. Οι πίνακες αποδίδονται
με μονοχρωμίες και απεικονίζουν φανταστικά η πραγματικά τοπία, κτίσματα και πόλεις,
πύργους και μέγαρα, σε παραστάσεις, παρόμοιες με εκείνες που συναντώνται σε κοσμικές
τοιχογραφίες αρχοντικών των αρχών του 19ου αιώνα. Ιδιαίτερο ενδιαφέρουν παρουσιάζει
πίνακας αναρτημένος επάνω από τη νότια είσοδο του κυρίως ναού ο οποίος πιθανότατα
παρουσιάζει το Διδυμότειχο των αρχών του 19ου αιώνα με τη γέφυρα των δώδεκα ανοιγμάτων,
ένα μεγάλο Μαυσωλείο στη θέση Ναμαζκιάχ και το κάστρο να επιβάλλεται με την παρουσία
του σε ολόκληρη την πόλη.
Σε εικόνες της εποχής κατασκευής του ναού, όπως του Αγίου Αθανασίου,
η του Αγίου Νικολάου εντυπωσιάζει η μπαρόκ διάθεση, αλλά και η άψογη καλλιτεχνική
διαπραγμάτευση.
κανός αριθμός εικόνων από το 1821-1822 (αλλά και προηγούμενων χρόνων)
βρίσκεται στο Ιερό φανερώνοντας την ενεργή παρουσία της εκκλησίας ακριβώς κατά
τις δύσκολες στιγμές της ελληνικής επανάστασης, παρά την ουσιαστική χηρεία του
επισκοπικού θρόνου [έως το 1824].
Στα βόρεια του νάρθηκα υπήρχε ημιυπόγειο οστεοφυλάκιο, το οποίο περιέπεσε
σε αχρηστία στις αρχές του 20ου αιώνα και στον οποίο μεταφέρονταν τα οστά των
παλαιών τάφων των μητροπολιτών. Πιθανότατη είναι η ύπαρξη υπόγειας κρύπτης κάτω
από το δάπεδο του ναού.
(Αθ. Γουρίδη «ΤΟ ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΔΙΔΥ/ΤΕΙΧΟ», Διδ/χο, Μάϊος 1999)
ΞΑΝΘΗ (Πόλη) ΑΝΑΤΟΛΙΚΗ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ & ΘΡΑΚΗ
Τηλέφωνο: +30 25410 28305, 22505
Φαξ: +30 25410 25581
Ο ναός του Τιμίου Προδρόμου είναι η μητρόπολη της Ξάνθης. Είναι στο
κέντρο της παλιάς πόλης, στην πλατεία μητροπόλεως. Κτίστηκε το 1838, αλλά δυστυχώς
στις αρχές του 19ου αιώνα ο ναός κάηκε. Ο Μητροπολίτης Σεραφείμ προσπάθησε να
τον ανοικοδομήσει, δεν ξέρουμε αν το πέτυχε ή όχι.
Θα μπορούσε κάποιος να προσέξει ιδιαίτερα την εικόνα Γέννησης Προδρόμου
(19ου αιώνα) και την επιτύμβια επιγραφή εις μνήμη του μητροπολίτου Ευγένιου ο
οποίος εκοιμήθη αιφνίδια σε ηλικία μόλις 56 ετών.
Έχουν βρεθεί μερικά σπαράγματα τοιχογραφιών με παραστάσεις μαρτύρων,
του 19ου-20ού αιώνα στο μητροπολιτικό ναό.
(κείμενο: Θανάσης Μουσόπουλος, Ε. Κορωνάκη-Τσοτανίδου, Γιάννης Χαραλαμπίδης,
Νίκος Γερμαντζίδης, Νάντια Νάκου, Ευγενία Πατρώνη)
Το κείμενο (απόσπασμα) παρατίθεται το Νοέμβριο 2003 από τουριστικό φυλλάδιο της Νομαρχίας
Ξάνθης (2003).
ΟΡΕΣΤΙΑΔΑ (Πόλη) ΕΒΡΟΣ
Ο παλιός Μητροπολιτικός ναός αφιερωμένος στους Αγίους Θεοδώρους και στους Κωνσταντίνο και Ελένη. Την πρώτη εκκλησία του Καραγάτσι, με τους Αγίους Θεοδώρους, την έχτισαν οι ιδρυτές της, πρόσφυγες το 1821 από το Καβακλί της Βόρειας Θράκης.
Η Μητρόπολη στη Νέα Ορεστιάδα, θα στεγαζόταν σ' ένα πέτρινο κτήριο με 8 δωμάτια. Οι μεγάλες όμως ανάγκες έγιναν αιτία να παραχωρηθεί πριν λειτουργήσει στις δημόσιες και η Μητρόπολη μεταφέρθηκε στο κτίριο της Εφορίας.
ΑΕΤΟΧΩΡΙ (Οικισμός) ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥΠΟΛΗ
Τηλέφωνο: +30 25510 51315
ΙΣΤΟΡΙΚΟ : Ιδρύθηκε στις 22 Σεπτεμβρίου του 1981 από τον Σεβασμιότατο Μητροπολίτη
Αλεξανδρουπόλεως, Τραϊανουπόλεως και Σαμοθράκης κον Ανθιμο. Θεμελιώθηκε στις 26
Σεπτεμβρίου του 1989 και εγκαινιάσθηκε στις 21 Ιουνίου 1992.
ΤΟΠΟΘΕΣΙΑ: Σε απόσταση 11 χιλιομέτρων από την Αλεξανδρούπολη
και στην κορυφή ενός λόφου, στην θέση Αετοχώρι του Δήμου
Τραϊανούπολης βρίσκεται η Ιερά Μονή του Αγίου Ιωάννου του Θεολόγου. Η τοποθεσία
των δέκα στρεμμάτων, στην οποία είναι κτισμένη η Μονή, δεν επιλέχθηκε τυχαία.
Η θέα την οποία απολαμβάνει ο προσκυνητής βλέποντας τη θάλασσα είναι απεριόριστη
τα νησιά Ιμβρος, Τένεδος
και Σαμοθράκη αλλά και η
κορυφή του όρους Αθω είναι ορατά.
ΝΑΟΣ: Ο Ναός ο οποίος τιμάται στον Απόστολο και Ευαγγελιστή Ιωάννη το Θεολόγο,
είναι βυζαντινού ρυθμού, έχοντας σχήμα εγγεγραμμένου ισοσκελούς σταυρού με τρούλο
το βάρος του οποίου συγκρατούν τέσσερα τόξα που με τη σειρά τους στηρίζονται σε
δύο κίονες και δύο πεσσούς. Στις δύο κεραίες του σταυρού βόρια και νότια έχουν
σχηματισθεί κόγχες, που μαζί με αυτήν του Ιερού Βήματος δημιουργούν το τρίκωγχο
σχήμα.
ΚΕΙΜΗΛΙΑ: Στα κειμήλια της Μονής συγκαταλέγονται μία εικόνα της Υπεραγίας Θεοτόκου
του 1786 δώρο του ιδρυτή της Μονής Μητροπολίτη Αλεξανδρουπόλεως Ανθίμου. Τεμάχια
Ιερών Λειψάνων των Πέντε Νεομαρτύρων από την Σαμοθράκη
που μαρτύρησαν στην Μάκρη Έβρου το 1835. Τεμάχιο του Αγίου Χαραλάμπους, του Αγίου
Παντελεήμονος κ.α.
ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ: Η Ιερά Μονή διαθέτει ξενώνα όπου κάθε χρόνο φιλοξενούνται περίπου
700 προσκυνητές. Διαθέτει επίσης συνεδριακό κέντρο 110 ατόμων με πλήρη εξοπλισμό
όπου διοργανώνονται συνέδρια με διεθνή συμμετοχή. Η πνευματική κυρίως δραστηριότητα
της Μονής αποτελεί πόλο έλξης για τους πιστούς μιας ευρύτερης περιοχής και εκτός
τον ορίων της Μητροπόλεως.
Είναι ένα από τα 4 Μοναστήρια του 'Εβρου και το νεότερο. Ιδρύθηκε από τον Σεβασμιότατο Μητροπολίτη Αλεξανδρουπόλεως κ. 'Ανθιμο και εγκαινιάστηκε το 1992. Βρίσκεται σε απόσταση 15 χλμ. Από την Αλεξανδρούπολη, δίπλα στο χωριό Αετοχώρι, στην πλαγιά ενός λόφου με θέα στο Θρακικό πέλαγος. Εκτός από το καθολικό αφιερωμένο στον Απόστολο Ευαγγελιστή Ιωάννη τον Θεολόγο, η Μονή διαθέτει μεγάλο ξενώνα και συνεδριακό κέντρο 110 θέσεων, με πλήρης εξοπλισμό κι πλούσια βιβλιοθήκη. Στα κειμήλια της Μονής συγκαταλέγοντας παλιές ιερές εικόνες και τεμάχια από λείψανα των 5 Νεομαρτύρων της Σαμοθράκης και των Αγίων Χαραλάμπους και Παντελεήμονος. Το έμψυχο δυναμικό της Μονής, αποτελούν 15 ιερομόναχοι, οι οποίοι διακονούν σε διάφορες θέσεις και Ναούς της Μητρόπολης Αλεξανδρουπόλεως. Η Μονή πανηγυρίζει στις 8 Μαΐου. 'Εχει μεγάλη πνευματική ακτινοβολία και αποτελεί πόλο έλξης για τους πιστούς της ευρύτερης περιοχής και εκτός των ορίων της Μητρόπολης.
Το απόσπασμα παρατίθεται τον Σεπτέμβριο 2003 από την ακόλουθη ιστοσελίδα της Αναπτυξιακής Εταιρίας Αλεξανδρούπολης
ΑΛΩΝΙΑ (Χωριό) ΣΑΜΟΘΡΑΚΗ
Τηλέφωνο: +30 25510 41952
Φαξ: +30 25510 41952
ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΑΓΙΟΥ ΠΑΝΤΕΛΕΗΜΟΝΟΣ (Μοναστήρι) ΘΑΣΟΣ
Τηλέφωνο: +30 25930 71235
ΚΑΒΑΛΑ (Πόλη) ΑΝΑΤΟΛΙΚΗ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ & ΘΡΑΚΗ
Τηλέφωνο: +30 2510 242511
ΛΑΓΟΣ (Λιμάνι) ΞΑΝΘΗ
Μετόχι της Ιεράς
Μονής Βατοπεδίου του Αγίου όρους, αποτελεί ένα αληθινό στολίδι για την περιοχή
που συνδυάζει την θρησκευτική ευλάβεια με την οικολογική αξία της περιοχής.
Δεσπόζει, με την πλούσια Αγιορείτικη κληρονομιά του, την ξεχωριστή
Αρχιτεκτονική και την ανεπανάληπτη φυσική ομορφιά που το τυλίγει σαν πέπλο και
μεταμορφώνεται σε επίγειο παράδεισο που προκαλεί δεός και γοητεύει κάθε επισκέπτη.
Εδώ η θάλασσα σμίγει αρμονικά με την φύση και ο ήλιος απλώνει με λαμπρότητα τις
χρυσές του ακτίνες δημιουργώντας μια πανδαισία χρωμάτων.
Οι Ναοί του Αγίου Νικολάου και της Παντάνασσας, είναι κτισμένοι σε
περίοπτη πανοραμική θέση και συνδέονται με τον εθνικό δρόμο Ξάνθης Κομοτηνής με
μια γραφική ξύλινη σκάλα. Σύμφωνα με την παράδοση και τις μαρτυρίες το Μετόχι
του Αγίου Νικολάου εγκαινιάστηκε από τον Πατριάρχη Νεκτάριο υπό την παρουσία του
αυτοκράτορα Αρκαδίου, ο οποίος πρόσφερε μεταξύ άλλων δώρων, το μετόχι στην Μονή
Βατοπεδίου για να ευχαριστήσει την Παναγία που τον έσωσε όταν ναυάγησε στο πέλαγος
καθώς επέστρεφε από την Ρώμη.
Στο Πόρτο Λάγος, σε ένα πανέμορφο ειδυλλιακό τοπίο, βρίσκεται ο Αγιος
Νικόλαος, το λατρευτικό και πνευματικό κέντρο του ομώνυμου μετοχίου της μονής
Βατοπεδίου. Είναι καταμεσής στη Μπουρού, κτισμένο σε νησίδα των ιχθυτροφείων
της Βιστονίδας. Με τη γραφική
ξύλινη γέφυρα ενώνεται με τον εθνικό δημόσιο δρόμο Ξάνθης-
Κομοτηνής.
Η ιστορία για το μετόχι αρχίζει από τον 11ο αιώνα, η κοινωνική του
προσφορά συμβάδιζε πάντα με την ποικίλη προσφορά της μονής
Βατοπεδίου του Αγίου Ορους.
Η θρησκευτική και πνευματική κατάσταση του μετοχίου συνεχίστηκε ακόμα
και μετά την επανάσταση του 1821, όταν το πήρε από εκδίκηση ο σουλτάνος. Οι επανειλημμένες
διαμαρτυρίες του μετοχίου και του πατριαρχείου δεν απομάκρυναν τους πατέρες από
το μονύδριο.
Εκείνη την περίοδο, το 1814-15, έγιναν οι παραγγελίες βασικών εικόνων
του μοναστηριού. Δύο μπρούτζινα μανουάλια, έπιπλα και εικόνες του “Αγίου
Νικολάου του εν Μύροις”, του “Κυρίου ημών Ιησού Χριστού του Θεού”,
της “Υπεραγίας ημών Θεοτόκου”, “Του Αγίου και Τιμίου Σταυρού”.
Αξιες μνημόνευσης είναι επίσης οι εικόνες του Χριστού που περπατάει
στη θάλασσα και η εικόνα που στο πάνω μέρος έχει τους Αγίους Θεοδώρους και στο
κάτω τον Αγιο Γεώργιο.
Νεότερο κατασκεύασμα είναι οι ξενώνες και οι εγκαταστάσεις του Αγίου
Νικολάου. Μια μαρμάρινη πλάκα επάνω από την κύρια είσοδο της δυτικής πύλης, πληροφορεί
τον εισερχόμενο στο ναό ότι εκ βάθρων ιδρύθηκε και καλλωπίστηκε το 1904. Μια δεύτερη
μαρμάρινη πλάκα στο καμπαναριό γράφει ότι αυτό έγινε με δαπάνη της μονής
Βατοπεδίου το 1930. Ο σύγχρονος ναός έγινε εκ θεμελίων το 1904 επάνω στον
παλιό που ήταν μικρός, κατασκευασμένος με καλάμια και ξύλα.
(κείμενο: Θανάσης Μουσόπουλος, Ε. Κορωνάκη-Τσοτανίδου, Γιάννης Χαραλαμπίδης,
Νίκος Γερμαντζίδης, Νάντια Νάκου, Ευγενία Πατρώνη)
Το κείμενο παρατίθεται το Νοέμβριο 2003 από τουριστικό φυλλάδιο της Νομαρχίας
Ξάνθης (2003).
ΜΑΚΡΗ (Κωμόπολη) ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥΠΟΛΗ
Τηλέφωνο: +30 25510 71263
Δυτικότερα και ανάμεσα στους πυκνούς ελαιώνες, βρίσκεται η Ιερά Μονή
της Θεοτόκου, πιο γνωστή με το όνομα "Η Παναγία του 'Εβρου". Ιδρύθηκε το 1980
και λειτουργεί από το 1983. Οι μοναχές που εγκαταβιώνουν εδώ, έχουν δημιουργήσει
μια δημιουργική κυψέλη πνευματικής και κοινωνικής δραστηριότητας. Η μεγάλη αυλή,
είναι τριγυρισμένη με τα κτίρια του ξενώνα. Στον επάνω όροφο τα κελιά, το ισόγειο,
το αρχονταρίκι, τα εργαστήρια αγιογραφίας, ιερορραπτικής, κεντητικής και κηροπλαστικής.
Στο κέντρο της αυλής, είναι το καθολικό, εκκλησία βυζαντινού ρυθμού,
καταζωγράφιστη εσωτερικά με σκηνές από τη ζωή του Θεανθρώπου, έργα του ζωγράφου
Ζλατάνη. Είναι αφιερωμένη στην Κοίμηση της Θεοτόκου και πανηγυρίζει στις 23 Αυγούστου.
Κάθε Κυριακή και γιορτή μετά τη Θεία Λειτουργία, ακολουθεί η φιλοξενία
και το κέρασμα που προσφέρουν οι μοναχές με φιλόξενη διάθεση και άδολα γελαστό
πρόσωπο.
ΜΟΝΗ ΔΑΔΙΑΣ (Μοναστήρι) ΣΟΥΦΛΙ
Τηλέφωνο: +30 25540 51361
Εις απόστασιν μιας και ημισείας περίπου ωρας ΝΔ. του Σουφλίου κείται
η Μονή Δαδιάς εις τους πρόποδας ενός βράχου, ύψους ογδοήκοντα περίπου μέτρων από
της θαλάσσης. Ο βράχος είναι μεγαλοπρεπής, κατάφυτος εις την βάσιν του, επιβλητικός
και ανήκει εις ύστατον συγκρότημα που αποτελούν τα κράσπεδα της Ροδόπης. Την Μονήν
περιβάλλει βλάστησις οργώσα, αποτελουμένη ως επί το πλείστον από πεύκα εις ακτίνα
τεσσάρων περίπου ωρών. Εκτός των πεύκων φύονται, εδώ η δρυς, η πτελέα, θράψα και
νερόθραψα σφένδαμνα, γαύρα, αμυγδαλές, συκιές, καρυδιές, φουντουκιές, κούμαρα,
ρήγανη, θυμάρι και τα τοιαύτα. Εις πολύ μικράν απόστασιν εις στεήν πεδιάδα κυλά
τα ολοκάθαρα νερά του ρυάκι πλατύ, γεμάτο ψάρια γλυκύτατα.
Το κλίμα το καλοκαίρι είναι δροσερόν και η πηγή της Μονής δίδει ύδωρ ψυχρόν
και νοστιμώτατον.
Η Μονή, πριν διαλυθή προ δεκαετίας, (λειτουργούσε μεταξύ 1842 και
1912 που ανατινάχτηκε) ήτο επαρχιακή, εξαρτωμένη από την μητρόπολιν Διδυμοτείχου,
πλουσία, έχoυσα αίγας, αγελάδας, ζεύγη αροτήρων και περί τα εξακόσια στρέμματα
καλλιεργησίμου γης και μωρεoκήπων και ιδιόκτητον δάσος. Σήμερον η Μονή ανήκει
εις την κατηγορίαν των διαλελυμένων, μονών και υπάγεται εις την δικαιοδοσίαν της
σχολικής επιτροπής του πλησίον χωρίου Δαδιάς, ήτις ενοικιάζει αυτήν ως αγρόκτημα.
Φαίνεται ότι η Μονή Δαδιάς, ως και το χωρίον Δαδιά, είναι Βυζαντινής
εποχής. Εις αρχαιοτέραν εποχήν ητο κτισμένη ολίγον χαμηλότερα, εις το μέγα χωράφι,
τό οποίον καλείται σήμερον «του Αη-Γεώργη το χωράφι», εις την άκραν του οποίου
εσώζοντο και ίχνη θεμελίων ναού (Στην τοποθεσία που παλαιότερα ήταν οι κατασκηνώσεις,
υπάρχει σκαμμένος σε βράχο Ναός, ίσως των πρώτων χριστιανικών χρόνων, ενώ απέναντι
υπάρχει επίσης σκαμμένος σε βράχο, αρχαίος τάφος. Στο βυζαντινό μοναστήρι της
Δαδιάς υπάρχουν επίσης λείψανα αρχαίου οικισμού. Βρίσκεται σε πολύ ωραία τοποθεσία,
με πολλά κατάλοιπα αρχαίων οικισμών και περιβάλλεται από κατάφυτους λόφους. Πιθανόν,
να έχει ανεγερθεί σε θέση αρχαίου Ναού και γι' αυτό, ίσως στον παλιό του ξενώνα
ήταν εντοιχισμένο αρχαίο ανάγλυφο με τον Θράκα ιππέα). Η σημερινή
τοποθεσία αυτής είναι ασυγκρίτως καλλιτέρα, ως υψηλοτέρα, ευάερος και ως κειμένη
πλησιέστατα εις την βρύσιν. Σήμερον η Μονή, ως οικοδόμημα, είναι εις αθλίαν κατάστασιν,
διότι αι αποθήκαι και τα δωμάτια του ισογείου είναι κατεστραμμένα, εις το άνω
δε πάτωμα από τα είκοσι δωμάτια πολλά ειναι ακατοίκητα.. Η εκκλησία είναι ερείπιον
ανατιναχθείσα κατά Νοέμβριον του 1912 υπό των επιδρoμέων δια βόμβας. Διεσκευάσθη
όμως, κατά το 1921, ο νάρθηξ εις μικρόν και πρόχειρον ναΐσκον, ένθα τελείται,
καθώς εις τα ερημοκκλήσια, λειτουργία 3-4 φοράς κατά τας μεγάλας εορτάς του θέρους.
H σημερινή Μoνή σύγκειται από δύο συνεχόμενα και ομοιόμορφα τμήματα,
βόρειον και νότιον, απoτελούντα σχήμα κεφαλαίου Π. Και το μεν βόρειον εκτίσθη
κατα θετικάς μαρτυρίας, κατά τό 1834, τό δε νότιον κατα το 1851, ως εμφαίνεται
από εντειχισμένην μικράν ενεπίγραφον πλάκα.
Είναι Μετόχι της Μονής
Ιβήρων (Αγ. Όρους), Βυζαντινή Μονή. Χτισμένη ίσως επάνω σε ιερό αρχαίων. Η
γύρω περιοχή λέγεται παλαιοχώρα. Βρέθηκαν εδώ πήλινα είδωλα, αρχαία όστρακα, νομίσματα
και η μαρμάρινη πλάκα με ανάγλυφο του Θράκα ιππέα. Ήταν εντοιχισμένη στον ξενώνα
της Μονής, μέχρι το 1912 έπειτα την πήραν μαζί τους οι Βούλγαροι και σήμερα βρίσκεται
στο Μουσείο της Σόφιας. Στα ερείπια της παλαιοχώρας, βρέθηκαν επίσης εικόνες και
δισκοπότηρα καθώς και ενεπίγραφες πλάκες με χρονολογία 1727.
Στους κατοχικούς χρόνους ήταν κέντρο συνάντησης των αρχών του Έβρου.
Επιδιόρθωσαν τη Βυζαντινή εκκλησία και τον ξενώνα που χρησιμοποιήθηκε και ως σανατόριο.
Από τον ιστορικό χρονογράφο Προκόπιο μαθαίνουμε ότι κτήτορες της Μονής ήταν ο
Ηράκλειος, ο Νικηφόρος Φωκάς, ο Τσιμισκής και ο Ιουστιανιανός. Σήμερα είναι από
τα μεγαλύτερα μοναστήρια της Θράκης. Πανηγυρίζει στις 8 Σεπτεμβρίου.
Οι εικόνες που σώθηκαν ανατοποθετήθηκαν. Είναι του 18ου και 19ου αιώνα.
Η εικόνα του Αγίου Γεωργίου (1858) είναι δωρεά ενός Τούρκου ληστή, του Kαρατζά
Χαλήλ που όταν μετάνιωσε για τις πράξεις του, κι έδωσε όλα του τα κλοπιμαία για
να φτιάξει ο αγιογράφος του Αγ. Γεώργιο. Οι Βυζαντινοί ύμνοι αντιλαλούν στον απότομο
πέτρινο βράχο, φθάνοντας μέχρι τα ουράνια. Στην κορυφή του βράχου, βρίσκεται ο
πελώριος ξύλινος σταυρός ( υπάρχει μονοπάτι).
Το κείμενο παρατίθεται τον Φεβρουάριο 2004 από την ακόλουθη ιστοσελίδα του Δήμου Σουφλίου
Βρίσκεται σε πολύ ωραία τοποθεσία, με πολλά κατάλοιπα αρχαίων οικισμών και περιβάλλεται από κατάφυτους λόφους. Πιθανόν, να έχει ανεγερθεί σε θέση αρχαίου Ναού και γι' αυτό, ίσως στον παλιό του ξενώνα ήταν εντοιχισμένο αρχαίο ανάγλυφο με τον Θράκα ιππέα. Η εκκλησία της Μονής που γιορτάζει στις 8 Σεπτεμβρίου (Γενέσιο της Θεοτόκου), αποτελούσε από πολύ παλιά τόπο λατρείας και προσκύνησης για τους κατοίκους των γύρω χωριών. Η βρύση στην αυλή της, ήταν αφιέρωμα της συντεχνίας των γεωργών, που είχαν στην ιδιοκτησία τους ζευγάρι ζώων, για όργωμα των τσιφτσήδων (ζευγαράδων) και ήταν η μοναδική συντεχνία στον ελληνικό χώρο. Τα σημερινά κτίσματα, είναι όλα νεόδμητα και δεν θυμίζουν το παλιό καθολικό και τον ξενώνα. Σώζονται μόνο, οι παλιές εικόνες της εκκλησιάς, ανάμεσα στις οποίες και του Αγίου Γεωργίου, με ημερομηνία 1858, αφιέρωμα ενός μουσουλμάνου ληστή.
Το απόσπασμα παρατίθεται τον Σεπτέμβριο 2003 από την ακόλουθη ιστοσελίδα της Αναπτυξιακής Εταιρίας Αλεξανδρούπολης
ΜΟΝΗ ΚΟΡΝΟΦΩΛΙΑΣ (Μοναστήρι) ΣΟΥΦΛΙ
Βρίσκεται 1 χλμ. δυτικά του χωριού και είναι Μετόχι της Μονής Ιβήρων του Αγίου 'Oρους, από το 1756. Το καθολικό της Μονής, είναι αφιερωμένο στην Κοίμηση της Θεοτόκου και πανηγυρίζει στις 23 Αυγούστου (εννιάμερα της Παναγίας) και έχει ανοικοδομηθεί το 1854. Στο πανηγύρι συγκεντρώνεται κόσμος από όλο το Νομό 'Eβρου. Μια κοινότητα γυναικών μοναχών, εγκαταστάθηκαν στο Μοναστήρι και το έχουν καταστήσει κυψέλη πίστης, άδολης χριστιανικής αγάπης και εργατικότητας. Υπάρχουν χώροι για την φιλοξενία πενήντα και πλέον προσκυνητών στον ξενώνα. Η θαυματουργή εικόνα της Παναγίας της Πορταϊτισσας και το παΐδι του Αγίου Χαραλάμπους, αποτελούν αντικείμενα της προσκύνησης των προσκυνητών. Ο δρόμος για το Μοναστήρι, περνά από τα παλιά ορυχεία του πηλού (τοποθεσία Καϊάδες). Ο πηλός ("π'λος" στη γλώσσα του τόπου), είναι μαλακό πέτρωμα από αργίλιο που όταν βραχεί, δίνει ένα είδος λάσπης μαλακής σαν κρέμα, με θεραπευτικές ιδιότητες στα εγκαύματα, τις φαγούρες, την πιτυρίδα και ως δυναμωτικό των μαλλιών.
Πότε ακριβώς κτίστηκε η Μονή, μας είναι άγνωστο.
Η τοπική παράδοση τη θέλει να έχει ιστορία τεσσάρων-πέντε περίπου
αιώνων.
Εκείνο που μας είναι γνωστό είναι ότι στις αρχές του 18ου αιώνα δόθηκε
ανεπίσημα ως μετόχι στην Ι.Μ.
Ιβήρων του Αγίου Όρους. Κατά το έτος 1748, με τη συγκατάθεση των κατοίκων
της Κορνοφωλιάς και με ενέργειες του Μητροπολίτου Διδυμοτείχου Αυξεντίου (Μάϊος
1744 -Ιούλιος 1757) και του ηγουμένου της Μονής, Ιερομονάχου Αυξεντίου, επισημοποιήθηκε
και επικυρώθηκε η κυριότητα της Μονής
Ιβήρων, με Πατριαρχικό σιγίλιο (απόφαση) της Ιεράς Συνόδου του Οικομενικού
Πατριαρχείου Κωνσταντινουπόλεως, επί Πατριάρχου Παϊσίου Β.
Μετά την παραχώρηση της στη Μονή Ιβήρων, οι πατέρες της κυριάρχου
Μονής έφεραν στο Μετόχι τους την εικόνα της Παναγίας Πορταίτισσας, αντίγραφο της
εικόνος της Παναγίας Πορταΐτισσας που βρίσκεται στη Μονή
Ιβήρων, η οποίααποδείχτηκε εξ ίσου θαυματουργή με την πρωτότυπη, και το δεξί
πόδι του αγίου Χαραλάμπους.
Με τα δυό αυτά Ιερά Κειμήλια, και κατ’ ακολουθία με τη Μονή,
συνδέθηκε στενά ο Ελληνισμός του Καζά (Νομαρχίας) της Αδριανουπόλεως. Οι Έλληνες
κάτοικοι της περιοχής περιέβαλαν με μεγάλη αγάπη, ευλάβεια και σεβασμό τη Μονή
και τα δυό πολυτιμότερα ιερά κειμήλιά της. Εδώ προσέτρεχαν σε κάθε δύσκολη στιγμή
της «σκλαβωμένης» ζωής τους γιά να ζητήσουν κατά πρώτον τη χάρη και τη βοήθειά
της Παναγίας και του αγίου Χαραλάμπους και κατά δεύτερον τις συμβολές και την
ενεργό συμπαράσταση των Πνευματικών της Μονής.
Έτσι, γρήγορα το Μοναστήρι αυτό καταστάθηκε μεγάλο θρησκευτικό, πνευματικό
και εθνικό κέντρο του υπόδουλου Ελληνισμού της περιοχής. Λειτουργούσε σ’
αυτό κρυφό σχολείο και χρησίμευε ως τόπος συγκεντρώσεως των ανδρών της περιοχής
γιά να εκπαιδευτούν στην αγροτική έκτασή του και να συγκροτήσουν έτσι αντάρτικες
ομάδες κατά των Τούρκων. Οι εκάστοτε ηγούμενοί του ήταν πρόθυμοι να βοηθήσουν
σ’ αυτό μερικοί μάλιστα απ’ αυτούς έγιναν παράδειγμα θυσίας στο βωμό
της πίστεως και της πατρίδας. Αναφέρουμε ενδεκτικά τον ηγούμενο Πορφύριο, ο οποίος
βρήκε μαρτυρικό θάνατο το 1912 από τα άταχτα Τουρκικά στρατεύματα (τσέτες).
[Εκάη κατά το 1912 κατά Δεκέμβριον υπό των Τούρκων, εφόνευσαν και
τον ηγoύμενον, έκαυσαν δε και το χωρίον αντεκδικούμενοι τους Σουφλιώτας και 2
Κορνοφωλεώτας και τον Παπα της Δαδιάς Αθανάσιον, διότι ωργίασαν εις τα Τουρκικά
χωρία και ιδία εις το Εδέκεοϊ. Σήμερον εκτίσθη εν μέγα μέρος ανήκει εις την μονήν
των Ιβήρων.
Απέναντι προς ΒΔ είναι λόφος υψηλός του Προφήτου Ηλία. Εις τους πρόποδας
αυτού σώζονται ερείπια αρχαίου γυναικείου, κατά την παράδοσιν, μοναστηρίου. (Θρακικά
«Οδιπορικόν Χ. Τσούντα», 1921, σελ. 133).]
Στο Μοναστήρι αυτό, από το 1980, ζή και ασκείτε μία κοινοβιακή αδελφότης
μοναζουσών, που με τον αγώνα της «νηστείας, αγρυπνίας και προσευχής» συνεχίζει
την μακραίωνα και ιερά παράδοση του ορθοδόξου Μοναχισμού.
[Η Μονή βρίσκεται στο Δ.Δ. Κορνοφωλεάς του Δήμου Σουφλίου και σύμφωνα
με την Ε.Σ.Υ. έχει εγγεγραμμένες 13 μοναχές (απογραφή 2001), ενώ στην απογραφή
του 1991 είχε 27 εγγεγραμμένες. Υπάρχουν χώροι για την φιλοξενία πενήντα και πλέον
προσκυνητών στον ξενώνα, ιδιαίτερα κατά τη θερινή περίοδο, μπορεί να φιλιξενήσει
αριθμό προσκυνητών, ίσο με την χωρητηκότητα ως και δύο λεοφορείων.] Η Μονή παραμένει
ανοικτή γιά τους προσκυνητές από 7 π.μ. - 2 μ.μ. και 4-6 μ.μ. κατά την χειμερινή
περίοδο (1 Οκτωβρίου έως 30 Απριλίου), και από 6.30 π.μ.- 3 μ.μ. και 5.30-8.30
μ.μ. κατά την θερινή περίοδο (1 Μαϊου έως 30 Σεπτεμβρίου).
ΜΟΝΗ ΤΑΞΙΑΡΧΩΝ (Μοναστήρι) ΞΑΝΘΗ
Τηλέφωνο: +30 25410 22362, 29911
Το μοναστήρι αυτό βρίσκεται βορειοδυτικά της πόλεως μέσα σε δάσος
απο ακακίες και πεύκα, κάτω ακριβώς απο την βυζαντινή ακρόπολη της πόλεως, με
την οποία φαίνεται ότι ήταν ανέκαθεν συνδεδεμένο.
Πότε πρωτοκτίσθηκε μας είναι άγνωστο μια και δεν σώζεται καμιά ενεπίγραφη
πλάκα αλλά ούτε καμιά άλλη μαρτυρία ή ενθύμηση.
Μόνο απο το καθολικό (ο Ναός) του μοναστηριού με τις τοιχογραφίες
που διασώζονται στο εσωτερικό του τρούλου του μπορούμε να συναγάγουμε μερικές
έμμεσες πληροφορίες για το μοναστήρι αυτό.
Ο ναός λοιπόν του μοναστηριού απο πλευράς ρυθμού είναι βυζαντινός
τρίκογχος με τρούλο και μας θυμίζει τον τρόπο της κατασκευής πολλών καθολικών
των μοναστηριών του Αγίου Όρους.
Ο τρόπος δε της κατασκευής του τρούλου (τυφλός με μικρούς φεγγίτες αντί μεγάλων
παραθύρων) μαρτυρεί ότι πρόκειται για κτίσμα των μέσων του 16ου αιώνα.
Ο Ναός (καθολικό) της μονής Παμμεγίστων Ταξιαρχών
Της ίδιας εποχής φαίνεται να είναι και οι τοιχογραφίες - αν και αλλοιωμένες
και κατεστραμμένες απο την υγρασία και την πολυκαιρία - που υπάρχουν στο εσωτερικό
του τρούλου.
Της ίδιας ακόμη εποχής είναι και οι διασωζόμενες στο τέμπλο του ναού
φορητές εικόνες, σπάνιας βυζαντινής τέχνης, του Χριστού ως μεγάλου αρχιερέως και
της Θεοτόκου που φέρνει στην αγκαλιά της τον Χριστό. Η τελευταία μάλιστα εικόνα
είναι αμφιπρόσωπη, δηλ. είναι ζωγραφισμένη και από την άλλη πλευρά του ξύλου.
Ο ναός του μοναστηριού άντεξε ακόμα και στους μεγάλους σεισμούς που
συντάραξαν την Ξάνθη κατά
το 1829 και είναι το μόνο κτίσμα που φαίνεται ότι διασώθηκαν απο εκείνο τον εγκέλαδο
σ' ολόκληρη την περιοχή.
Το υπόλοιπο μοναστήρι φαίνεται ότι γκρεμίστηκε αλλά χάρη στην εργώδη
προσπάθεια του τότε μητροπολίτου Ξάνθης Ευγενίου και την πρόθυμη σύμπραξη όλων
των Ξανθιωτών ξανακτίσθηκε και ξαναγκάλιασε τον ιστορικό πλέον ναό του.
Αργότερα το ανατολικό μέρος του μοναστηριού είχε υποστεί νέες ζημίες
και ο τότε μητροπολίτης Ξάνθης αείμνηστος Ιωακείμ Σγουρός (γύρω στα 1907 ) με
την συμπαράσταση των καπνεμπόρων και καπνεργατών της πόλεως θέλησε να το ανοικοδομήσει
μεγαλοπρεπέστερο και πολύ πιο ευρύχωρο, με τρεις ορόφους μπροστά και δύο πίσω
με μεγάλους θαλάμους και τραπεζαρία. Προφανώς απέβλεπε στο να το χρησιμοποιήσει
ως νοσοκομείο η ορφανοτροφείο των χριστιανών της επαρχίας του. Ο τούρκος όμως
Νομάρχης της Κομοτηνής όταν
πληροφορήθηκε το έργο θέλησε να σταματήσει τουλάχιστον την επικεράμωση.
Πριν όμως προλάβει να μεταβεί επί τόπου οι Ξανθιώτες μέσα σε μια και
μόνο νύκτα δουλεύοντας ασταμάτητα και μεταφέροντας χέρι με χέρι τα υλικά απο την
περιοχή του Ακαθίστου Ύμνου κατόρθωσαν να σκεπάσουν την στέγη. Έτσι το πρωί όταν
ανέτειλε ο ήλιος τα κεραμίδια της σκεπής μουσκεμένα και νοτισμένα απο τον ιδρώτα
των Ξανθιωτών χαμογελούσαν και χαιρετούσαν τις ηλιακτίδες, ο δε Μουτεσαρίφης γύρισε
άπρακτος στην έδρα του. Για μια ακόμα φορά η πίστη του λαού θριάμβευσε και νίκησε.
Την ίδια εποχή επεκτάθηκε ο μικρός ναός του μοναστηριού προς τα δυτικά
και προστέθηκε η δυτική πτέρυγα αυτού ενώ ταυτόχρονα ανοίχθηκε και ο αμαξιτός
δρόμος, με εθελοντική εργασία των κατοίκων της πόλεως, που φέρνει απο την δημοσία
οδό Ξάνθης - Εχίνου στο μοναστήρι.
Το μοναστήρι αυτό μετά την μικρασιατική καταστροφή και την συσσώρευση
των προσφύγων δόθηκε απο την ιερά Μητρόπολη για να στεγάσει ορφανά του ξεριζωμού,
και σαν τέτοιο παρέμεινε μέχρι το 1936.
Τότε μετατράπηκε σε στρατώνα και σαν τέτοιο χρησιμοποιήθηκε απο τον
στρατό μέχρι την είσοδο των Γερμανών στην πόλη (8 Απριλίου 1941).
Μετά την απελευθέρωση της Ελλάδος και απο το 1946 μέχρι και σήμερα
στεγάζει την εκκλησιαστική Σχολή και αποδείχθηκε φυτώριο και κυψέλη, όπου γαλουχήθηκαν
με τα ιερά γράμματα και αναδείχθηκαν στην ελληνική κοινωνία επιφανείς κληρικοί,
καθηγητές, επιστήμονες, υπάλληλοι κ.λπ.
Την νύκτα όμως της 23ης προς την 24η Φεβρουαρίου του 1974 φοβερή πυρκαιά
αποτέφρωσε όλο τον ξενώνα και τα παλαιά κελιά του γραφικού μοναστηριού. Ευτυχώς,
διασώθηκαν - σαν απο θαύμα - πάλι αλώβητα ο ναός και oι εικόνες του. Αλλά ο τόπος
δεν έμεινε με τα αποκαίδια και την στάχτη.
Σχεδόν πριν κρυώσει η στάχτη και πριν εξανεμισθεί ο καπνός ο νυν Σεβασμιότατος
μητροπολίτης Ξάνθης κ. Αντώνιος, με τον διακρίνοντα αυτόν ζήλον άρχισε την εκκαθάριση
των ερειπίων για να ανυψωθεί μέσα σε ελάχιστο σχετικά χρόνο ( 1974-1979 ) ένα
σύγχρονο κτίριο για να στεγάσει τις αίθουσες διδασκαλίας και τους λοιπούς βοηθητικούς
χώρους για να συνεχίσει να αποτελεί τον πνευματικό φάρο της περιοχής και να εκπαιδεύει
νέους που θα αναλάβουν τις ηγετικές θέσεις στην Εκκλησία και την κοινωνία γενικότερα.
Έτσι σήμερα δίπλα στο παλαιό (ναός) υψώνεται το καινούργιο κτίριο.(...)
Τηλέφωνο: +30 25920 61415
ΞΑΝΘΗ (Πόλη) ΑΝΑΤΟΛΙΚΗ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ & ΘΡΑΚΗ
Τηλέφωνο: +30 25410 29899
Το μοναστήρι αυτό βρίσκεται βόρεια της Ξάνθης επάνω σε ένα βράχο που
δεσπόζει στην χαράδρα του Κοσσύνθου και σ' όλη την περιοχή. Απο εκεί
μπορεί ο προσκυνητής να θαυμάσει όλη την ορεινή περιοχή της Ροδόπης, μέχρι τα
σύνορα προς την Βουλγαρία και να αφήσει να πλανηθεί το βλέμμα του μέχρι το βάθος
του ορίζοντα στην πεδιάδα της Ξάνθης.
Το μοναστήρι, όπως είναι σήμερα, είναι κτίσμα μόλις των αρχών του
20ου αιώνα, ο δε ναός του, ως οικοδόμημα είναι εντελώς σύγχρονος αφού ανηγέρθηκε
μόλις το 1965, στη θέση του παλαιού που ήταν πολύ πρόχειρα κατασκευασμένος. Το
ίδιο σύγχρονα είναι και τα κελιά των καλογραιών που βρίσκονται στη δυτική πλευρά
του μοναστηριού.
Δυστυχώς πέρα απο μερικές φορητές εικόνες, ιδιαίτερα μάλιστα της Θεoτόκου
τίποτε δεν μαρτυρεί για το παρελθόν του μοναστηριού αυτού.
Παράδοση όμως υπάρχει, που διασώζεται μέχρι σήμερα, στο λαό, σύμφωνα
με την οποία το μοναστήρι αυτό κτίσθηκε κατά τους χρόνους της εικονομαχίας (726
- 843), απο εικονόφιλους μοναχούς, οι οποίοι ξεφεύγοντας τον φανατισμό των εικονοκλαστών
έφυγαν απο την Κωνσταντινούπολη και ήλθαν και εγκαταστάθηκαν εδώ. Όσον αφορά δε
στην ονομασία του μοναστηριού "Καλαμού ή Καλαμιώτισσα" αυτή προέρχεται απο το
ότι η εικόνα της Παναγίας βρέθηκε μέσα σε κάτι καλαμιές.
Αλλά και εάν δεν διασώθηκαν αποδείξεις και πληροφορίες για την υπερχιλιόχρονη
πορεία του μοναστηριού αυτού, υπάρχουν μερικές ενθυμήσεις και αφιερώσεις σε παλαιά
εκκλησιαστικά βιβλία που μας επιτρέπουν να μαθαίνουμε για την κατά διάφορες χρονικές
στιγμές ύπαρξη του μοναστηριού.
Από αυτές λοιπόν τις ενθυμίσεις θα προσπαθήσουμε να ιχνηλατήσουμε
την ζωή του μοναστηριού και την προσφορά του.
Η πιο παλιά λοιπόν ενθύμηση προέρχεται απο το 1612 και περιέχεται
σε ένα κώδικα όπου ανάμεσα στα άλλα γράφεται : "Το παρόν βιβλίον υπάρχει της σεβασμίας
Μονής της Κυρίας ημών Θεοτόκου της επ ονόματι τιμωμένης εν τω της Καλαμμούς όρει
ιδρυμένης".
Έτσι μαρτυρείται η ύπαρξη του μοναστηριού απο τις αρχές του 17ου αιώνα.
Αλλά για να υπάρχει τότε, σε εποχή δηλ. που όλη η περιοχή στέναζε κάτω απο την
πιο στυγνή τυραννία των Τούρκων, είναι ευνόητο ότι υπήρχε απο πολύ ενωρίτερα,
γιατί οι Τούρκοι δεν άφηναν τότε όχι μόνο μοναστήρια και εκκλησίες να μη κτίζονται
αλλά δεν επέτρεπαν ούτε καρφί να βάζουν οι χριστιανοί στις εκκλησιές τους ή να
κάνουν αλλαγές στα κεραμίδια της.
Συνεπώς το μοναστήρι προέρχεται απο την βυζαντινή εποχή. Σε έναν άλλο
δε κώδικα που φυλάσσονταν μέχρι το 1913-1919 στο μοναστήρι αυτό υπήρχε επιγραφή
που έλεγε ότι προέρχονταν απο το 1354.
Σε άλλο πάλι φύλλο εκκλησιαστικού βιβλίου εκδόσεως Βενετίας 1568 που
υπήρχε στο ίδιο μοναστήρι υπάρχουν υπογραφές μοναχών και δοκίμων αυτού ως έξής
: "Χριστοφόρου δοκίμου, ιερομονάχου μελετίου, Καλλινίκου μοναχού, ανθίμου, παρθενίου"
και άλλες δυσανάγνωστες.
Ακόμα στο μοναστήρι αυτό διασώζονταν μέχρι προ τίνος και φυλάσσεται
σήμερα στην ιερά Μητρόπολη Ξάνθης ένα Ευαγγέλιο εκδόσεως Βενετίας 1645 με επένδυση
απο ασήμι, στου οποίου την τελευταία σελίδα υπάρχει η εξής ενθύμηση : "Το παρόν
θείον και ιερόν Ευαγγέλιον αφιερώθη εις την αγίαν μονήν της υπραγίας μου Θεκου
Καλαμιωτίσσης παρά της ημών ταπεινότητας Φιλίππων και Δράμας Γερμανού Ξανθηνού
δια μνημόσυνον και ει τις βουληθή αποξενόσαι ούτω να έχη τας αράς των αγίων Πατέρων
αχογ (1673)".
Από αυτή λοιπόν την ενθύμηση πληροφορούμαστε ότι ο Γερμανός που έγινε
μητροπολίτης Φιλίππων και Δράμας (1664-1675;) ήταν Ξανθιώτης και μόνασε και αναδείχθηκε
στο μοναστήρι αυτό.
Αλλά δεν ήταν μόνο ο Γερμανός. Από το ίδιο μοναστήρι ήταν και ο Γεράσιμος
που έγινε μητροπολίτης Καστοριάς (1677-1687) . Μάλιστα πιθανώς αυτός ο Γεράσιμος
να αναδείχθηκε αργότερα και Πατριάρχης Αλεξανδρείας. Ανεξάρτητα όμως προς αυτό,
ο Γεράσιμος ήταν και σπουδαίος εκκλησιαστικός ρήτορας και εξεφώνησε δύο λόγους
στην Κωνσταντινούπολη "ενώπιον Πατριάρχου και συνόδου". Οι λόγοι αυτοί του Γερασίμου
μαζί με άλλους του ίδιου αρχιερέα φυλάσσονταν μέχρι το 1913 στο μοναστήρι της
Καλαμούς οπότε μαζί με άλλους κώδικες του ίδιου μοναστηριού και του παρακειμένου
της Παναγίας Αρχαγγελιώτισσας αρπάχθηκαν απο τους Βουλγάρους και βρίσκονται σήμερα
στο "Κεντρικό Εκκλησιαστικό ιστορικό - αρχαιολογικό Μουσείο της Ιεράς Συνόδου
της Σόφιας.
Στο ίδιο μοναστήρι ακόμα μόνασε κατά πάσα πιθανότητα και ένας άλλος
Ξανθιώτης, ο ιερομόναχος Μεθόδιος, ο οποίος το 1620 έγραψε έναν εξαίρετο κώδικα
που περιέχει τις 3 λειτουργίες και φυλάσσεται και αυτός στο μητροπολιτικό μέγαρο
της Ξάνθης.
Στο ίδιο πάντα μοναστήρι καθ' όλους αύτους τους χρόνους υπήρχαν ευσεβείς
και ταπεινοί μοναχοί, οι οποίοι σαν μόνη τους φιλοδοξία είχαν να προσφέρουν στην
Θεοτόκο ή να φροντίσουν για τον "καλλωπισμό" ακόμα και ενός βιβλίου του μοναστηριού.
Η μονή της Παναγίας Καλαμούς (Ο ναός και τα κελιά)
Έτσι σε ένα παράφυλλο εκκλησιαστικού βιβλίου, εκδόσεως Βενετίας 1760
υπάρχει η εξής ενθύμηση : "Αφιερώθη το παρόν εν τη ιερά και σεβασμία ημών μονή
της υπέρ αγίας ημών Θεοτόκου της Καλαμούς εις αεϊδιον μνήμην παρ' εμού του ταπεινού
αγίου προηγουμένου παπά Μητροφάνη, οποίος δε τολμήσει αποξενώσαι αυτώ απο την
σεβασμίαν μονήν εχέτω τας αράς των αγίων πάντων και υπόδικος τω αιωνίω αναθέματι
αψξθ ( 1769) , Μαίου ιθ. (υπογραφή ) Παπά Μητροφάνης" και κάτω απο αυτή την ενθύμηση
η επιβαίωση : "Νικόλαος ίεροδ. Μαρτυρώ"
Σε άλλη πάλι ενθύμηση σημειώνεται: "Tο παρών υπάρχει της Παναγίας
της Καλαμιωτίσσης εκαλιοπήσθη εξ εμού Μελλισεδέκ εκ κώμης Βοδιτσάνης δι εξόδου
παπά Παρθενίου επί έτους 1714 μηνός Δεκεμβρίου και μηδείς υστερήσει και εξη την
οργήν της Παναγίας."
Από την ίδια εποχή υπάρχει και η πιό κάτω ενθύμηση που μάς δείχνει
τον αριθμό των μοναχών της μονής : "μνήσθητι των δούλων σου Κύριε των εβρισκομένων
εν τη αγία μονή ταύτη Μελετίου, γεωργίου, βασιλείου, ιωάννην, δημήτριον, νικόλαον,
αθανάσιον, Κωνσταντίνον, θεόδωρον, αναστάσιον αγγελον, γεώργιον, παύλον, ράϊκον".
Το μοναστήρι εξακολούθησε να υπάρχει και στα δύσκολα χρόνια της ελληνικής
επαναστάσεως και μετά ταύτα. Δεν γνωρίζουμε βέβαια ποιές ζημιές έπαθε τότε ή κατά
τους μεγάλους σεισμούς που έπληξαν την πόλη και το γειτονικό μοναστήρι της Παναγίας
της Αρχαγγελιώτισσας στα 1829.
Οποιοδήποτε όμως και να ήταν το τίμημα στη μανία των Τούρκων ή του
εγκέλαδου του σεισμού φαίνεται ότι γρήγορα ορθοπόδησε και διαδόθηκε η φήμη του
ώστε ερχόταν και εμόναζαν σ' αυτό από την Ήπειρο μέχρι τις 40 Εκκλησιές και την
Σηλυμβρία της Αν. Θράκης.
Το μοναστήρι της Καλαμούς είχε μετατραπεί σε μια σφίζουσα κυψέλη με πλήθος μοναχών
και πολλά κτήματα. Έτσι σε μια άλλη ενθύμηση έγραφε ότι "είχε 45 μοναχούς, πρόβατα,
γελάδια πολλά" και κτήματα στην πόλη ως και χωράφια στα βουνά και τον κάμπο.
Την διαχείριση όμως της τεράστιας περιουσίας του μοναστηριού της Καλαμούς,
όπως και των άλλων ενοριακών μοναστηριών της πόλεως, δεν είχε o κατά καιρούς ηγούμενος
ή το ηγουμενοσυμβούλιο, ούτε ο εκάστοτε μητροπολίτης της Ξάνθης αλλά επίτροπος
εκλεγόμενος απο την Δημογεροντία της ελληνικής κοινότητας της πόλεως. Αυτοί όμως
οι κατά καιρούς επίτροποι από λίγο λίγο καταπατούσαν και ιδιοποιούνταν την περιουσία
τον μοναστηριού. Δεν επέτρεπαν στους ηγουμένους να συντάξουν κτηματολόγια του
κάθε μοναστηριού ούιτε να έχουν την διαχείριση των εσόδων και εξόδων του ενώ καρπούνταν
αυτοί τα έσοδα και νέμονταν τεράστιες εκτάσεις γής δίδοντας ελάχιστα ψίχουλα στα
μοναστήρια, με αποτέλεσμα οι ηγούμενοι να εξαναγκάζονται να ζητούν ενίσχυση απο
τον Τούρκο μπέη!!
Ο μητροπολίτης Ξάνθης Διόνυσος Μπίστης ( 1861-1867 ) θέλησε να διορθώσει
τα κακώς κείμενα αλλά oι προεστοί της Ξάνθης, κατόρθωσαν να τον εκδιώξουν, με
αποτέλεσμα μεγάλο μέρος της μοναστηριακής περιουσίας να διαρπαγεί απο μερικούς
επιτήδειους της Ξάνθης.
Αυτή η διαρπαγή της περιουσίας του μοναστηριού ήταν η πρώτη μεγάλη
οικονομική κρίση του. Παρά ταύτα καθ' όλα τα επόμενα χρόνια της πνευματικής αναγεννήσεως
της Ξάνθης, το μοναστήρι της Καλαμούς, μαζί με τα άλλα, βοήθησε στο μέτρο του
δυνατού, από τα πενιχρά έσοδα του να καλύπτονται έξοδα λειτουργίας των σχολείων
και των λοιπών ευαγών ιδρυμάτων της ελληνικής κοινότητας της Ξάνθης.
Στα χρόνια της κατοχής της Ξάνθης από τους Βουλγάρους (1913 - 1919
), το μοναστήρι δοκιμάσθηκε απο τις αρπαγές και λεηλασίες των βουλγάρων, οι οποίοι
και πήραν τους κωδικές του, που σήμερα βρίσκονται στο εκκλησιαστικό Μουσείο της
Σόφιας, σαν να πρόκειται για ντοκουμέντα της βουλγαρικής Εκκλησίας!!!
Αλλά και η υπόλοιπη περιουσία του μοναστηριού εξανεμίστηκε κατά τα
έτη 1922-1925 όταν παραχωρήθηκε για την αποκατάσταση ακτημόνων προσφύγων. Η οικονομική
εξαθλίωση του ολοκληρώθηκε όταν ανέλαβε την φροντίδα του το ΤΑΚΕ, το οποίο ενώ
απομυζούσε κάθε έσοδό του το άφησε να ερειπωθεί.
Ευτυχώς ο νύν Σεβασμιώτατος μητροπολίτης Ξάνθης κ. Αντώνιος απο την
ημέρα που ήλθε όχι μόνο το απέσπασε από το ΤΑΚΕ και φρόντισε για την επανασύσταση
αυτου ως ανδρικής στην αρχή και γυναικείας στη συνέχεια μονής αλλά και για την
ανέγερση ναού, κελιών, την ύδρευσή του την κατασκευή ωραίου ασφαλτοστρωμένου δρόμου
και την επαναξιοποίησή του.
Τελευταία μάλιστα ευγενώς παραχώρησε τον ημικατεστραμμένο ξενώνα του
μοναστηριού στο Διεθνές Δημοκρίτειο Ίδρυμα για να ανοικοδομηθεί προκειμένου να
χρησιμοποιηθεί για να φιλοξενεί τους κατά καιρούς επιφανείς επισκέπτες, ομιλητές
και ερευνητές του εν λόγω ιδρύματος.
Έτσι και σήμερα το μοναστήρι της Καλαμούς, πέρα απο την διαιώνιση
της προσφοράς του ως χριστιανικό ασκητήριο ψυχών και τύπος προσκυνήματος της Χάριτος
του Θεού και της μεσιτείας της Θεοτόκου, φιλοδοξεί να γίνει και να αναδειχθεί
ένας πνευματικός φάρος που θα φωτίζει αλλά και λιμάνι, το οποίο θα φιλοξενεί κατά
καιρούς τα μεγαλύτερα πνεύματα του κοσμού στον χώρο της ατομικής επιστήμης.
Τηλέφωνο: +30 25410 25460
(...) Στο μοναστηριακό συγκρότημα της πόλεως, πλάι σ' αυτά τα αξιόλογα
και ιστορικά μοναστήρια ήρθε να προστεθεί μόλις το 1972 η γυναικεία Ιερά Μονή
της Αγίας Ειρήνης της Μεγαλομάρτυρος πάνω σε λόφο απέναντι απο το 412 Στρατιωτικό
Νοσοκομείο στα βορειοανατολικά της πόλεως.
Ιδρυτής της Ιεράς Μονής υπήρξε ο μακαριστός Μητροπολίτης Ξάνθης και
Περιθεωρίου κυρός Αντώνιος Κλαουδάτος (+25.7.94) ενώ κτήτωρ ο μακαριστός Πρωτοσύγκελλος
της αύτης Μητροπόλεως, πανοσιολογιώτατος Αρχιμανδρίτης Αντώνιος Δαλάτσης (+13.1.94).
Αρχική σκέψη των Πατέρων ήταν να ίδρύσουν ένα ιεραποστολικό κέντρο
με πλούσια φιλανθρωπική και κοινωνική δράση. Κύριο έργο και μέλημα του κέντρου
θα ήταν η φιλοξενία, μόρφωση και ανατροφή απορφανισθέντων τέκνων και μάλιστα απο
χώρες που ειχαν έμπλακει σε πόλεμο. Σύντομα όμως κατάλαβαν ότι εντός των κόλπων
της Εκκλησίας ήταν αδιανόητο να λειτουργήσει ένα τέτοιο τυπικό ίδρυμα με κοσμικό
πνεύμα, χωρίς λειτουργική-προσευχητική ζωή, με "κορμό" του ένα διοικητικό
συμβούλιο από "συμπονετικούς" κοσμικούς. Μόνο στα έπάξια και φιλόπονα
χέρια μοναχών έπρεπε να εμπιστευθούν το κέντρο, ένα κέντρο που θά έπαιρνε ζωή
απο ένα Ορθόδοξο μοναστήρι. Προστάτης Αγιος της Μονής ορίστηκε η Αγία Μεγαλομάρτυς
και Ιεραπόστολος Ειρήνη που θα κρατούσε στη στοργική αγκαλιά της όλους όσους εξαιτίας
του πολέμου υπέφεραν χάνοντας την επί γης ειρήνη.
Που θα βρίσκονταν όμως μοναχές να διακονήσουν αυτό το υψηλό έργο στην
ακριτική περιοχή της Ξάνθης; Οι επανειλημμένες αιτήσεις του Σεβασμιωτάτου στις
γειτονικές Μονές της Μακεδονίας απέβησαν άκαρπες. Τη λύση σ' αυτό το ουσιαστικό
θέμα έδωσε με τις πρεσβείες της Αγίας Μεγαλομάρτυρος ο Θεός σ' ένα προσκυνηματικό
ταξίδι του πρωτοσυγκέλλου στους Αγίους Τόπους.
Με την ευλογία της μακαριστής Καθηγουμένης Μοναχής Βαρβάρας και του
επίσης μακαριστού Πατριάρχου Ιεροσολύμων Βενεδίκτου του Α' (+1981 ) έφυγαν στίς
18 Οκτωβρίου 1978 για την Ελλάδα οι Παλαιστίνιες μοναχές και αδελφές κατά σάρκα
Σεργία (νυν Καθηγουμένη) και Ειρήνη από την Ορθόδοξο Ρωσσική Ιερά Μονή της Αγίας
Μαρίας της Μαγδαληνής στα Ιεροσόλυμα.
Αμέσως τα κτίρια της Μονής έλαβαν ζωή με την παρουσία και προσευχή
των 2 μοναχών. Με πίστη στο Θεό και αγάπη στο έργο τους άρχισαν να εργάζονται
εντατικά για την όσο το δυνατό αρτιώτερη συγκρότηση και μετατροπή του χώρου σε
Μοναστικό ίδρυμα. Τόσο μεγάλος ήταν ο ένθουσιασμός τους που άρχισαν να υπερπηδούν
τις δυσκολίες του πρώτου καιρού της εγκαταστάσεώς τους με το ζήλο τους για την
εκμάθηση της Ελληνικής γλώσσας. Παλαιστίνιες στην καταγωγή με ελληνική ψυχή και
φρόνημα! Όντως: όπου υπάρχει ο συνεκτικός κρίκος της Ορθοδοξίας, εκεί καταλύονται
οι εθνικότητες και καλλιεργείται ο γνήσιος φιλελληνισμός και η αγάπη για την Ελλάδα
ως Μητέρα και Μητρόπολη της Ορθοδοξίας και του πολιτισμού.
Η διακριτική παρουσία του Σεβασμιωτάτου και του Πρωτοσυγκέλλου μαζί
με τη συμπαράσταση του ίερου κλήρου και του ευσεβούς λαού της Ξάνθης έδωσαν τη
δυνατότητα στη Μονή να αναπτυχθεί ταχύτατα. Το νέο πνευματικό μελίσσι άρχισε να
εργάζεται εντατικά με δύο σκοπούς:
α) Την ανάπτυξη της Μονής σε πρότυπο γυναικείο Κοινόβιο το οποίο έλειπε απο τη
Μητροπολιτική περιφέρεια και το οποίο θα διακονούσε στο κοινωνικό και λειτουργικό
έργο της Εκκλησίας. Η καθημερινή θεία λειτουργία που τελούσε ο αείμνηστος Πρωτοσύγκελλος
και τα διακονήματα των μοναχών έτρεψαν το βλέμμα του Θεού και του λαού που άρχισαν
να καταφεύγουν στη Μονή σαν σε λιμάνι σωτηρίας.
β) Τη σύσταση του Ιεραποστολικού κέντρου (εκκλησιαστικού ορφανοτροφείου θηλέων).
Έτσι ατύπως και προτού εκπνεύσει το 1978 άρχισαν να καταφθάνουν ένα-ένα τα κορίτσια
απο την εμπόλεμη ζώνη της Παλαιστίνης. Εκτός από τα ορφανά καταφύγιο στα χέρια
της Αγίας Ειρήνης μπορούσαν και μπορούν να βρουν παιδιά αναξιοπαθούντων πολυτέκνων
οικογενειών η απροστάτευτα. Το Μοναστήρι οφείλει να τους παρέχει στέγαση, σίτιση,
εκπαίδευση και αποκατάσταση, κάθε οικονομική-υλική αλλά και ηθική δυνατότητα μέχρι
τα 24 τους χρόνια, έτσι ώστε να αποκτήσουν μια υγειή και ψυχικά ισορροπημένη προσωπικότητα
και να μπορέσουν να ενταχθούν ομαλά στην κοινωνία όταν φύγουν απο τη Μονή. Πρώτος
διευθυντής του Ιδρύματος διετέλεσε μέχρι του αιφνιδίου θανάτου του (αυτοκινητιστικό
δυστύχημα) ο πρωτοσύγκελλος της Μητροπόλεως Αρχιμανδρίτης Αντώνιος.
Με τη μέριμνα των Πατέρων και την ανύστακτη φροντίδα της Ηγουμένης
διοργανώθηκε άριστα το πνευματικό αυτό στολίδι της Τοπικής Εκκλησίας. Η εμπειρία
της Γεροντίσσης ή Μητέρας όπως την αποκαλούν τα παιδιά βοήθησε στην ομαλή λειτουργία
του Μοναστηριού. Γνώστης του Μοναχισμού απο παιδικής ηλικίας και με εφόδιο της
την υπακοή στο Σεβασμιώτατο και τον πνευματικό αλλά και τη γνώμη των Αγίων Πατέρων
που σέβεται και βαθιά κατέχει, προσπαθεί να συμβάλλει στην πνευματική καλλιέργεια
των μοναχών αλλά και των παιδιών που όντως, με την αγάπη της, βρίσκονται σε οικογενειακό
περιβάλλον.
Μέχρι το έτος 1995 η αδελφότης της Μονής διαμοιρασμένη στα 3 διακονούσε
εκ περιτροπής τις 3 Μονές, Αγ. Ειρήνης, Αρχαγγελιωτίσσης
και Καλαμούς επειδή
οι 2 τελευταίες λόγω ελλείψεως προσωπικού παρέμεναν κλειστές και ο κόσμος ζητούσε
επίμονα να λειτουργείται εκεί.
Έτσι, 20 χρόνια αργότερα, καταφεύγουμε για προσευχή και πνευματική
οικοδομή στον οίκο της Αγίας Μεγαλομάρτυρας, στην ιερή μάνδρα των μοναζουσών και
το στοργικό σπίτι των εμπερίστατων παιδιών.
Τηλέφωνο: +30 25410 29799
Βορειοανατολικά της Ξάνθης, στις παρυφές του ορεινού όγκου της Ροδόπης
σε εξαιρετικά θαυμάσια θέση, με θέα πρός τον κάμπο της Ξάνθης, πάνω ακριβώς απο
την συνοικία Σαμακώβ, βρίσκεται το τρίτο μοναστήρι της Ξάνθης, η Παναγία η Αρχαγγελιώτισσα.
Το μοναστήρι αυτό καθ' όλη την διάρκεια του χρόνου και μάλιστα στη
δεκαπενταύγουστο - αν και το καθολικό του είναι αφιερωμένο στα Εισόδια της θεοτόκου
- γίνεται τύπος πανθρακικού προσκυνήματος. Χιλιάδες πρoσκυνητές όλη την νύκτα
της παραμονής της Κοιμήσεως και ανήμερα προσέρχονται σε ατέλειωτες γραμμές για
να προσκυνήσουν την Θαυματουργή εικόνα της Παναγίας και να ζητήσουν την μεσιτεία
της πρός τον Υιό της και Θεό μας.
Σαν κτίσμα το μοναστήρι αυτό όπως είναι σήμερα κτίσθηκε το 1841 επί
της εποχής του αειμνήστου μητροπολίτου Ξάνθης Ευγενίου. Αλλά τούτο
προϋπήρχε στην ίδια θέση πολλές εκατοντάδες χρόνια νωρίτερα και καταστράφηκε απο
δύο φοβερούς σεισμούς που έπληξαν το μοναστήρι και την πόλη το 1829.
Γι' αυτή την παλαιότερη ζωή του μοναστηριού δυστυχώς δεν έχουμε πολλές
πληροφορίες. Το μόνο ενδεικτικό στοιχείο απο πλευράς κτισμάτων είναι μια κρύπτη
του μοναστηριού που βρίσκεται πίσω και κάτω απο το ιερό βήμα του, η οποία ανάγεται
στα 1000 εώς 1100 μ.Χ. Αλλά την έλλειψη των πληροφοριών απο επιγραφές
ή άλλες πηγές έρχονται να φωτίσουν κάπως ορισμένες σημειώσεις και ενθυμήσεις που
καταχωρήθηκαν κατά καιρούς σε διάφορα εκκλησιαστικά βιβλία απο τους μοναχούς του.
Από αυτούς λοιπόν τους κώδικες και τα εκκλησιασπκά βιβλία πληροφορούμαστε
ότι το μοναστήρι υπήρχε και έφερε το ίδιο όνομα ακόμα και κατά το 1559, Έτσι σε
ένα κώδικα υπήρχε η ενθύμηση : "Το παρόν μηνιαίον εστίν της υπεραγίας Θεοτόκου
της κεκλημένης Αρχαγγελιότισσας, άνωθεν της πόλεως Ξάνθης".
Από που ακριβώς πήρε το ονομά το μοναστήρι είναι άγνωστο. Κατά μια
εκδοχή το πήρε απο την μικρή θαυματουργή εικόνα του 16ου αιώνα πού παριστάνει
την Θεοτόκο να παραστέκεται απο τους αρχαγγέλους Γαβριήλ και Μιχαήλ και η οποία
εχει την επιγραφή : Αρχαγγελιώτισσα. Είναι δυνατό όμως ο ζωγράφος
να εμπνεύσθηκε την εικόνα απο την ονομασία του μοναστηριού.
Παράλληλα με την ονομασία Αρχαγγελιώτισσα εκείνα τα χρόνια - ίσως
και απο πιό μπροστά - το μοναστήρι αυτό λεγόταν και Παναγία η Χαλκαλιώτισσα.
Έτσι σε ενθυμήσεις που βρέθηκαν σε κώδικες της εποχής εκείνης διαβάζουμε:
"Ετσι ζξςω (1558) εν μηνί Ιουλίω κβ' Νεόφυτος αρχιερεύς. Αφιερώθη το Θείον
και ιερόν Ευαγγέλιον εις την σεβασμίου και ιεράν Μονήν της υπεραγίας Δεσποίνης
ημών Θεοτόκου της επικεκλημένης Χαλκαλιοτήσις υπο των τιμιωτάτων και συνετωτάτων
αρχόντων κυρου Αργυρου και κυρου Γεωργίου εις μνημόσυνου αυτών και των γονέων
αυτών".
Ανεξάρτητα όμως πρός την ονομασία του μοναστηριού, τούτο φαίνεται
ότι, όπως και η Καλαμού, υπήρξε φάρος πνευματικής ακτινοβολίας και παρηγοριάς
για όλους τους κατοίκους της περιοχής και φυτώριο απο το οποίο αναδείχθηκαν και
αρχιερείς του Υψίστου κατά τα δύσκολα εκείνα χρόνια.
Αυτά τα πνευματικά αναστήματα του μοναστηριού και όταν γίνονταν αρχιερείς
οχι μόνο δεν λησμονούσαν την εκθρέψασαν αυτούς μονή αλλά και απο ευγνωμοσύνη πρόσφεραν
σ' αυτή διάφορα αφιερώματα και μάλιστα χειρόγραφα βιβλία (κώδικες).
Ετσι μεταξύ ασφαλώς των πολλών αλλ' αγνώστων σ' εμάς αρχιερέων αναφέρονται:
α) Ο Νεόφυτος, ο οποίος πρέπει να ήταν επίσκοπος στην Καβάλα γύρω στα 1555, που
άγνωστο για ποιούς ακριβώς λόγους παύθηκε απο την θέση του και ξαναγύρισε στο
μοναστήρι του όπου και μόνασε το υπόλοιπο της ζωής του ασχολούμενος και με την
αντιγραφή κωδίκων. Επτά μάλιστα τέτοιους κώδικες πρόσφερε στο μοναστήρι του.
β ) "Ο Δράμας Αθανάσιος" (1608), ο οποίος πρόσφερε και ένα κώδικα στην
"Παναγία μου ο και το επίκλιον Αρχαγγελιώτησα, είς τα όρια Ξάνθης" με
στίχους στην Θεοτόκο, των οποίων τα αρχικά γράμματα έδιναν την ακροστιχίδα "Αθανασίου
αρχιθύτου Δράμας".
γ) Απο το ίδιο μοναστήρι πιθανώς να ήταν και ο άλλος μητροπολίτης Δράμας και Φιλίππων
Αβέρκιος του οποίου υπογραφή σώζεται σε άλλο κώδικα του μοναστηριου.
Αλλά δωρητης - αν όχι μοναχός του μοναστηριού αυτου - ήταν και o μητροπολίτης
Ξάνθης Δανιήλ (1697) του οποίου η υπογραφή σώζεται σε κώδικά του.
Η Μονή της Παναγίας Αρχαγγελιώτισσας (νοτιοανατολική άποψη)
Δυστυχώς όμως όπως είπαμε και παραπάνω, οι πληροφορίες μας και για
το μοναστήρι αυτό είναι απελπιστικά πτωχές και έτσι δεν μπορούμε ουτε να ιχνηλατήσουμε
την πορεία του μέσα στους αιώνες, και μάλιστα τι αιώνες!
Πάντως οριακή στιγμή για το μοναστήρι αυτό και για την πόλη αναμφισβήτητα
είναι οι σεισμοί της 30ης Μαρτίου και 23ης Απριλίου 1829, κατά τους οποίους, σύμφωνα
με μια άλλη ενθύμηση έπεσε όλο το μοναστήρι.
Να τι σημείωσε χαρακτηριστικά ο τότε ηγούμενος του μοναστηριού Αγάπιος
"1829 Μαρτίου 30 ημέρα Σαβάτο όρες νέα και μησι εγίνετο μέγας σισμός και
έπεσαν πολά σπήτια στην Ξάνθη και στο γενιτζέ (Γενισέα) και ης όλο τον κάμπο και
έπεσε και στο μοναστήρη ολήγους κουπές τις εκλισήας έπιτα έγινε απριλίου ηκοστρής
ημέρα Τρίτη ορες 9 ο μεγαλύτερος σισμός και εβάσταξε 15 λιπτά και έπεσε ολι η
εκλισιά και τα τήχη του μοναστιριού και θει (α) βοηθια δεν (έπαθε; ) κανένας.
ελάχηστος ηγούμενος αγάπιος γράψας διά ενθήμισις".
Έτσι μπορούμε να πούμε ότι μετά τούς δυό αυτούς φοβερούς σεισμούς
το μοναστήρι, καθώς και η Ξάνθη, μεταβλήθηκε σε σωρό ερειπίων και χαλασμάτων.
ι ορθοδόξων χριστιανών εν έτει 1841, ο δέ καλλοπισμός δι' επιμελείας του κύρ Δούκα
ΧασιρτζόγλοΓρήγορα όμως με τις άοκνες προσπάθειες του μητροπολίπου Ευγενίου τις
γενναίες συνδρομές όλων των Ξανθιωτών και μάλιστα του Αβραάμ Δημητρίου αναδύθηκε
το μοναστήρι απο τα ερείπια και ξαναπυργώθηκε όπως το αντικρύζουμε σήμερα.
Σε μια μάλιστα έπιγραφή που υπήρχε πάνω απο την πόρτα του νάρθηκα
έγραφε : "Ούτος ο της υπεραγίας Θεοτόκου ναός ανεκαινίσθη εκ βάθρων επί ημερών
της ηγουμενείας του οσιοτάτου Ιακόβου μοναχού εκ χωρίου Γενίκιοι συνδρομής και
δαπάνης των ευσεβώς καυ και επί της ιδίας ηγουμενείας του αυτού Ιακώβου εν έτει
1874, Μαστροπαυλή Χατζή Γεωργίου τελείωσε 28 οκτ. 1874".
Το 1844 κτίσθηκε και το καμπαναριό που ήταν το μοναδικό την εποχή
εκείνη σ' όλη την γύρω περιοχή γιατί οι Τούρκοι δεν επέτρεπαν στους χριστιανούς
όχι μόνο καμπαναριά να έχουν αλλά ούτε καμπάνες.
Το μοναστήρι και μετά την ανακατασκευή του διατηρήθηκε ως ανδρική
ανθούσα μονή. Αλλά και αυτού τα κτήματα καταπατήθηκαν, όπως και της Καλαμους,
από επιτήδειους με αποτέλεσμα να δοκιμάζεται οικονομικά. Παρ' όλα αυτά στα μετέπειτα
χρόνια πρόσφερε και αυτό από τα ισχνά πλέον εισοδηματά του για την συντήρηση των
σχολείων της πόλεως και την ανέγερση του επισκοπικού μεγάρου της Ξάνθης. Όταν
όμως ήλθαν οι Βούλγαροι (1913-1919) κυριολεκτικά το λήστεψαν και το έγδυσαν. Μεταξύ
των άλλων πήραν απο αυτό 33 κώδικες παλυτιμώτατους για το μοναστήρι αλλά και τον
τόπο όλόκληρο και μαζί με τους 10 της Καλάμους τους μετέφεραν στην Βουλγαρία,
στο εκκλησιαστικό μουσείο της Σόφιας σαν να ήταν βουλγαρικά κειμήλια!
Αραγε θά φιλοτιμηθούν κάποτε να τους επιστρέψουν;
Το μοναστήρι μετά την απελευθέρωση του τόπου απο τους Βουλγάρους (1919)
πρόσφερε ένα μεγάλο μέρος της περιουσίας του σε χωράφια για την αποκατάσταση των
ακτημόνων προσφύγων αλλά τόσο πολύ αποδυναμώθηκε που δεν μπορούσε πλέον να συντηρεί
μοναχούς και περιήλθε στην δικαιοδοσία του ΤΑΚΕ, το οποίο όμως, όπως και για την
Καλαμού, το μόνο που φρόντισε ήταν να απομυζά το μοναστήρι, και αυτό λίγο - λίγο
να ερειπώνεται.
Όταν ήλθε ο νύν μητροπολίτης Ξάνθης κ. Αντώνιος (1954) , απο τα πρώτα
του μελήματα ήταν να φροντίσει να αναλάβει η μητρόπολη την μoνή και να την μετατρέψει
σε γυναικείο μοναστήρι. Αναστήλωσε πολλά ετοιμόρροπα αυτού σημεία, περιποιήθηκε
τα λοιπά, το νοικοκύρεψε απο κάθε πλευρά, χειροτόνησε μοναχές και σήμερα το μοναστήρι
αυτό έχει μετατραπεί και πάλι σε κυψέλη και εργαστήρι αγάπης και στοργικής φροντίδας
για την αιώνια χριστιανική παράδοση, σμιλευτήρι ψυχών αλλά και ένας πανθρακικός
πόλος προσκυνήματος της χάριτος της Παναγίας.
Κάθε μέρα, κάθε Κυριακή, χειμώνα-καλοκαίρι, όλο τον χρόνο, και, όπως
είπαμε, ιδιαίτερα το Δεκαπενταύγουστο, χιλιάδες πιστοί ανεβαίνουν για να ζητήσουν
την Χάρη και την συνδρομή της Παναγίας και λαμβάνουν την σωματική και ψυχική τους
ίαση. Γιατί η Παναγία η Αρχαγγελιώτισσα είναι το μόνο βέβαιο στήριγμα και ασφαλές
καταφύγιο όλων των χριστιανών και ευλαβών προσκυνητών της.
Ακόμα και οι μουσουλμάνοι σέβονται το μοναστήρι της και με δέος και
θαυμασμό προσβλέπουν πρός Αυτήν, άσχετα αν δεν το ομολογούν φανερά.
Ας είναι ευλογημένο λοιπόν το ονομά Της και ας μακαρίζεται και απο
εμάς τους ταπεινούς προσκυνητές Της μαζί με τους πιστους όλων των αιώνων που πέρασαν
αλλά και θα έρθουν, και ας παρακαλούμε να μας σκεπάζει και να μας συντρέχει σε
κάθε δύσκολη στιγμή της ζωής μας.
Σε απόσταση 4 χλμ. από την Αλιστράτη βρίσκεται το προσφυγικό χωριό Περιχώρα με τη γυναικεία μονή του Αγίου Μηνά, στη θέση «Ταγκάλα», μέσα σε πευκοδάσος 2500 στρεμμάτων. Στιγμές ηρεμίας και εσωτερικής αναζήτησης περιμένουν τον προσκυνητή στο περιβάλλον της μονής, που άρχισε να χτίζεται τη δεκαετία του 1950, μετά το όραμα ενός πιστού, από τους κατοίκους της Περιχώρας. Η μονή γιορτάζει στις 11 Νοεμβρίου και είναι καθημερινά επισκέψιμη μέχρι το απόγευμα.
ΦΕΡΕΣ (Κωμόπολη) ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥΠΟΛΗ
Στις Φέρες, εικοσιεννέα χλμ βορειανατολικά της Αλεξ/πολης και δίπλα στον ποταμό Έβρο, τοποθετείται η βυζαντινή πόλη Βήρα. Η Βήρα συνδέθηκε στενά με το όνομα του Σεβαστοκράτορα Ισαάκιου Κομνηνού. Στα 1151-52 ανέγειρε στην παραποτάμια πόλη τη μονή της Κοσμοσώτειρας και εγκατέλειψε τον κοσμικό βίο. Από την οχυρή μονή, σήμερα σώζεται το καθολικό της (κεντρικός ναός) ένα από τα καλύτερα δείγματα κομνήνειας αρχιτεκτονικής στην Ελλάδα και τα θεμέλια ή τμήματα τριών από τους έξι πύργους των τειχών της. Ο τύπος του ναού είναι δικιόνιος εγγεγραμμένος σταυροειδής (δηλαδή σχηματίζει τετράγωνο με δύο διπλά στηρίγματα, στο οποίο εγγράφεται σταυρός.) Στο εσωτερικό διατηρούνται θαυμάσιες τοιχογραφίες κομνήνειας περιόδου, που απηχούν την τέχνη της Βασιλεύουσας. Στον αυλόγυρο του ναού εκτίθενται διάφορα μαρμάρινα αρχιτεκτονικά μέλη.
Το απόσπασμα παρατίθεται τον Σεπτέμβριο 2003 από την ακόλουθη ιστοσελίδα, με φωτογραφίες, της Αναπτυξιακής Εταιρίας Αλεξανδρούπολης
Bρίσκεται πάνω από το χωριό.
Στο εγκαταλειμένο παλιό Χορτοκόπι.
ΧΡΥΣΟΚΑΣΤΡΟ (Χωριό) ΚΑΒΑΛΑ
Τηλέφωνο: +30 25920 51449
ΣΑΜΟΘΡΑΚΗ (Νησί) ΑΝΑΤΟΛΙΚΗ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ & ΘΡΑΚΗ
ΞΑΝΘΗ (Νομός) ΕΛΛΑΔΑ
Στην πόλη και το νομό Ξάνθης ζουν ως γνωστό Μουσουλμάνοι οι οποίοι
έχουν τους δικούς τους λατρευτικούς χώρους, τα τζαμιά ή τεμένη στα οποία προσεύχονται
οι πιστοί και εκτελούν τα τελετουργικά τους καθήκοντα ο Χότζας με τη συνδρομή
του μουεζίνη.
Η περιοχή της Ξάνθης έχει αρκετά τεμένη και τεκέδες, διάσπαρτα σε
πόλη και περιφέρεια με αξιολογότερα αυτά της Γενισέας,
Σελίνου, Κίδαρη,
Ξάνθης και άλλων σε κάμπο
και βουνό.
Η διακόσμηση των τεμενών είναι λιτή, δεν υπάρχουν εικόνες ή φωτογραφίες
εκτός από ιερά αντικείμενα, αποσπάσματα του Κορανίου, στην αραβική γλώσσα.
(κείμενο: Θανάσης Μουσόπουλος, Ε. Κορωνάκη-Τσοτανίδου, Γιάννης Χαραλαμπίδης,
Νίκος Γερμαντζίδης, Νάντια Νάκου, Ευγενία Πατρώνη)
Το κείμενο παρατίθεται το Νοέμβριο 2003 από τουριστικό φυλλάδιο της Νομαρχίας
Ξάνθης (2003).
Λάβετε το καθημερινό newsletter με τα πιο σημαντικά νέα της τουριστικής βιομηχανίας.
Εγγραφείτε τώρα!
