Πληροφορίες τοπωνυμίου

Ιερά Μονή Μεταμόρφωσης Σωτήρος

ΓΟΡΓΟΠΟΤΑΜΟΣ (Χωριό) ΦΘΙΩΤΙΔΑ
  Η Ι. Μ. Μεταμορφώσεως του Σωτήρος βρίσκεται πάνω από το Δ.Δ. Γοργοποτάμου, στη θέση Μοναστήρι και μέσα στην σκιά πανύψηλων αιωνόβιων δένδρων, βρίσκεται η Ι. Μ. Μεταμορφώσεως του Σωτήρος, που ανεγέρθηκε το 1963, πάνω στα ερείπια παλαιότερου βυζαντινού Ναού του 11ου αιώνα.
  Ο παλαιότερος Ναός, ήταν κατά την παράδοση το μεγαλύτερο μοναστήρι της περιφέρειας της Φθιώτιδας, με 300 καλόγερους και πολλά χωράφια και έπαιξε σπουδαίο ρόλο κατά την διάρκεια της Τουρκοκρατίας. Για να μην πέσει στα χέρια των Τούρκων, ο τότε Ηγούμενος έβαλε φωτιά στην μπαρουταποθήκη και τινάχθηκε στον αέρα μαζί με όλους τους μοναχούς. Αργότερα ξαναχτίστηκε το Μοναστήρι μέχρις ότου διαλύθηκε με διάταγμα του Όθωνος. Το 1833 Ηγούμενος ήταν κάποιος Ιερομόναχος Θεοδόσιος και υπήρχαν στο μοναστήρι 3 μοναχοί και 4 υπηρέτες. Πολλά από τα ευρήματα βρίσκονται στον χώρο της Μονής και μερικά φυλάσσονται στο Αρχαιολογικό μουσείο Λαμίας. Εορτάζει τις 6 Αυγούστου ημέρα πανήγυρης του Γοργοποτάμου.
  Είναι γνωστό ότι ο αυτοκράτορας Θεόφιλος ο εικονομάχος τον 9ο αιώνα εξαπέλυσε μεγάλο διωγμό εναντίον των εικόνων. Έστειλε διαταγές σε όλη την αυτοκρατορία διατάζοντας τους Χριστιανούς να κατεβάσουν από τους ναούς και τα σπίτια τους τις ιερές εικόνες και να τις κατακάψουν, απειλώντας με δεινά και εξορίες. Τότε κάποιοι ευσεβείς πήραν τις εικόνες και ήλθαν στην ηπειρωτική Ελλάδα. Μία εκδοχή θέλει και η ονομασία Δαμάστα να προέρχεται από την πόλη Δαμασκό απ΄ όπου κάποιοι πιστεύουν ότι προήλθε η ιερά εικόνα της Παναγίας.
Τα ιστορικά Στοιχεία συνέλεξε και επιμελήθηκε η Ιωάννα Νικολοπούλου

Το κείμενο παρατίθεται τον Μάιο 2005 από την ακόλουθη ιστοσελίδα, με φωτογραφία, του Δήμου Γοργοποτάμου

Ιστοσελίδα Δήμου Γοργοποτάμου
• http://www.dimosgorgopotamou.gr/istoria/monastiria... (1 φωτ.)

Μονή Γενεσίου Θεοτόκου Δαμάστας

ΜΟΝΗ ΓΕΝΕΣΙΟΥ ΘΕΟΤΟΚΟΥ ΔΑΜΑΣΤΑΣ (Μοναστήρι) ΓΟΡΓΟΠΟΤΑΜΟΣ
Τηλέφωνο: +30 22310 81304
  Η Ιερά Μονή Δαμάστας αφιερωμένη στο Γενέθλιον της Θεοτόκου βρίσκεται στις πλαγιές του Καλλίδρομου σε ύψος 580 μ. και είναι γυναικεία. Η πρώιμη ιστορία της μας είναι άγνωστη. Το καθολικό είναι του 11ου αιώνα με Αγιογραφίες του 1818. Μία επιγραφή που βρίσκεται πάνω από το εσωτερικό ανώφλι της κεντρικής πύλης, μας πληροφορεί, ότι ο ναός έχει αναγερθεί δαπάνης του Καπετάν Ιωάννη Δυοβουνιώτη. Η Μονή έχει υποστεί πολλές καταστροφές η μεγαλύτερη έγινε στα χρόνια του '21 όταν πυρπολήθηκε από τους Τούρκους. Κατά την πυρπόληση αυτής καταστράφηκαν τα πολύτιμα κειμήλια και η βιβλιοθήκη της Μονής. Η ανοικοδόμησή της οφείλεται στις προσφορές των ευσεβών χριστιανών.
  Η Ιερά Μονή Δαμάστας καθώς και η γύρω από αυτήν περιοχή έπαιξαν μεγάλο ρόλο στους προεπαναστατικούς και επαναστατικούς χρόνους. Τη Μονή χρησιμοποίησαν ως ορμητήριο πολλοί οπλαρχηγοί όπως ο Καπετάν Πανουργιάς, Ο Διάκος και ο Δυοβουνιώτης. Ο ηγούμενος της Μονής Νεόφυτος όπως και πολλοί μοναχοί έπεσαν μαχόμενοι στο πλευρό του Διάκου στη μάχη της Αλαμάνας. Εκεί κοντά στη θέση Χαλκομάτα στη Δεσποτόβρυση σκοτώθηκε ο επίσκοπος Σαλώνων Ησαΐας. Στο Ελευθεροχώρι είχαν το στρατόπεδό τους ο Οδυσσέας Ανδρούτσος και ο Γκούρας και από εκεί ξεκίνησαν για να πατήσουν το Πατρατζίκι (Υπάτη).