Εμφανίζονται 2 τίτλοι με αναζήτηση: Εορτές & πανηγύρια για το τοπωνύμιο: "ΚΕΡΚΥΡΑ Νησί ΙΟΝΙΑ ΝΗΣΙΑ".
Το Πάσχα, η μεγαλύτερη γιορτή της Ελληνικής Ορθόδοξης Εκκλησίας, γιορτάζεται
σε όλη την Ελλάδα με ιδιαίτερο
σεβασμό. Στην Κέρκυρα ο εορτασμός του Πάσχα ξεχωρίζει. Οι επιρροές από τον Δυτικοευρωπαϊκό
Πολιτισμό είναι εμφανέστατες ακόμα και σ΄ αυτή την καθαρά Ορθόδοξη εορτή.
Οι Κερκυραίοι την ονομάζουν Λαμπρή ή Λαμπριά για να εκφράσουν τη λαμπρότητα
της ημέρας. Ύστερα από περίοδο επτά εβδομάδων αυστηρής νηστείας και αποχής από
κάθε είδους γλέντι έρχεται η Λαμπριά, ημέρα χαράς, ημέρα απολαύσεων.
Τα ιδιαίτερα τοπικά έθιμα και η άμεση σχέση των ημερών αυτών με την
αρχή της ´Ανοιξης, αναδεικνύουν μια μοναδικότητα, που έχει καταστήσει το
Κερκυραϊκό Πάσχα πόλο έλξης επισκεπτών απ’ όλο τον κόσμο. Κυριαρχεί η συγκινητική,
πολυφωνική εκκλησιαστική μουσική, μια ακόμα τοπική ιδιαιτερότητα, που ξεχύνεται
από τους ναούς στα καντούνια της πόλης και των προαστίων. Η αρμονική αυτή ψαλμωδία,
μια ιδιότυπη τετραφωνία, που ήλθε από την Κρήτη
τον 17ο αιώνα, ακόμη και σήμερα ονομάζεται "Κρητικό Μέλος".
Οι εκδηλώσεις του Κερκυραϊκού Πάσχα αρχίζουν από την Κυριακή των Βαΐων,
"των Βαγιώνε", όπως συνηθίζεται να λέγεται στην Κέρκυρα. Στις 11.00
το πρωί, γίνεται η λιτάνευση του Σεπτού Σκηνώματος του Αγίου Σπυρίδωνος, μια λιτανεία
που τελείται από το 1630 σε ανάμνηση της απαλλαγής του νησιού από τη θανατηφόρο
επιδημία της πανώλης, που το 1629 θέρισε τους Κερκυραίους. Η λιτανεία αυτή είναι
η πιο μεγάλη σε διαδρομή και περιφέρεται κατά μήκος της νοητής γραμμής των παλαιών
Ενετικών τειχών της πόλης, με αρκετές στάσεις για δεήσεις και παρακλήσεις, παρακάμπτοντας,
όπως και παλαιότερα, την Εβραϊκή συνοικία. Είναι η μοναδική στην οποία συμμετέχουν,
όλες και οι 18 Φιλαρμονικές του νησιού για να τιμήσουν τον Πολιούχο ´Αγιο
της Κέρκυρας. Έθιμο είναι μετά το τέλος της λιτανείας, οι Φιλαρμονικές παρελαύνουν
από τα κεντρικά σημεία του ιστορικού κέντρου της πόλης παιανίζοντας εύθυμα εμβατήρια.
Το ίδιο βράδυ στις 9.00 γίνεται στο Δημοτικό Θέατρο η καθιερωμένη συναυλία της
Φιλαρμονικής Εταιρίας "Μάντζαρος", η οποία με τις μελωδίες της μας εισάγει
στο πνεύμα της Μεγάλης Εβδομάδος.
Από τη Μεγάλη Δευτέρα οι Κερκυραίοι αρχίζουν τα ψώνια. Διάχυτη στην
αγορά της πόλης η μυρωδιά της 'Φογάτσας', του μαντολάτου και της ‘Κολομπίνας’.
Το απόγευμα οι καμπάνες καλούν τους πιστούς στις εκκλησιές και πλήθος λαού ακούει
το "ουαί και αλοίμονο Φαρισαίοι υποκριταί".
Τη Μεγάλη Τρίτη στις εκκλησίες ακούγεται το τροπάριο της Κασσιανής
και το βράδυ στις 9.00 στο Περιστύλιο των Παλαιών Ανακτόρων ο Οργανισμός Κερκυραϊκών
Εκδηλώσεων (ΟΚΕ) διοργανώνει την καθιερωμένη πλέον Μουσική Ποιητική Βραδιά με
θέμα "Από τον Γολγοθά στην Ανάσταση".
Σε παλαιότερες εποχές, από τη Μεγάλη Τετάρτη η πλατεία του Σαρόκκου
γέμιζε από τα βελάσματα των αρνιών, που έρχονταν από την ύπαιθρο για να πουληθούν
στους Πατρινούς εμπόρους και στους Κορφιάτες νοικοκυραίους. Από νωρίς το απόγευμα
οι εκκλησίες της πόλης και των προαστίων γεμίζουν με πιστούς για τα Ευχέλαια και
στις 8.30 το βράδυ το Δημοτικό Θέατρο γεμίζει με κόσμο, που θα ακούσει τη Δημοτική
Χορωδία στην καθιερωμένη συναυλία Εκκλησιαστικής Μουσικής και Μεγαλοβδομαδιάτικων
Μελωδιών, που προσεγγίζει το Θείον Δράμα μέσα από εκκλησιαστική μουσική Ανατολική
και Δυτική.
Τη Μεγάλη Πέμπτη η ακολουθία των Αγίων Παθών. Στα χωριά μέσα στην
εκκλησία οι γυναίκες ακούγοντας τα Δώδεκα Ευαγγέλια πλέκουν με το κροσσοβέλονο
το γαϊτάνι, από άσπρο βαμβακερό ύφασμα, σταματώντας το πλέξιμο κάθε φορά που απαγγέλλεται
Ευαγγέλιο. Στον Duomo, την Καθολική Μητρόπολη της Πλατείας Δημαρχείου, ανάβουν
12 κεριά και σβήνουν από ένα κερί όταν τελειώνει η ανάγνωση κάθε Ευαγγελίου. Τη
Μεγάλη Πέμπτη επίσης, με την πρώτη καμπάνα της εκκλησίας, βάφουν τα κόκκινα αυγά,
αιώνιο σύμβολο ανανέωσης της ζωής και της φύσης.
Τη Μεγάλη Παρασκευή πριν από το μεσημέρι οι εκκλησίες γεμίζουν από
πιστούς για την τελετή της Αποκαθήλωσης του Κυρίου και την περιφορά του νεκρού
Ιησού σε κατάλευκο σεντόνι, σε συγκινητική ατμόσφαιρα και με νεκρώσιμο ήχο της
καμπάνας. Μετά τα παιδιά σκορπίζουν στις γειτονιές ζητώντας λουλούδια για τον
Επιτάφιο. Ο στολισμός του είναι σχεδόν αποκλειστικά έργο των νεαρών κοριτσιών
και προς το μεσημέρι οι Επιτάφιοι εκτίθενται σε προσκύνημα.
Από νωρίς το απόγευμα της Μεγάλης Παρασκευής αρχίζει η περιφορά των
επιταφίων στα γραφικά δρομάκια και τις πλατείες της πόλης. Τα προάστια ακολουθούν
τη δική τους περιφορά γύρω από τις συνοικίες. Από το μεσημέρι τις 2.00 μέχρι αργά
το βράδυ δεκάδες Επιτάφιοι θα βγουν ψάλλοντας το "Αι γενεαί πάσαι" και
όσο περνά η ώρα οι Επιτάφιοι πυκνώνουν ειδικά στο ιστορικό κέντρο και σχεδόν διασταυρώνονται.
Πρώτος βγαίνει ο Επιτάφιος της Παναγίας της Σπηλιώτισσας από το Νέο Φρούριο και
του Παντοκράτορα στο Καμπιέλλο για να ακολουθήσουν οι υπόλοιποι μέχρι τις 10.00
το βράδυ που βγαίνει επιβλητικός ο Επιτάφιος της Μητροπόλεως. Κάθε Επιτάφιος συνοδεύεται
από το "κόρο" (χορωδία), μια Φιλαρμονική, "τόρτσες" (μεγάλα
κεριά), "μανουάλια" (βενετσιάνικα φανάρια), "σκόλες" (λάβαρα)
και φλάμπουρα, που ειδικά αυτό το βράδυ όλα φέρονται στο πλάι σε ένδειξη πένθους.
Επίσης συνοδεύεται από σχολεία, τμήματα προσκόπων, τμήματα οδηγών και από τα κοριτσάκια
με τα καλαθάκια τα γεμάτα πολύχρωμα λουλούδια που η Κέρκυρα είναι γεμάτη αυτή
την εποχή.
Το βράδυ στα Μουράγια, που θα περάσει ο Επιτάφιος της Μητροπόλεως,
τοποθετούνται σε κανονικά διαστήματα κεριά στερεωμένα σε μικρές βάσεις και ανάβονται
κατά την περιφορά - όλα μια μακριά ίσια φωτεινή γραμμή. Στον επιβλητικό Επιτάφιο
της Μητροπόλεως, που συνοδεύει ο Ιερός Κλήρος και οι Αρχές του τόπου, η παρουσία
Φιλαρμονικών, χορωδιών και χιλιάδων Κερκυραίων και επισκεπτών δίνει άλλη διάσταση
στην πένθιμη τούτη μέρα. Η "Παλαιά" Φιλαρμονική (κόκκινη) παίζει το
Adagio του Albinoni, η "Μάντζαρος" (μπλε) την Marcia Funebre του G.
Verdi, και η "Καποδίστριας" την Elegia Funebre, την Sventura του Mariani και το
πένθιμο εμβατήριο του Chopin.
Το Μεγάλο Σάββατο το πρωί στις 6.00 η πραγματοποίηση του εθίμου του
τεχνητού σεισμού αποτελεί παράδοση για τον Ιερό Ναό της Παναγίας των Ξένων. Γίνεται
μετά το τέλος του 'Αποστόλου' και αποτελεί αναπαράσταση του σεισμού που περιγράφεται
στο Ιερό Ευαγγέλιο, σαν επακόλουθο θριαμβικό γεγονός της Αναστάσεως του Κυρίου.
Στις 9.00 το πρωί του Μεγάλου Σαββάτου γίνεται κατανυκτικά η περιφορά
του Επιταφίου της εκκλησίας του Αγίου Σπυρίδωνος. Το 1574 οι Βενετοί, για λόγους
ασφαλείας, απαγόρευσαν στους Ορθοδόξους την περιφορά των Επιταφίων τη Μεγάλη Παρασκευή
και επέτρεψαν μόνο τη λιτανεία του Αγίου το Μεγάλο Σάββατο. Έτσι οι Κερκυραίοι
από τότε βγάζουν τον Επιτάφιο της εκκλησίας του Αγίου Σπυρίδωνος μαζί με το Σεπτό
Σκήνωμα του Αγίου, που στη συγκεκριμένη λιτανεία ο ´Αγιος έχει θέση χοροστατούντος
Επισκόπου και πίσω ακολουθεί ο Επιτάφιος. Είναι η αρχαιότερη λιτανεία και η πλέον
επιβλητική από τις λιτανείες του Αγίου Σπυρίδωνος, που καθιερώθηκε περίπου το
1550 σε ανάμνηση του θαύματος του Αγίου, που έσωσε τον Κερκυραϊκό λαό από τη σιτοδεία.
Η πομπή κινείται ρυθμικά με τους πένθιμους ήχους των τριών Φιλαρμονικών της πόλης.
Η ‘Παλιά’ κατά παράδοση παίζει τον "Amlet", πένθιμη ‘μάρτσια’
του Ιταλού συνθέτη Faccio. Ακολουθεί το άλλο πένθιμο εμβατήριο "Calde Lacrime"
(καυτά δάκρυα) του Ιταλού συνθέτη Micheli από τη Φιλαρμονική ‘Μάντζαρος’
και από τη Φιλαρμονική ‘Καποδίστριας’ το πένθιμο εμβατήριο "Marcia
Funebre" από την "Ηρωική" του Μπετόβεν. Μετά το τέλος της λιτανείας
ο Άγιος Σπυρίδωνας θα παραμείνει στη θύρα του μέχρι την Τρίτη του Πάσχα για προσκύνημα.
Στις 11.00 το πρωί του Μεγάλου Σαββάτου ο κόσμος περιμένει τη λεγόμενη
Πρώτη Ανάσταση. Όταν τελειώσει η Ακολουθία στη Μητρόπολη χτυπούν χαρμόσυνα οι
καμπάνες και από τα παράθυρα των σπιτιών πέφτουν κατά χιλιάδες οι ‘μπότηδες’
(πήλινα κανάτια) στους δρόμους, γεμάτα νερό για να κάνουν μεγαλύτερο κρότο. Το
έθιμο αυτό, που συνδέεται με το Ευαγγελικό χορείο "Συ δε Κύριε Ανάστησόν
με ίνα συντρίψω αυτούς ως σκεύη κεραμέως", είναι επιρροή από τους Ενετούς,
που συνήθιζαν την Πρωτοχρονιά να πετούν από τα παράθυρά τους παλιά αντικείμενα
για να τους φέρει ο νέος χρόνος καινούργια. Οι Κερκυραίοι οικειοποιήθηκαν το έθιμο
αυτό και το πραγματοποιούσαν στη μεγαλύτερη Ελληνική γιορτή, το Πάσχα. Τα παλιά
αντικείμενα αντικαταστάθηκαν από πήλινα κανάτια (μπότηδες). Μια άλλη εκδοχή δίνει
στο έθιμο ειδωλολατρική προέλευση. Το Πάσχα βρίσκεται στην αρχή της νέας βλαστικής
χρονιάς, η φύση ξυπνάει από το χειμερινό λήθαργο και οι καρποί συλλέγονται σε
νέα δοχεία, ενώ τα παλιά πετιούνται. Μετά το σπάσιμο των κανατιών οι Φιλαρμονικές
ξεχύνονται στους δρόμους της πόλης παίζοντας το αλέγρο μαρς "Μην φοβάστε
Γραικοί".
Την ημέρα αυτή οι Ισραηλίτες της άλλοτε πολυάριθμης Εβραϊκής από φόβο
έμεναν κλεισμένοι στα σπίτια τους στην ‘Οβριακή’, ενώ την ίδια ώρα
τα χωριά της Μέσης ακούγοντας τις καμπανοκρουσίες της Χώρας σήμαιναν και αυτά
από χωριό σε χωριό και οι νοικοκυραίοι έσφαζαν το κατσίκι τους, με το αίμα του
οποίου έβαφαν με τρεις σταυρούς την εξώπορτά τους. Το έθιμο της Μαστέλας Στην
‘Πίνια’, το παλιό εμπορικό κέντρο της πόλης, περίπου την ίδια ώρα
ο Οργανισμός Κερκυραϊκών Εκδηλώσεων (ΟΚΕ) έχει αναβιώσει το παλιό έθιμο της "Μαστέλας".
Στην ‘Pinia’, κάτω από τη μεταλλική κουκουνάρα, μαζεύονταν
οι Φακινοί, οι αχθοφόροι της πόλης, οι Πινιαδόροι, οι οποίοι τοποθετούσαν στη
μέση του πεζοδρομίου ένα ξύλινο βαρέλι. Το στόλιζαν με μυρτιές, βέρντε και κορδέλες,
του έβαζαν νερό και αυτοί σκορπισμένοι στο γύρω χώρο, παρακαλούσαν τους περαστικούς,
που αυτή την ώρα ήταν πάρα πολλοί, να ρίξουν νομίσματα για ευχές στο νερό. Όταν
πλησίαζε η ώρα της Πρώτης Ανάστασης, οι σκορπισμένοι στην πιάτσα Πινιαδόροι, κυνηγούσαν
να βρουν κάποιον να τον ρίξουν στο βαρέλι. Αυτός μουσκίδι έβρεχε τον κόσμο γύρω
του, ενώ περνούσαν οι μπάντες. Στο τέλος έβγαινε ο βρεγμένος με γέλια και χαρές
και έπαιρνε τα χρήματα που είχαν μαζευτεί στο βαρέλι.
Το βράδυ του Μεγάλου Σαββάτου γίνεται και η Καθολική Ακολουθία της
Αναστάσεως στον Καθολικό Duomo με συνοδεία εκκλησιαστικού οργάνου, η οποία ολοκληρώνεται
στις 11.00 μ.μ. για να προλάβει το εκκλησίασμα να παραστεί και στην Ορθόδοξη Ανάσταση.
Η Αναστάσιμη Ακολουθία τελείται στο πάλκο της Πάνω Πλατείας. Η πομπή
έρχεται από την γειτονική εκκλησία της Αγίας Παρασκευής με τη συμμετοχή του Μητροπολίτη,
των Αρχών, των Φιλαρμονικών και χιλιάδων κόσμου. Φαντασμαγορικό και μοναδικό θέαμα,
όλα τα παράθυρα και τα μπαλκόνια των γύρω εξαόροφων σπιτιών ανοιχτά με κεράκια
αναμμένα, ενώ σύνθεση μεγαλειώδους εικόνας είναι η πλατεία φωτισμένη από τις χιλιάδες
λαμπάδες των πιστών, που παρακολουθούν την τελετή της Αναστάσεως στη μεγαλύτερη
πλατεία της Ελλάδας.
Η Ανάσταση γίνεται με τυμπανοκρουσίες, βεγγαλικά και πυροτεχνήματα.
Οι μπάντες, μόλις τελειώσει η Ανάσταση, τριγυρνούν την πόλη παίζοντας εύθυμα εμβατήρια
και ο κόσμος τρέχει ξοπίσω τους τραγουδώντας. Το γλέντι έχει μόλις αρχίσει και
θα διαρκέσει μέχρι το πρωί, με τσιλίχουρδα (τοπική μαγειρίτσα), κόκκινα αυγά,
φογάτσες, κολομπίνες (βενετσιάνικης προέλευσης χριστόψωμα σε σχήμα περιστεριού)
και πολύ κρασί. Το νησί παίρνει φωτιά σπάζοντας τη νηστεία της Σαρακοστής και
γιορτάζει την Ανάσταση του Κυρίου.
Την Κυριακή του Πάσχα, από τις 7.00 το πρωί κάθε εκκλησία, όπως συμβαίνει
και με τους Επιταφίους, κάνει περιφορά της Ανάστασης στους κεντρικούς δρόμους
της πόλης, με Φιλαρμονικές, σχολεία, προσκόπους, χορωδίες. Από τις 11.30 ο Ναυτικός
Σταθμός Κέρκυρας στο Νέο Φρούριο, συνεχίζοντας την παράδοση, κάνει κάθε χρόνο
την Πασχαλιάτικη γιορτή, δίνοντας κέφι και χαρά με χορευτικά συγκροτήματα και
πλούσιους μεζέδες. Στην Κέρκυρα, σε αντίθεση με την υπόλοιπη Ελλάδα, το σούβλισμα
του αρνιού τη Λαμπρή εμφανίστηκε τα τελευταία χρόνια και δεν αποτελεί μέρος της
παράδοσής της. Οι Κερκυραίοι το μεσημέρι της Λαμπρής τρωνε σούπα αυγολέμονο με
2-3 κρεατικά και αφήνουν τον οβελία για τη Δεύτερη μέρα του Πάσχα. Αυτό γίνεται
διότι το στομάχι είναι αποδυναμωμένο από την πολυήμερη νηστεία και μια σούπα το
βοηθά να ανακάμψει.
Το απόγευμα της Κυριακής του Πάσχα τελείται η Ακολουθία της Αγάπης,
όπου ο ιερέας ασπάζεται όλο το εκκλησίασμα και το εκκλησίασμα ασπάζεται το Ευαγγέλιο
και το χέρι του. Με επισημότητα τελείται στις 6.00 μ.μ. στη Γαρίτσα η περιφορά
της εικόνας της Αναστάσεως και στο προάστιο Ποταμός η συνλιτάνευση των εικόνων
της Αναστάσεως και της Παναγίας της Δημοσιάνας, που ξεκινούν κατ΄ αυτόν τον τρόπο
τις διαδικασίες για την τέλεση της πιο παλιάς λιτανείας του νησιού, μετά από 5
εβδομάδες, της λιτανείας του Ποταμού.
Παλαιότερα το σούρουπο έβγαιναν παρέες και έλεγαν από σπίτι σε σπίτι
τα κάλαντα της Αναστάσεως: "Ανάσταση δοξάζουμε και τον Θεό υμνούμε και τον
Δεσπότη τον Χριστό όλοι τον προσκυνούμε".
Τη Δεύτερη μέρα του Πάσχα (Νιά Δευτέρα), σχεδόν σε όλα τα χωριά, τις
πρωινές ώρες, γίνονται λιτανείες της Αναστάσεως, διάρκειας μίας έως τριών ωρών,
περνώντας απέξω ή μέσα από τα άλλα χωριά, όπου σταματούν και γίνονται δεήσεις,
προσκυνήματα και προσφορά λουλουδιών στην Παναγία και τον Αναστημένο Χριστό.
Την Τρίτη μέρα του Πάσχα στις 5.00 μ.μ. στην εκκλησία του Αγίου Σπυρίδωνος
στην ‘Πλακάδα’ γίνονται τα "Μπάσματα" του Αγίου, η επανατοποθέτηση
δηλαδή του Σκηνώματος του Αγίου Σπυρίδωνος στη λάρνακά του.
Η πρώτη εβδομάδα του λαμπρού εορτασμού του Κερκυραϊκού Πάσχα κλείνει
με το προσκύνημα-πανηγύρι της Ζωοδόχου Πηγής στην Παλαιοκαστρίτσα
την Νιά Παρασκευή (Παρασκευή της Διακαινησίμου), το πρώτο κατά παράδοση πανηγύρι
του Κερκυραϊκού θέρους.
Το απόσπασμα παρατίθεται τον Μάιο 2003 από την ακόλουθη ιστοσελίδα, με φωτογραφίες, του Δήμου Κερκυραίων
Οι ρίζες της Κερκυραϊκής Αποκριάς χάνονται στη Διονυσιακή λατρεία
της αρχαίας Ελλάδας. Το Καρναβάλι
της Κέρκυρας αναβιώνει την εποχή των Βενετών και επί 450 και πλέον χρόνια φθάνει
ως τις μέρες μας κάθε χρόνο αναγεννημένο.
Η λέξη CARNEVALE προέρχεται πιθανώς από τη λατινική φράση carnem levare
= εξαφανίζω το κρέας, κατ΄ επέκταση αποχή από το κρέας, δηλαδή Απόκρεω.
ΚΑΡΝΑΒΑΛΙ ΣΤΗΝ ΥΠΑΙΘΡΟ
Η διαφορετική κοινωνική ζωή στην Κερκυραϊκή ύπαιθρο σε σχέση με την
πόλη, διέσωσε πάρα πολλά στοιχεία αρχαιοελληνικής παγανιστικής λατρείας. Η άφιξη
του βασιλιά Καρνάβαλου, ο ολονύχτιος χορός των μασκαρεμένων με τα μουζέτα (προσωπεία)
γύρω από την πυρά, οι αυτοσχέδιοι κωμικοί συνδυασμοί με σκωπτικό χαρακτήρα, ο
ιερός γάμος με το από κοινού συμπόσιο, και τέλος η ανακοίνωση της διαθήκης και
το κάψιμο του βασιλιά Καρνάβαλου (εξιλαστήριο θύμα, που παίρνει τις αμαρτίες),
με γέλια, χαρές και ευχές, υποδηλώνουν τις Διονυσιακές ρίζες του καρναβαλιού της
Κερκυραϊκής υπαίθρου. Σύμφωνα με τον Κάρολο Κλήμη, μέχρι και πριν από λίγα χρόνια
στις ορεινές περιοχές της Κέρκυρας την Κυριακή της Τυροφάγου, λάμβανε χώρα το
αποκριάτικο έθιμο του φαλλού και του κατσικοπόδαρου (Διονυσιακά σύμβολα), ενώ
ακόμη και σήμερα στα χωριά Επίσκεψη, Νυμφές και Κληματιά τελείται ο "Χορός
Παπάδων" τραγουδώντας το "Δόξα να", έθιμο που συνδυάζει την παγανιστική
λατρεία με την Χριστιανική θρησκεία.
ΚΑΡΝΑΒΑΛΙ ΣΤΗΝ ΠΟΛΗ
Στην πόλη της Κέρκυρας οι εορταστικές εκδηλώσεις των Απόκρεω είχαν
επηρεαστεί από την άφιξη των Βενετών. Οι Βενετσιάνοι με το πολυάριθμο προσωπικό
που κατοικούσε στην πόλη (στρατιωτική και διοικητική ιεραρχία), είχαν φέρει τα
δικά τους καρναβαλικά έθιμα (που είχαν τις ρίζες τους στα Ρωμαϊκά Σατουρνάλια)
και τον δικό τους τρόπο διασκέδασης, που μπόλιασε την ντόπια παράδοση και γέννησε
το Κορφιάτικο Καρναβάλι, με παράδοση 450 και πλέον ετών.
Στις εκδηλώσεις, που κατ’ αρχάς γίνονταν σε κλειστό χώρο, συμμετείχαν
οι άρχοντες και γενικά οι ευγενείς ξένης και ντόπιας καταγωγής. Σ΄ αυτούς τους
χώρους διοργανώνονταν χοροί με μάσκες και ευρωπαϊκές ενδυμασίες, νοσταλγώντας
την εορταστική ατμόσφαιρα και την φαντασμαγορία της Μητρόπολης. Σταδιακά στην
Κέρκυρα, κατ’ απομίμηση των Βενετσιάνικων τρόπων ζωής, δημιουργήθηκαν λέσχη
ευγενών, καζίνα χαρτοπαιξίας και χώροι θεάτρου, με έργα προτίμησης τις κωμωδίες
του Βενετού αριστοκράτη Κάρλο Γκολντόνι κ.α., που με τον καιρό αφομοιώθηκαν και
έγιναν ένα με τον λαό, έγιναν παράδοση και αγαπήθηκαν από τους Κορφιάτες.
Έντονη χαρτοπαιξία επικρατούσε ειδικά τα καρναβάλια. Στην πόλη υπήρχαν
τέσσερα casini, των Βενετσιάνων ευγενών, των Κερκυραίων nobili, του στρατού μαζί
με τους ανώτερους υπαλλήλους και των αξιωματικών του στόλου. Τα casini είχαν αίθουσες
για συζήτηση και τραπέζια για χαρτιά - παίζανε tresette, briscola, πασέτα και
φαραώ. Σ’ ένα από αυτά παρευρέθηκε και ο διάσημος Giacomo Casanova, "περνούσα
όλο τον καιρό στο καφενείο, παίζοντας με λύσσα φαραώ" γράφει.
Το 'μπρίο', η πολυχρωμία, το κέφι και κυρίως η λαϊκή συμμετοχή ήταν
στοιχεία που χαρακτήριζαν το Κορφιάτικο Καρναβάλι, που σε συνδυασμό με τους χορούς
"μασκέ" και το μεγάλο "ρεμπελιό" στους δρόμους και τα καντούνια
της πόλης, την έκαναν να μοιάζει με την Βενετία, που ως γνωστόν το γλέντι και
η διασκέδαση κρατούσαν μήνες και είχαν ένα δικό τους ιδιαίτερο χρώμα.
Η ανάπτυξη του Λυρικού Θεάτρου στην Κέρκυρα είχε τη δική της συμβολή
στην πορεία του Κερκυραϊκού Καρναβαλιού. Η μετατροπή της λέσχης των ευγενών σε
θέατρο το 1720 ως "Nobile Teatro di San Giacomo" και η μετάκληση Ιταλικών
θιάσων που έπαιζαν κωμωδίες, όπερες αλλά και πρόζα, κρατούσε όλη τη χειμερινή
περίοδο έως την τελευταία Κυριακή του Καρναβαλιού. Η παράδοση αυτή συνεχίστηκε
και μετά τη δημιουργία του Δημοτικού Θεάτρου Κέρκυρας.
Στο θέατρο, κατά την περίοδο του Καρναβαλιού, καθιερώθηκαν χοροεσπερίδες
μεταμφιεσμένων, οι λεγόμενες καβαλκίνες, που αρχικά είχαν υψηλό εισιτήριο για
την ενίσχυση των ηθοποιών, πράγμα που κατάργησε ο τελευταίος Ενετός προβλεπτής
Κάρολος Αυρήλιος Ουίδμαν για να μην επιβαρύνεται το κοινό. Κυρίες με φανταχτερές
τουαλέτες και καλοντυμένοι μάσκαρες, που μήνες πριν ειδικές μοδίστρες ετοίμαζαν
τα κουστούμια τους, παρακολουθούσαν το χορό από τα νοικιασμένα θεωρεία του θεάτρου,
ανταλλάσσοντας ματιές, πολύχρωμες σερπαντίνες και ραβασάκια, ενώ κατά τα διαλύματα
ανταλλάσσονταν επισκέψεις. Δίνονταν πάρα πολλοί χοροί και ο τελευταίος δεν μπορούσε
να παραταθεί πέραν της δωδεκάτης νυκτερινής της Τυρινής, οπότε κατ΄ έθιμο έπεφταν
και όλες οι μάσκες. Τα αρχεία αναφέρουν χορούς διάρκειας έξι ημερών, δύο νύχτες
με υπογραφές (παννυχίδες - veglione) και τέσσερις νύχτες κοινές με προσωπίδα (cavalchina).
Οι χοροί και οι διασκεδάσεις στο θέατρο δε σταμάτησαν ούτε κατά τη διάρκεια της
Ρωσοτουρκικής πολιορκίας (Νοέμβριος 1798-Φεβρουάριος 1799).
Αργότερα οι μεταμεσονύκτιοι χοροί μεταφέρθηκαν και σε διάφορες άλλες
σάλες της πόλης. "Κουαντρίλλιες" και "Λανσιέδες" χορεύονταν
σε αίθουσες με μεγάλες πίστες και ορχήστρα, που ειδικοί χοροδιδάσκαλοι τους δίδασκαν,
και αποτελούσαν, ειδικά στους μεγάλους "μπάλους", το "κλού"
της βραδιάς. Εκτός από αυτόν του Δημοτικού Θεάτρου, αξέχαστοι έχουν μείνει οι
χοροί της "Παλιάς", με τον Πιτάκο να διευθύνει τις Καντρίλλιες, του
"Γυμναστηρίου", της "Ρολίνας", του "Ποικιλιών" (πρώην
κιν/φος "ΕΘΝΙΚΟ") και οι χοροί στις σάλες του Σωτηρίου, Σκαραμπέκιου
και αργότερα του "Φοίνικα".
Οι ευγενείς και οι εύποροι διασκέδαζαν μεταμφιεσμένοι σε ντόμινα και
αρλεκίνους, φορώντας μουζέτα και έστηναν παβιόνια (εξέδρες) στη Σπιανάδα στολισμένα
με πρασινάδες και λουλούδια, συναγωνιζόμενοι την καλύτερη διακόσμηση, πετώντας
ο ένας στον άλλο ρόντολα (σερπαντίνες) και καταβρέχοντας τους περαστικούς με "πομπέτες"
νερωμένη κολώνια. Οι μάσκαρες πάνω στα λοντόνια έριχναν σε όλους ματσέτα με οχτωβρίνια
(γιούλια), που γι’ αυτό το σκοπό καλλιεργούσαν όλο το χρόνο, και την τελευταία
Κυριακή περιδιάβαιναν το Λιστόν "μασκέ" για τη Διαθήκη και το κάψιμο
του Καρνάβαλου στις 12 το βράδυ.
ΓΚΙΟΣΤΡΕΣ
Στην Κέρκυρα κατά την περίοδο του Καρναβαλιού, οι Βενετοί, μιμούμενοι
την Μητρόπολη, είχαν καθιερώσει ήδη από τον 16ο αιώνα τις "Γκιόστρες",
(giostre), το "Ιππηλάσιον" κατά τη μετάφραση από τον Ιταλικό τίτλο.
Σύμφωνα με μια εκδοχή, η προέλευσή τους φαίνεται να έχει ρίζες Ρωμαϊκές,
η μεταφορά δε αυτής της συνήθειας στην Κέρκυρα, σύμφωνα με μαρτυρίες, ξεκίνησε
με την παρουσία των πρώτων Λατίνων κατακτητών, γεγονός που τεκμηριώνεται και με
την αναφορά παρόμοιων περιπτώσεων και σε άλλα μέρη της Ελλάδος
που γνώρισαν τη Δυτική επιρροή (οι ιπποτικοί αγώνες -tournois- του Πριγκιπάτου
της Αχαΐας, επί εποχής Γουλιέλμος Βιλλαρδουίνου ήταν ξακουστοί σε όλη την Ευρώπη).
Με την αναβίωση του ιπποτικού πνεύματος την περίοδο της Αναγέννησης
και την ανασύσταση των ιπποτικών ταγμάτων, οργανώνονται κονταρομαχίες όχι στα
πεδία των μαχών, αλλά στα κέντρα των πόλεων και πολλές φορές μέσα στα αρχιτεκτονικά
συμπλέγματα των παλατιών. Στη Βενετία
επικράτησε η giostra, που αναδείκνυε τις ατομικές πολεμικές αρετές, κάτι που η
αναγέννηση ευνοούσε ιδιαίτερα.
Στην Κέρκυρα αθλοθετήθηκαν δύο giostre την περίοδο του Καρναβαλιού.
Στην μία έπαιρνε μέρος η νεολαία των οικογενειών που μετείχαν στο Συμβούλιο της
πόλης, και στην άλλη οι στρατιώτες της φρουράς. Η δεύτερη τελούταν στο Παλιό
Φρούριο ενώ η πρώτη στην Κάτω Πλατεία.
Από τα μέσα του 18ου αιώνα οι δύο τύποι giostra που συμμετείχε η νεολαία
των ευγενών, μεταφέρθηκαν στην Strada Larga (σημερινή οδό Μουστοξύδου, Πλατύ Καντούνι).
Την πρώτη, Giostra all'anello, έπρεπε τρέχοντας οι έφιπποι να περάσουν με τη λόγχη
ένα δακτυλίδι, στην άλλη Giostra alla quintana ή saracino, έπρεπε να καταφέρουν
όσο το δυνατόν περισσότερα κτυπήματα σε ένα ανδρείκελο. Συντονιστής τους ήταν
ο "MAESTRO DI CAMPO", ´Αρχοντας του Πεδίου, που εκλεγόταν από
το Συμβούλιο των ευγενών. Οι εκπρόσωποι των βενετικών και των κερκυραϊκών αρχών
παρακολουθούσαν τον αγώνα από την οικία Midei, που πιθανότατα ταυτίζεται με το
αρχοντικό Ricci, με τον μεγάλο εξώστη και τα βενετσιάνικα μουριόνια. Ειδικοί κριτές,
οι "κριτές της giostra", τοποθετημένοι σε περίτεχνα διακοσμημένο ξύλινο
βάθρο στο τέλος της διαδρομής, έκριναν τον νικητή, στον οποίο απονέμονταν το έπαθλο
(palio), ύφασμα χρυσοποίκιλτο, κοσμημένο με την φιγούρα του Αγίου Μάρκου, το έμβλημα
της πόλης και τα οικόσημα των διαγωνιζομένων, και ο νικητής προσέφερε το ίδιο
βράδυ επίσημο δείπνο στο σπίτι του. Αντίστοιχη ατμόσφαιρα δημιουργούταν και στο
Παλαιό Φρούριο στην giostra των στρατιωτών.
Οι γκιόστρες με την ίδια εθιμοτυπική τάξη των Βενετσιάνων συνεχίστηκαν
και από τους ´Αγγλους. Ακόμη και τότε ήταν γεμάτες χρώμα και τόνο αν κρίνει
κανείς από την προκήρυξη μιας γκιόστρας το 1834: "Έρως εις τας κυρίας, Τιμή
εις τους γενναίους, Δόξα εις τους ανδρείους".
ΤΟ ΚΑΡΝΑΒΑΛΙ ΤΗΣ ΝΕΟΤΕΡΗΣ ΕΠΟΧΗΣ
Με την κήρυξη του τελευταίου παγκόσμιου πόλεμου το Καρναβάλι της Κέρκυρας
με την έντονη λαϊκή συμμετοχή, εύλογα ατόνησε αλλά επανήλθε στο προσκήνιο μετά
από πρωτοβουλία μιας ομάδας ρομαντικών επώνυμων Κερκυραίων όταν το 1955 αποφάσισαν
τη συνέχισή του. Οι οικογένειες Μάνεση και Κουρκουμέλη με αγάπη και μεράκι προσπάθησαν,
με μεγάλη επιτυχία, να αναβιώσουν τις παλιές Κορφιάτικες Καρναβαλικές εκδηλώσεις,
δίνοντας πάλι ζωή και κέφι στους Κερκυραίους, με τους χορούς στους δρόμους και
στις "σάλες" της Κέρκυρας (Γυμναστήριο, Φοίνικας). Το 1962 ιδρύεται
ο ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ ΚΕΡΚΥΡΑΪΚΩΝ ΕΟΡΤΩΝ ΚΑΙ ΕΚΔΗΛΩΣΕΩΝ (ΟΚΕΕ) που υποβοηθά την πρωτοβουλία
της προαναφερόμενης ομάδας. Εκατοντάδες μασκαράτες και άρματα υποδέχονταν στο
παλιό λιμάνι τον "ζωντανό" Βασιλιά Σιορ-Καρνάβαλο (ένα χαρακτηριστικό
αποκλειστικά του καρναβαλιού της Κέρκυρας), που σκορπούσε το γέλιο και "στόλιζε"
όποιον έβλεπε με τα "πετεγολέτσα" του (κουτσομπολιά).
Κατά τη διάρκεια της δικτατορίας η φιέστα αυτή ατόνησε και επανήλθε
το 1975 με τη δημιουργία του ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΥ ΚΕΡΚΥΡΑΪΚΩΝ ΕΟΡΤΩΝ που το 1981 πήρε την
ονομασία ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ ΚΕΡΚΥΡΑΪΚΩΝ ΕΚΔΗΛΩΣΕΩΝ (ΟΚΕ), ο οποίος από τότε και μέχρι
σήμερα, υπό την αιγίδα και αρωγή του Δήμου Κερκυραίων, είναι ο κύριος φορέας στην
προσπάθεια αναβίωσης του Κερκυραϊκού Καρναβαλιού και έχει πετύχει, με την συνεργασία
των πολιτιστικών σωματίων του νησιού, να οργανώσει θαυμαστές καρναβαλικές εκδηλώσεις
και παρελάσεις αρμάτων και γκρουπ, αλλά και θαυμάσιες θεατρικές και μουσικές παραστάσεις.
ΠΕΤΕΓΟΛΕΤΣΑ
Ένα από τα νέα στοιχεία του Κερκυραϊκού Καρναβαλιού είναι τα πετεγολέτσα
ή πετεγόλια (κουτσομπολιά), που βασίζονται στην Κερκυραϊκή διάλεκτο και κάθε χρόνο
παίζονται σε υπαίθρια σκηνή, στην κεντρική αγορά της παλιάς πόλης στην Πίνια.
Είναι ένα θεατρικό είδος που μοιάζει πάρα πολύ με την COMMEDIA DELL' ARTE, και
είχε καλλιεργήσει ο αξέχαστος θεατρικός συγγραφέας Θεόδωρος Ζαμάνης. Το μεγαλύτερο
μέρος της συγγραφής τους σπονδυλώνεται από σατυρικά δεκαπεντασύλλαβα. Παρουσιάζονται
από ηθοποιούς-παρουσιαστές και στο πνεύμα τους εμπερικλείουν αναδρομές εθίμων,
παραδοσιακούς τύπους παλιών Κερκυραίων και περισσότερο απ΄ όλα κορφιάτικη διάλεκτο.
Το πρόγραμμα διανθίζεται με ελαφρά ή σατυρικά τραγούδια ντόπιας ως επί το πλείστον
δημιουργίας, ή με επτανησιακές καντάδες. Όλα αυτά μαζί καλουπιασμένα στο φόντο
μιας εύθυμης καρναβαλίστικης έκφρασης, με βιώματα παλιάς και σύγχρονης εποχής,
ολοκληρώνουν ένα σύνολο χαρούμενο, ευχάριστο και γεμάτο με χρώμα και κερκυραϊκό
τόνο. Τελευταίο το φινάλε κάθε παράστασης, κορυφώνεται με ένα σκετς (πρόζα) που
γίνεται από τα παράθυρα των παρακείμενων σπιτιών.
Το Κερκυραϊκό Καρναβάλι με σημαντικές ποιοτικές διαφορές από τα άλλα
Ελληνικά Καρναβάλια, φιλοδοξεί να συνεχίσει μια παράδοση 450 ετών. Εκ μέρους του
Οργανισμού Κερκυραϊκών Εκδηλώσεων γίνεται προσπάθεια να αναδειχθεί η ταυτότητα
του Κερκυραϊκού Καρναβαλιού, που στηρίζεται στην ιδιοτυπία του Επτανησιακού Πολιτισμού,
που συγχώνευσε με επιτυχία τον συστηματικό τρόπο σκέψης της Δύσης με το λαϊκό
στοιχείο και την Ελληνικότητα του χώρου.
Το κείμενο παρατίθεται τον Μάιο 2003 από την ακόλουθη ιστοσελίδα, με φωτογραφίες, του Δήμου Κερκυραίων
Λάβετε το καθημερινό newsletter με τα πιο σημαντικά νέα της τουριστικής βιομηχανίας.
Εγγραφείτε τώρα!
