Πληροφορίες τοπωνυμίου

ΠΡΩΤΗ (Νησί) ΜΕΣΣΗΝΙΑ
  Είναι το πανέμορφο νησάκι, απέναντι από τους Γαργαλιάνους. Απέχει από την ακτή ένα μόνο μίλι. Είναι άνυδρο κι ακατοίκητο. Χρησιμοποιείται για τη χειμερινή βοσκή των προβάτων. Το όνομά της το οφείλει στο θαλασσινό θεό Πρωτέα γιο του Ποσειδώνα. Και μ' αυτό το μνημονεύει κι ο Θουκυδίδης σ' ένα χωρίο του, που αναφέρεται στην κατά το 424 π.Χ. αποστολή ναυτικής επικουρίας στον Αθηναίο στρατηγό Δημοσθένη, που τον είχαν περικυκλώσει οι Σπαρτιάτες στην ακτή της Πύλου: "Ως δε εΐδον την τε ήπειρον οπλιτών περίπλεων την τε νήσον, εν τε τω λιμένι ούσας τας ναυς και ούκ εκπλεούσας άπορήσαντες όπη καθορμίσωνται, τότε μεν ες Πρώτην την νήσον, η ου πολύ απέχει, έρημος ούσα, έπλευσαν καί ηυλίσαντο, τη δ' υστεραία παρασκευασάμενοι ως επί ναυμαχίαν ανήγοντο".
  Το νησάκι αυτό έχει σπουδαία αρχαιολογική σημασία. Σ' αυτό σώζονται ερείπια ακροπόλεως μυκηναϊκής ή προκλασικής εποχής με τείχος και κυκλοτερή πυργίσκο. Στη θέση "Γραμμένο" κάπου 30 επιγραφές ευπλοίας μετακλασικής, ρωμαϊκής και Βυζαντινής εποχής. Οι επιγραφές αυτές εκφράζουν ευχές των κατά διάφορες εποχές ναυτιλλομένων, που καταφεύγανε με τα καράβια τους στον ορμίσκο του νησιού για να σωθούν από την τρικυμία και εύχονταν στους θεούς να τους χαρίσουν εύπλοια κατά το υπόλοιπο ταξίδι τους. Μερικές απ' αυτές: "Εύπλοια τω Ει...νέω τω Έφεσίω τω Έρμη θεώ". "Ευπλοιά σοι ευτυχή(ς) Διόσκουροι Σμυρναίοι". "Ευπλοιά σοι ευτυχή αυρά(ν) ην φέρω ημΐν". Στο νησάκι υπήρχε και ναός της Ευπλοίας Αρτέμιδος, που στη θέση του ανοικοδομήθηκε ναΐδιο της Παναγίας.
  Στα χρόνια της ακμής της πειρατείας, την Πρώτη είχε σαν ορμητήριο του ο Μανιάτης κουρσάρος Κατούλιας και σ' αυτή το θωρηκτό "Σπέτσαι" προσορμίστηκε στα 1899, για να σωθεί από την τρικυμία που μαινόταν στο Ιόνιο.

Το κείμενο παρατίθεται τον Οκτώβριο 2003 από την ακόλουθη ιστοσελίδα, με φωτογραφίες, της Δήμου Γαργαλιάνων

• http://www.gargaliani.gr/7.htm (4 φωτ.)