Πληροφορίες τοπωνυμίου

ΗΡΑΙΟ (Χωριό) ΠΥΘΑΓΟΡΕΙΟ
  Το Ηραίον είναι ένας υπέροχος παραθαλάσσιος οικισμός, χτισμένος δίπλα στον Αρχαιολογικό χώρο του Ναού της Ήρας. Το Ηραίον έχει ανακηρυχθεί από την UNESCO ως Mνημείο Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς. Το σημερινό Ηραίον είναι ένα ειδυλλιακό παραθεριστικό κέντρο με οργανωμένη πλαζ, ξενοδοχεία, εστιατόρια, μπαρ και καφετέριες, καταστήματα τουριστικών ειδών, χρυσοχοεία, ταβέρνες, καφενεία, σούπερ-μάρκετ, γραφεία ενοικιάσεως αυτοκινήτων, μοτοποδηλάτων κ.ά. Το Ηραίον δέχεται κάθε καλοκαίρι χιλιάδες Έλλήνες και ξένους επισκέπτες.

• http://gr.pythagorion.net/villages/ireon.htm (2 φωτ.)

Δημοτικό Διαμέρισμα Κουμαραδαίοι

ΚΟΥΜΑΡΑΔΑΙΟΙ (Χωριό) ΠΥΘΑΓΟΡΕΙΟ
Τηλέφωνο: +30 22730 41287
  Το όνομά του το χωριό το πήρε από τις πολλές κουμαριές που έχει η περιοχή στην οποία είναι χτισμένο. Πιο πιθανό όμως, να το πήρε από το επώνυμο Κουμαράς ή Κουμαράδες.
  Τα πήλινα, τα υφαντά και τα αρωματικά βότανα τα οποία παράγονται εδώ χαίρουν μιας φήμης που ξεπερνά τα όρια του Νομού μας.   Εργαστήρια αγγειοπλαστικής, παραδοσιακά καφενεία και ταβέρνες, βρίσκονται διάσπαρτα εντός και εκτός του χωριού.
  Σε απόσταση 2 χιλιόμετρα από το χωριό, συναντάμε το μοναστήρι της Μεγάλης Παναγίας. Χτισμένο το 1586 μ.Χ. είναι ένα σημαντικό μνημείο της πολιτιστικής κληρονομιάς μας και της Ελληνορθόδοξης θρησκείας.
  Αξιοθέατα του χωριού είναι:
•Ο Ναός του Αγίου Παντελεήμονα
•η Πλατεία το Δημοτικό Σχολείο με νεότερο πάρκο και υπαίθριο θέατρο
•τα Εξωκλήσια του Αγίου Γεωργίου, του Αγίου Κωνσταντίνου και Ελένη
•το ερειπωμένο εκκλησάκι "Δώδεκα Πόρτες".

Δημοτικό Διαμέρισμα Μαυρατζαίων

ΜΑΥΡΑΤΖΑΙΟΙ (Χωριό) ΠΥΘΑΓΟΡΕΙΟ
Τηλέφωνο: +30 22730 91298
  Τρία χιλιόμετρα από το μοναστήρι του Σταυρού, μέσα σε μια στενή ρεματιά, βρίσκεται το παραδοσιακό χωριό των Μαυρατζαίων.
  Στη μικρή πλατεία του, υπό τη σκιά του αιωνόβιου δένδρου, υπάρχουν γραφικά καφενεία ενώ διάσπαρτα μέσα στο χωρίο συναντούμε μοναδικά πέτρινα σπίτια με περιποιημένους κήπους, πετρόχτιστες βρύσες με στέρνες, πλυσταριά, λιθόστρωτα καλντερίμια.
  Εργαστήρια αγγειοπλαστικής λειτουργούν στο χωριό από την ίδρυση του και κατασκευάζουν παραδοσιακά πήλινα. Αρκετοί κάτοικοι ασχολούνται και με τη γεωργία.
  Το χωριό τα τελευταία χρόνια έχει γίνει είναι ένα δημοφιλές σημείο εκκίνησης για ορειβάτες και περιπατητές που θέλουν να αναρριχηθούν ή να περπατήσουν στις χαράδρες και τις απότομες πλαγιές του όρους Αμπελος.
  Τα κύρια αξιοθέατα του Δημοτικού διαμερίσματος Μαυρατζέων είναι:
•Ο πετρόχτιστος Ναός του Αγίου Γεωργίου του 1904.
•Η Μονή του Τιμίου Σταυρού και το παρεκκλήσι του Αγίου Σπυρίδωνα
•Το Εξωκλήσι του Αγίου Δημητρίου
•Το σπήλαιο σταλακτιτών Τρυπιόβραχος και το σπήλαιο Kαπλανότρυπα.
•Μεγάλα πανηγύρια στο χωριό οργανώνονται του Αγίου Γεωργίου και από το σύλλογο του Αγίου Παντελεήμονα της Αθήνας.

Ιερά Μονή Αγίας Τριάδος Μυτιληνιών

ΜΟΝΗ ΑΓΙΑΣ ΤΡΙΑΔΟΣ (Μοναστήρι) ΠΥΘΑΓΟΡΕΙΟ
Τηλέφωνο: +30 22730 51339
  Η Ιερά Μονή Αγίας Τριάδος ή Νέας Ζωοδόχου Πηγής βρίσκεται στη θέση Κατραφίλι, πλησίον της κωμοπόλεως των Μυτιληνιών. Ιδρύθηκε στην θέση ενός παλαιού Ναού της Αγίας Τριάδος μόλις το 1824 από τον ιερομόναχο Νεόφυτο, ο οποίος ήταν Μοναχός της Ι.Μ. Ζωοδόχου Πηγής, γι’ αυτό ονομάστηκε και Νέα Ζωοδόχος Πηγή.
  Είναι το νεότερο Μοναστήρι της Σάμου. Η ανέγερση των κελιών άρχισε το 1824, ενώ το σημερινό Καθολικό ανοικοδομήθηκε το 1905 και διατάσσεται λοξά μέσα στην εσωτερική αυλή σε σχέση με το λοιπό τετράπλευρο σχεδόν Ορθογώνιο κτιριακό συγκρότημα, πού το περιβάλλει το Καθολικό αρχιτεκτονικά ανήκει στον τύπο του αθωνιτικού τετρακιονίου τρικόγχου ναού. Οι τέσσερις κίονες πού στηρίζουν τον τρούλλο μεταφέρθηκαν σύμφωνα με την παράδοση από αρχαίο κτίσμα της Γλυφάδας της αρχαίας Σάμου (σημερινό Πυθαγόρειο). Το τέμπλο είναι μαρμάρινο του 1920 καθώς και τα δύο προσκυνητάρια, ενώ σημαντικής τέχνης είναι ή ασημωμένη εικόνα της Ζωοδόχου Πηγής του 1884.
  Ορισμένες τοιχογραφίες μαρτυρούν, ότι παλαιοτέρα το Καθολικό ιστορείτο εικονογραφικώς.
  Το μαρμάρινο κωδωνοστάσιο κατασκευάστηκε το 1884 και ανακαινίστηκε το 1908.
  Η Ιερά Μονή Αγίας Τριάδος έχει πλούσια Βιβλιοθήκη.
  Πανηγυρίζει τη Δευτέρα του Αγίου Πνεύματος.

Ιερά Μονή Μεγάλης Παναγίας

ΜΟΝΗ ΜΕΓΑΛΗΣ ΠΑΝΑΓΙΑΣ (Μοναστήρι) ΠΥΘΑΓΟΡΕΙΟ
Τηλέφωνο: +30 22730 41249
  Το ιστορικό Μοναστήρι της Μεγάλης Παναγίας ή των πέντε οσπιτίων, αφιερωμένο στην κοίμηση της Θεοτόκου αποτελεί το σέμνωμα και το καύχημα της Σαμιακής Εκκλησίας.Ιδρύθηκε το έτος 1586 από τους μοναχούς Νείλο και Διονύσιο, οι οπολιοι πριν είχαν μονάσει στο μικρασιατικό όρος "Λάτρος" κοντά στην αρχαία Μίλητο.
  Το κτιριακό συγκρότημα της Μονής ως προς την διάρθρωσή του ακολουθεί πιστά τον τύπο του παραδοσιακού τετράπλευρου Ορθόδοξου Μοναστηρίου.
  Στο κέντρο της αυλής υψώνεται ο Ναός της Μονής, ο σπουδαιότερος και ο κατανυκτικότερος όλων των ναών της Σάμου. Είναι βυζαντινού ρυθμού με τρούλο και αποτελεί ακριβή αποτίμηση του σταυροειδούς εγγεγραμμένου σύνθετου τετρακιόνιου αθωνίτικου ναού με νάρθηκα, εξωνάρθηκα και παρεκκλήσιο. Ολόκληρος ο ναός, ονάρθηκας και το ενσωματωμένο κτητορικό παρεκκλήσιο των Αγίων Αποστόλων έχουν τοιχογραφηθεί το έτος 1596, όπως μαρτυρεί η σχετική επιγραφή, από άγνωστο αγιογράφο, ο οποίος θα πρέπει να είχε γνωρίσει την μεταβυζαντινή αγιογραφική παράδοση του Αγίου Όρους.
  Οι μορφές των μεγάλων Διδασκάλων του μοναχισμού παριστάνονται ασκητικές, ιερατικές και προπαντός στοχαστικές. Οι Aγιοι αυτοί εβίωσαν μέσα στην έρημο την ευαγγελική απλότητα και μελέτησαν σε βάθος την ανθρώπινη συμπεριφορά. Τα συμπεράσματά τους αποκρυσταλλώθηκαν στις θαυμαστές ιστορίες των Γερόντων, για τις οποίες η σύγχρονη ψυχολογία και ψυχιατρική δείχνουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον. Η βυζαντινή εικονογραφία αποτελεί μάθημα υψηλής θεολογίας και σάρκωση του εκκλησιαστικού φρονήματος της Ορθόδοξης Χριστιανοσύνης.
  Το ξυλόγλυπτο και επιχρυσωμένο τέμπλο, ο δεσποτικός θρόνος, ο άμβωνας και τα αναλόγια των Ψαλτών αποτελούν έξοχα δείγματα της διακοσμητικής ξυλογλυπτικής του ΙΗ' αιώνα.
  Η φιλοξενία και η γεναιοδωρία των Μοναχών της Μεγάλης Παναγίας υπήρξε παροιμιώδης.Τον απόηχο των κατανυκτικών Ακολουθιών της Μονής διέσωσε ο ιστοριοδίφης Εμμανουήλ Κρητικίδης, επισημαίνοντας την επικρατούσα εκκλησιαστική τάξη, την ιεροπρέπεια και την άρτια μουσική κατάρτιση των Μοναχών. "Η λειτουργία τελουμένη εν ησυχία μετά ψαλμωδίας ηδυφώνων και ειδημόνων της εκκλησιαστικής μουσικής Καλογήρων αποσπά τον νουν από των επιγείων και μετάρσιον αυτον φέρει εις κόσμον ελπίδος, πίστεως και ζωής".
  Το μοναστήρι της Μεγάλης Παναγίας είναι άρρηκτα συνδεδεμένο με την ιστορία, την παράδοσ και τους μακροχρόνιους απελευθερωτικούς αγώνες του Σαμιακού λαού.
  Όλα ανεξαρτήτως τα Μοναστήρια της Σάμου υπήρξαν τα κρησφύγετα των καταδιωκομένων Ελλήνων κατά τις περιόδους της δουλείας και της ξενικής κατοχής, αλλά και τα ορμητήρια των γενναίων αγωνιστών της Επαναστάσεως του 1821 και των μετέπειτα απελευθερωτικών κινημάτων.
  Κατά τους ζοφερούς αγώνες του τρόμου και της απελπισίας στα Μοναστήρια κυρίως διατηρήθηκε αλώβητη η Χριστιανική Πίστη και διαφυλάχτηκε η καθαρότητα της Ελληνικής γλώσσας. Οι μοναχοί κράτησαν ζωντανή την ελπίδα της Εθνικής αποκαταστάσεως, καλλιέργησαν τα Γράμματα και τις Τέχνες και συντήρησαν αναλλοίωτες τις αρχαίες συνήθειες και τις ευγενικές αρετές του Γένους μας, αυτές που διέσωσαν τον Ελληνισμό από την έκπτωση και την εκβαρβάρωση.
  Ο Μοναχισμός αποτελεί την σύνοψη του Ευαγγελίου. Εκφράζει με πληρότητα την Χριστιανική Πίστη και και ακτινοβολεί τον πλούτο, την ευγένεια, το κάλλος και την αλήθεια των βιωμάτων της λειτουργικής ζωής της Ορθοδόξου Εκκλησίας.

Ιερά Μονή Τιμίου Σταυρού

ΜΟΝΗ ΤΙΜΙΟΥ ΣΤΑΥΡΟΥ (Μοναστήρι) ΠΥΘΑΓΟΡΕΙΟ
Τηλέφωνο: +30 22730 37798
  Ο μοναχός Νείλος, ένας από τους δυο κτήτορες της μονής της Μεγάλης Παναγίας, ίδρυσε το 1592 το Μοναστήρι του Τιμίου Σταυρού, το οποίο αναπτύχθηκε πολύ γρήγορα και απέκτησε μεγάλη φήμη προσελκύοντας μεγάλα πλήθη προσκυνητών, όχι μόνο από την Σάμο αλλά και από τις προ του 1922 ανθούσες Ελληνικές Κοινότητες των έναντι της Σάμου μικρασιατικών παραλίων. Αδελφοί της Μονής ήταν οι μετέπειτα επιφανείς Πατριάρχες Ιεροσολύμων Κύριλλος ο Β' (1845 - 1872) και Ιερόθεος (1875 - 1882)οι οποίοι την ενίσχυσαν οικονομικά και την εμπλούτισαν με ιερά σκεύη και αξιόλογα αφιερώματα.
  Ο επιβλητικός και μεγαλοπρεπής ναός ανοικοδομήθηκε από τον Ηγούμενο Γρηγόριο. Έχει σχήμα τρίκλιτης τρουλαίας βασιλικής με διώροφο νάρθηκα. Το ξυλόγλυπτο τέμπλο του ναού είναι πράγματι εντυπωσιακό, βαρύτιμο και περίτεχνο, με πλουσιότατο και ανθηρό φυτικό διάκοσμο και παραστάσιες από την Παλαιά και την Καινή Διαθήκη. Όσα προεικονίζονται στην Παλαιά Διαθήκη, πραγματώνονται από τη θεανδρική υπόσταση του Χριστού και επαληθεύονται στην καθημερινή λειτουργική ζωή της Εκκλησίας που είναι κοινωνία Πιστεως, Αγάπης και Ελπίδος.
  Το μοναχικό κοινοβιακό ήθος μαρτυρεί το εσώτατο εκκλησιαστικό ήθος, που πηγάζει από το μυστήριο της Θείας Ευχαριστίας. Οσάκις τελείται η Θεία Λειτουργία, η στρατευομένη και θριαμβεύουσα Εκκλησία είναι παρούσες σε μια ξεχωριστή ενότητα που δεν εκτείνεται μόνο σε έναν άπειρο χώρο, αλλά επίσης και σε ένα άπειρο χρόνο, περιλαμβάνει δηλαδή όλες τις γενεές και όλες τις εποχές. Ο εκ των νεκρών αναστάς Ιησούς γίνεται σύγχρονος με τον "εν ετέρα μορφή" Θεάνθρωπο, με τους Αποστόλους και όλους τους Αγίους της Εκκλησίας, η οποία ως ουρανός πολύφωτος καταυγάζεται από την έλλαμψη του ακτίστου φωτός της θείας και ενδόξου του Χριστού Μεταμορφώσεως.

Δημοτικό Διαμέρισμα Μύλων

ΜΥΛΟΙ (Χωριό) ΠΥΘΑΓΟΡΕΙΟ
Τηλέφωνο: +30 22730 71493
  Το χωριό είναι χτισμένο δίπλα στις όχθες του Ιμβράσου ποταμού. Το όνομα του το πήρε από τους νερόμυλους που υπήρχαν εκεί. Το χωριό είναι πολύ περιποιημένο. Οι δρόμοι άνετοι, τα σπίτια ασπρισμένα, οι αυλές ανθοστόλιστες και πλατεία του χωριού μια από της πιο παραδοσιακές του νησιού. Οι Μύλοι φημίζονται για την υψηλή ποιότητα και τις μεγάλες ποσότητες εσπεριδοειδών και οπωρολαχανικών που παράγονται εκεί. Όταν χτίστηκε το χωριό πριν 400 χρόνια το λέγανε Κιλίτζκιοι, για τιμή του Τούρκου ναύαρχου Κιλίτζαλη, που βοήθησε στον εποικισμό της Σάμου.

Δημοτικό Διαμέρισμα Μυτιληνιών

ΜΥΤΙΛΗΝΙΟΙ (Κωμόπολη) ΠΥΘΑΓΟΡΕΙΟ
Τηλέφωνο: +30 22730 51205
Η κωμόπολη των Μυτιληνιών, η παλαιά πρωτεύουσα της Σάμου, είναι χτισμένη αμφιθεατρικά, πάνω σε τρεις λόφους και στη μέση της κατάφυτης και πολύ γόνιμης κοιλάδας του Χησίου (Μεγάλο ρέμα). Το όνομά το πήρε το χωριό από τους πρώτους οικιστές, που ήρθαν από τη Μυτιλήνη. Στους Μυτιληνιούς υπάρχει σημαντική εμπορική κίνηση και έντονη νυχτερινή ζωή. Παραδοσιακά στενά δρομάκια, εκκλησίες και όμορφα καφενεία συνθέτουν ένα μοναδικό σε ομορφιά σκηνικό.

Δημοτικό Διαμέρισμα Παγώνδου

ΠΑΓΩΝΤΑΣ (Κωμόπολη) ΠΥΘΑΓΟΡΕΙΟ
Τηλέφωνο: +30 22730 71203
  Χτισμένο αμφιθεατρικά, σε υψόμετρο 180 μέτρα, το χωριό έχει πανοραμική θέα όλο τον κάμπο της Χώρας και το πέλαγος. Είναι από τα πιο παλιά χωριά της Σάμου, της ίδιας εποχής με τους Μύλους. Η γη είναι γόνιμη και το κλίμα είναι ιδανικό για την καλλιέργεια της αμπέλου και της ελιάς. Αλλα προϊόντα του Παγώνδα εξαιρετικής ποιότητας είναι η ξυλεία, το τυρί, το μέλι, τα λαχανικά και τα φρούτα.
  Πολλά αξιοθέατα εκ των οποίων τα σημαντικότερα:
•Ο Ναός Αγίας Τριάδας. Επιβλητικός, πέτρινος ναός του 1872. Απέναντι λειτουργεί εκκλησιαστικό μουσείο με εικόνες του 17ου αιώνα και άλλα κειμήλια
•Ο Ναός του Χριστού του 16ου αιώνα έχει μαρμάρινο καμπαναριό κηρυγμένο μνημείο από το Υπουργείο Πολιτισμού.
•Ο Ναός Ζωοδόχου Πηγής
•Ο Ναός Αγίου Γεωργίου και ο Ναός της Παναγίας.
•Το Δημοτικό Σχολείο. Τώρα διαμορφώνεται σε πολύκεντρο και Λαογραφικό Μουσείο
•Τα Εξωκλήσια της Αγίας Παρασκευής, ο Αγιος Παντελεήμων, Παναγίτσα, Αγιος Κωνσταντίνος, Προφ. Ηλίας (σε περίοπτη θέση), Αγιος Ηλίας Χαμηλός, Αγία Τρίτη, Αγιος Γεώργιος, Παναγία Βάρδα, Αγιος Ιωάννης (Σαρακίνη), Αγιος Νικόλαος.
•Η Μονή Ευαγγελίστριας
•Το παλιό μηχανικό ελαιοτριβείο μέσα στο χωριό
•Οι ερειπωμένοι μύλοι στην περιοχή Καμάρα (Βουνό Λόγγος), Κρύο Νερό, κοιλάδα Ιμβράσου
•Τα δημοτικά πλυντήρια του 19ου αιώνα (Μεγάλη Βρύση)
  Τέλος ο Παγώνδας είναι η γενέτειρα του διηγηματογράφου Αλκη Αγγελόγλου και του ποιητή και λογογράφου Κώστα Καραθανάση.

ΠΟΤΟΚΑΚΙ (Οικισμός) ΠΥΘΑΓΟΡΕΙΟ
  Παραθαλάσσιος οικισμός, και ονομαστός παραθεριστικός προορισμός για χιλιάδες Έλληνες και ξένους επισκέπτες. Η παραλία που αρχίζει από το Πυθαγόρειο και καταλήγει στο Ηραίον θεωρείται από τις μεγαλύτερες σε έκταση στο Αιγαίο. Έχει βραβευτεί επανειλημμένα με την Μπλε Σημαία της Ε.Ε. ως μια από τις καλύτερες παραλίες της Μεσογείου.
  Πριν την τουριστική ανάπτυξη της περιοχής το Ποτοκάκι ήταν ένας ψαράδικος οικισμός, όπου επίσης υπήρχαν μικρά αποστακτήρια και βιοτεχνία λευκού και πράσινου σαπουνιού. Το Ποτοκάκι τέλος, αναφέρονταν σαν «παραλίμανο» την εποχή του Πολυκράτη και σαν επίνειο της Χώρας την εποχή της Ηγεμονίας.

Το κείμενο παρατίθεται τον Φεβρουάριο 2004 από την ακόλουθη ιστοσελίδα, με φωτογραφία, του Δήμου Πυθαγορείου