Η
Νικόπολη απλώνεται σε έκταση 9000 στρεμμάτων στη σημερινή χερσόνησο της Πρέβεζας, στη ΝΔ Ήπειρο. Ιδρύθηκε από τον Οκταβιανό, μετά τη ναυμαχία του
Ακτίου
το 31 π.Χ., με το συνοικισμό κατοίκων γειτονικών πόλεων της Ηπείρου
(
Κασσώπη,
Αμβρακία κ.α.), της Λευκάδας και τμήματος της Αιτωλοακαρνανίας. Η πόλη είχε δικό της νομισματοκοπείο και τελούσε κάθε τέσσερα χρόνια τα Άκτια, που περιελάμβαναν αγώνες γυμνικούς, μουσικής και ιπποδρομίας. Υπήρξε πόλος έλξης πνευματικών ανδρών της εποχής, όπως ο Επίκτητος (89 μ.Χ.). Η κατοίκηση της πόλης συνεχίστηκε και κατά τους βυζαντινούς χρόνους.
Το 1913-1926 η Αρχαιολογική Εταιρεία αναλαμβάνει τη συστηματική ανασκαφική έρευνα της Νικόπολης με επικεφαλής τον Αλ. Φιλαδελφέα. Το 1926-1938 συνεχίζουν οι καθηγητές Γ. Σωτηρίου και Α. Ορλάνδος. Το 1938-1940, λίγο πριν την έναρξη του πολέμου, ο έφορος αρχαιοτήτων Ι. Παπαδημητρίου πραγματοποιεί μικρή ανασκαφική έρευνα στην περιοχή του Γυμνασίου. Το 1956-1965 οι ανασκαφικές έρευνες συνεχίζονται από τον Α. Ορλάνδο. Από τη δεκαετία του '60 η τοπική Εφορεία Αρχαιοτήτων πραγματοποιεί ανασκαφικές έρευνες σωστικού χαρακτήρα.
Παράλληλα με την ανασκαφική έρευνα, πραγματοποιήθηκαν σημαντικές εργασίες αποκατάστασης των μνημείων και συνολικής ανάδειξης του χώρου. Τα αναστηλωτικά έργα πραγματοποιήθηκαν στο Ωδείο (1969-72), στις βόρειες Θέρμες (1973-74), στο Νυμφαίο (1975), στο Μεγάλο Θέατρο, στο ρωμαϊκό τείχος και
στην
έπαυλη του Μάνιου Αντωνίνου (1978-84). Επιπλέον στο διάστημα αυτό ολοκληρώθηκε η συντήρηση των
ψηφιδωτών στην ίδια οικία.
Στα σημαντικότερα μνημεία της Αρχαίας Νικόπολης περιλαμβάνονται:
Το Ωδείο
Βρίσκεται στη δυτική πλευρά του παλαιοχριστιανικού τείχους. Αποτελείται από
το κοίλο, την ορχήστρα και τη σκηνή. Τρεις ημικυκλικές στοές στηρίζουν το κοίλο, εξασφαλίζοντας την κλίση του. Κατασκευάστηκε τον 1ο αι. μ.Χ. και χρησιμοποιήθηκε μέχρι το β΄ μισό του 3ου αι. μ.Χ.
Οι Βόρειες Θέρμες ("Μπεντένια")
Δημόσιο ρωμαϊκό κτίριο, βόρεια των ρωμαϊκών τειχών. Αποτελείται από καμπύλους και ορθογώνιους χώρους που συνδέονται μεταξύ τους με πολλά ανοίγματα και φέρουν ημικυκλικές κόγχες και πεσσοστοιχίες.
Το μνημείο του Αυγούστου
Ιδρύθηκε από τον Οκταβιανό Αύγουστο το 31 π.Χ., μετά τη ναυμαχία του Ακτίου και αφιερώθηκε στον Άρη, τον Ποσειδώνα και τον Άκτιο Απόλλωνα. Αποτελείται από ένα λιθόκτιστο πόδιο, σχήματος Π, στο οποίο είχαν προσαρτηθεί τα χάλκινα έμβολα των πλοίων του Αντωνίου. Τα υπόλοιπα λάφυρα της ναυμαχίας στεγάζονταν μαζί με τα γλυπτά σε μία στοά στο πλάτωμα πάνω από το πόδιο.
Το Θέατρο
Βρίσκεται ΝΑ του μνημείου του Αυγούστου. Η σκηνή είναι υψηλή, πιθανόν διώροφη, με τρεις αψιδωτές εισόδους. Τρεις υπόγειοι διάδρομοι διευκόλυναν τη μετακίνηση των θεατών στο κοίλο, κάτω από το οποίο υπήρχαν ισάριθμες στοές. Χρονολογείται στον 1ο αι. μ.Χ.
Το Νυμφαίο
Βρίσκεται δυτικά των ρωμαϊκών τειχών της Νικόπολης. Αποτελείται από δύο κτίρια με απλή, αδιακόσμητη πρόσοψη και κόγχες στο εσωτερικό. Σε αυτό κατέληγε ο αγωγός που μετέφερε πόσιμο νερό από τις πηγές του
Αγ. Γεωργίου στη Νικόπολη. Είναι αμφίβολο αν τα κτίρια είναι σύγχρονα. Από αυτά, το βόρειο πρέπει να κατασκευάστηκε στις αρχές του 3ου αι. μ.Χ.
Το υδραγωγείο
Το ρωμαϊκό υδραγωγείο αποτελείται από έναν αγωγό μήκους 50 χλμ. που μετέφερε το νερό από τις πηγές Αγ. Γεωργίου στις δύο δεξαμενές του
Νυμφαίου της Νικόπολης. Για την κατασκευή του αγωγού χρησιμοποιήθηκαν τρεις τρόποι:
• Λαξευτή αύλακα με τοξωτή στεγανοποιημένη κάλυψη και τετράγωνα ανοίγματα εξαερισμού.
• Διάνοιξη
σήραγγας στην περιοχή του Κοκκινόπηλου.
•
Κατασκευή πεσσοστοιχίων που γεφύρωναν τμήματα μεταξύ λόφων και οδηγούσαν το νερό στη Νικόπολη.
Το ρωμαϊκό υδραγωγείο κατασκευάστηκε μετά την ίδρυση της Νικόπολης από τον Οκταβιανό Αύγουστο (1ος αι. π.Χ. - 1ος αι. μ.Χ.) για την εξασφάλιση της ύδρευσης της νέας πόλης.
Η ακμάζουσα πρωτεύουσα της ρωμαϊκής επαρχίας της Παλαιάς Ηπείρου και επισκοπική της έδρα θα γνωρίσει την πρώτη μεγάλη οικονομική και πολιτική κρίση της κατά τον 3ο μ.Χ. αιώνα, οπότε οι σεισμοί και οι εισβολές των Γότθων βλάπτουν σοβαρά τη ζωή της πόλης. Το 395 λεηλατείται από τον Αλάριχο και το 475 την κυριεύουν οι Βάνδαλοι. Με την εισβολή των Γότθων του Τοτίλα (551 μ.Χ.) αρχίζει η παρακμή της και στα τέλη του 9ου ή αρχές του 10ου αιώνα αρχίζει σταδιακά να ερημώνει.
Τα σημαντικότερα μνημεία της Βυζαντινής Νικόπολης είναι:
Βασιλική Α' (Δουμετίου)
Τρίκλιτη βασιλική αφιερωμένη στον Άγ. Δημήτριο, ίδρυμα του αρχιεπισκόπου Νικοπόλεως Δουμετίου Α' και του διαδόχου του Δουμετίου Β'. Έχει εγκάρσιο εξέχον κλίτος, νάρθηκα με βαπτιστήριο και σκευοφυλάκιο και αίθριο (atrium). Φέρει
ψηφιδωτά δάπεδα και χρονολογείται στα 550 - 575 μ.Χ.
Βασιλική Β' (Αλκίσωνος)
Πεντάκλιτη βασιλική με εγκάρσιο κλίτος, νάρθηκα με βαπτιστήριο (;), διακονικό και αίθριο. Ψηφιδωτά δάπεδα σώζονται στο αίθριο, το διακονικό και τα προσκτίσματά του. Χρονολογείται στα 450 - 516 μ.Χ.
Βασιλική Δ' (Ασυρμάτου ή Ανάληψης)
Βρίσκεται έξω από τα βυζαντινά τείχη, σε απόσταση 800μ. από το κέντρο της πόλης. Τρίκλιτη βασιλική με προεξέχον εγκάρσιο κλίτος, νάρθηκα με προσκτίσματα και αίθριο. Ψηφιδωτά δάπεδα σώζονται στο νάρθηκα και στο διακονικό. Χρονολογείται από τα τέλη του 5ου μέχρι το τρίτο τέταρτο του 6ου αιώνα μ.Χ.
Βασιλική Ε' (Αγ. Μηνάς Μαργαρώνας)
Βρίσκεται 6 χιλιόμετρα ΝΑ από τη Νικόπολη. Τρίκλιτη βασιλική με εγκάρσιο εξέχον κλίτος, νάρθηκα, εξωνάρθηκα ή αίθριο και αυλή ημικυκλική με δεξαμενή και ψηφιδωτά δάπεδα. Μέσα 6ου αιώνα μ.Χ.
Βασιλόσπιτο (Επισκοπείο)
Βρίσκεται κοντά και δυτικά από τη βασιλική Α'. Μεγάλο ρωμαϊκό οικοδόμημα με περίστωο αίθριο. Μερικά από τα ψηφιδωτά δάπεδα των στοών του μαρτυρούν
χρήση και στους χριστιανικούς χρόνους, ίσως ως επισκοπικό μέγαρο.
'Επαυλη παλαιοχριστιανική στη θέση "Φτελιά"
Με ψηφιδωτά δάπεδα, του β' μισού του 5ου αιώνα μ.Χ. Αποτελείται από μικρά δωμάτια, στοά και αυλή με αψίδα.
Πηγές κειμένου:
• Ιστοσελίδα Υπουργείου Πολιτισμού και Τουρισμού
• Ιστοσελίδα ΛΓ΄ Εφορείας Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων
