Αρχαία Αγορά Αθηνών

  Η Αγορά ήταν η καρδιά της αρχαίας ελληνικής πόλης και της δημόσιας ζωής, τόπος πολιτικών συγκεντρώσεων και εμπορικών συναλλαγών, έδρα της διοίκησης και της δικαιοσύνης, θρησκευτικό και πνευματικό κέντρο. Η χρήση του χώρου ήταν αδιάλειπτη σε όλη τη διάρκεια ζωής της πόλης: από τη Νεολιθική εποχή (3000 π.Χ.), ως χώρος κατοίκησης και ταφής, και από τις αρχές του 6ου π.Χ. αιώνα, στην εποχή του Σόλωνα, ως δημόσιος χώρος.
  Στη μακραίωνη ιστορία της η περιοχή της αγοράς θα γνωρίσει αλλεπάλληλες αναμορφώσεις, άμεσα συνυφασμένες με την εξέλιξη της αθηναϊκής δημοκρατίας, αλλά και με τις γενικότερες ιστορικές συγκυρίες. Δεν είναι λίγες οι φορές που οι ξένοι εισβολείς θα αφήσουν πίσω τους μόνον ερείπια, οι Πέρσες το 480-479 π.Χ., οι Ρωμαίοι το 89 π.Χ., οι Έρουλοι το 267 μ.Χ. Μετά από κάθε μεγάλη καταστροφή, όμως, ακολουθεί έντονη οικοδομική δραστηριότητα, αναδιαμόρφωση του χώρου και νέα άνθηση, έως τη σλαβική επιδρομή του 580 μ.Χ., οπότε η περιοχή σχεδόν ερημώνει. Όταν το 1834 η Αθήνα ανακηρύχθηκε πρωτεύουσα του νέου ελληνικού κράτους, ο χώρος όπου βρισκόταν η αρχαία αγορά δεν ήταν παρά μια από τις κατοικημένες συνοικίες της πόλης.
  Οι ανασκαφές άρχισαν από την Αρχαιολογική Εταιρεία το 1859-1912. Το Γερμανικό Αρχαιολογικό Ινστιτούτο έκανε έρευνα το 1896-97. Το 1890-91, βρέθηκαν πολλές αρχαιότητες κατά τη διάνοιξη των γραμμών του ηλεκτρικού σιδηροδρόμου Αθηνών-Πειραιώς. Από το 1931 η Αμερικανική Σχολή Κλασικών Σπουδών άρχισε συστηματικές ανασκαφές με την οικονομική υποστήριξη του J. Rockefeller, εκτός από τα χρόνια του πολέμου (1941-45), και συνεχίζει μέχρι σήμερα. Για να αποκαλυφθεί όλος ο χώρος χρειάστηκε να κατεδαφιστούν περί τα 400 νεώτερα κτίσματα, σε μια έκταση περίπου 120.000 τ.μ.
  Τον 19ο αιώνα η Αρχαιολογική Εταιρεία αναστήλωσε τις τέσσερις κολοσσιαίες μαρμάρινες μορφές των Γιγάντων και Τριτώνων στην πρόσοψη του Γυμνασίου. Το 1953-56 ανοικοδομήθηκε η Στοά Αττάλου για να γίνει το Μουσείο. Την ίδια εποχή αναστηλώθηκε και η βυζαντινή εκκλησία των Αγίων Αποστόλων (1000 μ.Χ.). Τέλος, στο ναό του Ηφαίστου έγιναν εργασίες στερέωσης και συντήρησης μεταξύ των ετών 1972-75, καθώς και επισκευή της στέγης το 1978 από την Αρχαιολογική Υπηρεσία.
  Σημαντικότερα μνημεία και αρχιτεκτονικά σύνολα της περιοχής:
Ο Ναός του Ηφαίστου - γνωστός ως Θησείο - δωρικός περίπτερος ναός με πρόναο και οπισθόδομο, άρχισε να κτίζεται το 449 π.Χ. Το καλύτερα σωζόμενο μνημείο της Αγοράς, δεσπόζει στο λόφο του Αγοραίου Κολωνού. Ήταν αφιερωμένος στη λατρεία του Ηφαίστου και της Αθηνάς, των οποίων υπήρχαν χάλκινα αγάλματα.
Η Στοά του Ελευθερίου Διός. Κατασκευάσθηκε στο τέλος του 5ου π.Χ. αιώνα για να τιμούν όλους όσοι αγωνίζονταν για την ελευθερία και την ασφάλεια της πόλης. Εδώ σύχναζε ο Σωκράτης.
Ο Ναός του Απόλλωνος Πατρώου. Μικρός ιωνικός ναός περί το 340-320 π.Χ., όπου λατρευόταν ο Απόλλων ως γενάρχης της ιωνικής φυλής. Μέσα στο σηκό ήταν στημένο το άγαλμα του θεού, έργο του γλύπτη Ευφράνορος.
Το Βουλευτήριο. Η Βουλή συγκαλούσε εδώ τις κανονικές της συνελεύσεις. Κτίσθηκε στο τέλος του 5ου π.Χ. αιώνα και αντικατέστησε το παλαιό Βουλευτήριο, ίχνη του οποίου βρέθηκαν κάτω από το γειτονικό Μητρώο.
Το Μητρώο. Εδώ φυλάσσονταν τα κρατικά αρχεία, τα πρακτικά των εργασιών της Βουλής και διάφορα έγγραφα, υπό την προστασία της "Μητέρας των Θεών". Κτήριο με ιωνικό πρόπυλο, του 2ου π.Χ. αιώνα.
Το Μνημείο των Επωνύμων Ηρώων. Πάνω σε επίμηκες βάθρο με περίβολο ήταν στημένα τα χάλκινα αγάλματα των μυθικών ηρώων που έδωσαν τα ονόματά τους στις δέκα φυλές της πόλης. Στο βάθρο ανηρτώντο δημόσιες ανακοινώσεις (β΄μισό 4ου π.Χ. αιώνα).
Ο βωμός των δώδεκα θεών. Κτίσθηκε το 522-521 π.Χ. Ήταν τόπος ασυλίας και χρησίμευε ως κέντρο για τη μέτρηση των αποστάσεων.
Το Ωδείο, κτήριο μουσικών εκδηλώσεων. Κτίσθηκε από τον Αγρίππα το 15 π.Χ. με κοίλο για 1000 θεατές και διόροφη στοά. Καταστράφηκε από πυρκαγιά το 267 μ.Χ. Το 400 μ.Χ. στην ίδια θέση οικοδομήθηκε το Γυμνάσιο. Στη Βόρεια πλευρά του τοποθετήθηκαν σε συμπαγές βάθρο τέσσερις κολοσσιαίοι Γίγαντες και Τρίτωνες από το Ωδείο.
Η Βασίλειος Στοά. Έδρα του Άρχοντος Βασιλέως, όπου ήταν εκτεθειμένοι οι νόμοι του Σόλωνος, και χώρος συγκέντρωσης της Βουλής του Αρείου Πάγου. Κτίσθηκε περί το 460 π.Χ.
Η Θόλος. Κυκλικό κτήριο, όπου είχε την έδρα της, γευμάτιζε και διανυκτέρευε η πρυτανεύουσα φυλή της Βουλής των Πεντακοσίων και φυλάσσονταν τα πρότυπα των μέτρων και των σταθμών που ήταν απαραίτητα στις εμπορικές συναλλαγές. Οικοδομήθηκε το 460 π.Χ.