Πληροφορίες τοπωνυμίου

ΕΛΕΑ (Αρχαία πόλη) ΘΕΣΠΡΩΤΙΑ
Εχει ταυτιστεί με τα ερείπια αρχαίου οικισμού νότια της Παραμυθιάς, ανατολικά της Χρυσαυγής. Πρόκειται για το σημαντικότερο οικισμό στην Ελεάτιδα, την περιοχή δηλαδή μεταξύ Νεκρομαντείου και Παραμυθιάς, όπου κατοικούσε το φύλο των Ελεατών Θεσπρωτών. Για μερικές δεκαετίες μετά την ίδρυσή της (μέσα 4ου π.Χ. αι.) υπήρξε πρωτεύουσα της Θεσπρωτίας και έδρα του Κοινού των Θεσπρωτών. Το όνομα της βεβαιώνεται από την αρχαία παράδοση, επιγραφές του 4ου π.Χ. αι. και τα νομίσματα των Ελεατών (360-340 π.Χ.). Βρίσκεται σε ανηφορικό και ευρύχωρο επίπεδο, εμβαδού 105 στρεμμάτων, στην κορυφή ενός πρόβουνου του Κορίλα, σε υψόμετρο 460-525 μ.
Ο πληθυσμός του εντός των τειχών οικισμού -γιατί την ελληνιστική περίοδο ο οικισμός αναπτύχθηκε και εκτός των τειχών- ανερχόταν σε 3.000 κατοίκους. Κατασκευή τείχους και πύλης στη ΒΑ/Α πλευρά είναι μνημειακή. Το πάχος του ξεπερνά τα 4,5 και το ύψος του τα 6 μ. ακόμα και σήμερα. Ο οικισμός διασχίζεται από ΒΑ προς ΝΔ από κεντρική οδική αρτηρία που πιθανόν κατέληγε στις δύο κύριες πύλες, την ανατολική και τη νοτιοδυτική. Αριστερά και δεξιά βρισκόταν ορθογώνια οικοδομικά συγκροτήματα. Στα νότια της κεντρικής αρτηρίας ευρύτερος ορθογώνιος χώρος, πλαισιωμένος από την ανασκαφείσα στοά, το θέατρο και κάποια άλλα κτίρια, χρησίμευε ως πολιτική αγορά. Από το θέατρο διατηρούνται στη θέση τους λίγα εδώλια και λείψανα τοίχων της σκηνής. Η μεγάλη διάμετρος του κοίλου ήταν 45-50 μ., το ύψος του 8-9 μ. και η χωρητικοτητά του 3/4.000 θεατές. Η ανασκαφική έρευνα στην Ελέα που άρχισε το 1985 έχει αποκαλύψει στοά, δυτικά του θεάτρου, ημιυπόγειους αποθηκευτικούς χώρους, ναΐσκο και δημόσιο κτίριο.

Το κείμενο παρατίθεται τον Ιανουάριο 2003 από την ακόλουθη ιστοσελίδα, με φωτογραφίες, της Νομαρχιακής Επιτροπής Τουριστικής Προβολής Θεσπρωτίας

Ιστοσελίδα Νομαρχιακής Επιτροπής Τουρισμού Θεσπρωτίας
• http://www.thesprotia.gr/mnimia/romaika.html (2 φωτ.)