Πληροφορίες τοπωνυμίου

Ο Παλιός Καταρράκτης

ΚΑΤΑΡΡΑΚΤΗΣ (Οικισμός) ΧΙΟΣ
  Ο Παλιός Καταρράκτης αποτελούσε επί τουρκοκρατίας μαζί με άλλα 20 χωριά το Δήμο Μαστιχοχώρων. Αρκετές πληροφορίες μας δίνει ο Πρόξενος της Βενετίας στη Σμύρνη, όταν το 1639 επισκέφτηκε τη Χίο και περιέγραψε το νησί.
  "Ο Καταρράκτης είναι φρούριο έξυπνα κατασκευασμένο και κυβερνιόταν από τους Della Rocca, σύμφωνα με το οικόσημο που υπάρχει. Κατοικείται από 1500 ψυχές περίπου, έχει 20 παπάδες και 16 εκκλησιές, με ένα μοναστήρι αφιερωμένο στην Υπεραγία Θεοτόκο με 4 μοναχούς. Υπάρχουν ακόμη μερικές γυναίκες με σχήμα μοναχών, αλλά λίγο ευσεβείς."
  Το χωριό δεν γλίτωσε από τη μανία του Εγκέλαδου στις 22 Μαρτίου/3 Απριλίου 1881. Καταμετρήθηκαν 71 νεκροί και 21 τραυματίες.
  Ερείπια τα σπίτια του, ο Βυζαντινός Ταξιάρχης μαζί με τις άλλες εκκλησιές και ο πύργος των Della Rocca. Κάπου 448 απόμειναν ζωντανοί. Από αυτούς άλλοι επισκεύασαν τα σπίτια τους, άλλοι τράβηξαν κατά Φαλερού μεριά, κοντά στη θάλασσα. Όσοι είχαν ελάχιστο κλήρο, τράβηξαν κατά τα μάτια τους, χωρίς ποτέ πια να γυρίσουν πίσω.
  Για τον τρομαχτικό σεισμό μας διηγείται η Σοφία Οικονόμου.
  "Όταν εγίνην ο χαλασμός η γης ήνοιγε 40 πόντους και πέφτανε μέσα οι άθρωποι και τα ζα. Μόλις εκαταλάβανε πως εγινότανε σεισμός, όλοι οι άθρωποι εφεύγαν για να σωθούνε. Οι πιο πολλοί τραβήξανε κατά τον Περιστερεώνα. Εκεί όμως τα χώματα ειν’ πιο λαφριά και σκίζανε πιο εύκολα. Μαζί με αυτούς που φεύγανε ήτανε κι ένας διάκος, Νικολή τον ελέγανε. Και όπως ήτρεχε για να σωθεί ήσκισεν η γης και χώστηκε μέσα μέχρι το στήθος, δεν εμπόρεσαν να τονε βγάλουν και ήσκασε".
  Αυτοί που παρέμειναν στο τραυματισμένο χωριό, άντεξαν για άλλα περίπου 50 χρόνια, παίρνοντας ζωή από το μέρος που πρωτοείδαν το φως. Το 1930, έφυγαν οριστικά κάπου 120 άτομα για το παραθαλάσσιο χωριό, στο οποίο ενσωματώθηκαν. Πολλοί από αυτούς άλλαξαν το αλέτρι με το δοιάκι ή πρόσφεραν τον εαυτό τους θυσία στο Πολώχ του ξενιτεμού.
  Σήμερα στον παλιό Καταρράκτη υπάρχουν ελάχιστα ερείπια αφού τα δομικά υλικά χρησιμοποιήθηκαν όπου χρειαζόταν.
  Από τον άλλοτε περήφανο πύργο των Della Rocca που δέσποζε στην περιοχή, υπάρχει μόνο βάση και σωρός από πέτρες. Δίπλα στην εκκλησιά του Αγίου Νικόλα, ένα κτίσμα προκαλεί θαυμασμό με τα σταυρολίθια του.
  Ευχής έργο θα ήταν, το κτίσμα αυτό να μην καταρρεύσει, να κηρυχθεί διατηρητέο, σα δείγμα της αρχιτεκτονικής του χωριού που δεν υπάρχει πια. Παράλληλα, η κατάφορα αγνοημένη Ιωνία μπορεί να αποκτήσει μια ακόμη ιστορική διαδρομή συμπεριλαμβάνοντας αυτό το τμήμα (Σικελιά, Έξω Διδύμα, Παλιό Καταρράκτη, Αγιο Γιάννη Αργέντη, Ρουχούνι, Φαλερού). Η συμβολή επίσης της περιοχής στον περιπατητικό τουρισμό ή στην παρατήρηση πουλιών (bird watching) είναι αξιοσημείωτη.

Κείμενο: Δημ. Μελαχροινούδης
Το κείμενο παρατίθεται τον Νοέμβριο 2004 από την ακόλουθη ιστοσελίδα , με φωτογραφίες, του Περιοδικού Δάφνη

Ιστοσελίδα Περιοδικού "Δάφνη"
• http://www.dafninet.gr/teuxos9/Katar.htm (1 φωτ.)