Εμφανίζονται 14 τίτλοι με αναζήτηση: Πληροφορίες για τον τόπο στην ευρύτερη περιοχή: "ΦΕΡΕΣ Κωμόπολη ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥΠΟΛΗ" .
ΔΟΡΙΣΚΟΣ (Αρχαία πόλη) ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥΠΟΛΗ
Doriskos. a coast town of Thrace, in a plain west of the river Hebrus,
which is hence called the plain of Doriscus (Dopiskos pedion). During the expedition
of Darius the place was taken and fortified by the Persians; and in this plain
Xerxes reviewed his forces before commencing his march against Greece. In the
time of Livy it appears to have been only a fort - castellum. The neighbourhood
of Doriscus is now called the plain of Romigik.
This text is from: Dictionary of Greek and Roman Geography (1854) (ed. William Smith, LLD). Cited June 2004 from The Perseus Project URL below, which contains interesting hyperlinks
A town in Thrace at the mouth of the Hebrus, in the midst of an extensive plain of the same name, where Xerxes reviewed his vast forces.
ΚΑΒΗΣΟΣ (Αρχαία πόλη) ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥΠΟΛΗ
Για τη θέση της Ομηρικής πόλης διαφωνούσαν από την αρχαιότητα.
ΠΟΡΟΣ (Χωριό) ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥΠΟΛΗ
Σχετική θέση: Tοπογραφικές ενδείξεις για τον εντοπισμό της Δύμης
απαντούν στον Kλαύδιο Πτολεμαίο, όπου δίδονται οι συντεταγμένες, και στα οδοιπορικά
του 4ου αι. μ.X., όπου καταγράφονται οι αποστάσεις από άλλους σταθμούς της Eγνατίας
οδού. Στο οδοιπορικό του Aντωνίνου η Δύμη τοποθετείται αφ'ενός 16 μίλια ανατολικώς
της Tραϊανουπόλεως,
και αφ'ετέρου 24 και 48 μίλια αντιστοίχως από τον σταθμό Zervis και την Πλωτινόπολι,
στον δρόμο προς την Aδριανούπολη
στο Iεροσολυμιτικό Δρομολόγιο η Δύμη αναφέρεται 12 μίλια ανατολικώς της Tραϊανουπόλεως
και ισάριθμα μίλια δυτικώς των Kυψέλων.
Παλαιότεροι μελετητές, στηριζόμενοι σε ένα απόσπασμα της Γεωγραφίας του Mελετίου,
τοποθετούσαν την Δύμη στην περιοχή του Διδυμοτείχου,
το όνομα του οποίου θεωρήθηκε παραφθορά της αρχαίας ονομασίας Δύμη (αρχική πρόταση
από τον Δρακοντίδη στην εφημερίδα Έβρος της 30ής Mαΐου 1936). H ταύτιση αυτή αμφισβητήθηκε,
καθώς επίσης και η τοποθέτηση της Δύμης στην περιοχή του χωριού Kόμαρα. Aλλοι
μελετητές τοποθέτησαν την Δύμη στα Φέραι
(πρώην Φερετζίκ) ή στην θέση Γκαλντίρ γκιότς (σημερινό χωριό Πόρος)
ανατολικώς των Φερών. Σήμερα και αυτή η υπόθεση απορρίπτεται, αν και απαντά μεμονωμένα
στην νεώτερη βιβλιογραφία. Όπως παρατήρησε ο Mπακαλάκης, επειδή η γέφυρα της Eγνατίας
οδού, που ένωνε την Δύμη με τα Kύψελα,
δεν θα μπορούσε να θεμελιωθεί στην ελώδη περιοχή του Πόρου, έπρεπε η Δύμη να αναζητηθεί
λίγο βορειότερα, σε μία σχετικά βραχώδη έξαρση στην περιοχή των χωριών Πέπλου,
Kήπων και Γεμιστής,
στο ίδιο σημείο περίπου όπου βρίσκεται και η σύγχρονη γέφυρα της εθνικής οδού
Aλεξανδρουπόλεως-Kωνσταντινουπόλεως.
O ίδιος μελετητής παρατηρούσε πάντως ότι στην περιοχή δεν έχουν εντοπισθεί αρχαιότητες,
οι οποίες θα στήριζαν την πρόταση αυτή. Στα υψώματα του χωριού Γεμιστή, BΔ της
γέφυρας των Kήπων τοποθέτησε την Δύμη ο Ποιμενίδης, ενώ ο Πάντος πρότεινε να αναζητηθεί
η Δύμη στην περιοχή των χωριών Iτέας,
Tριφυλλίου, Πυλαίας,
Aρδανίου και Kαβησσού,
λίγο δυτικότερα από το σημείο που ειχε προτείνει ο Mπακαλάκης. Στις θέσεις αυτές
έχουν κατά καιρούς έλθει στο φως διάφορα αρχαία κατάλοιπα. Πιό πρόσφατα ο
Mottas, με βάση τις αποστάσεις των οδοιπορικών, τοποθέτησε την Δύμη στην περιοχή
των χωριών Πόρου και Aρδανίου.
Χερσαίες: H Δύμη κατείχε καίρια θέση στην διασταύρωση δύο σημαντικών
δρόμων : της Eγνατίας οδού, και του άξονος που συνέδεε την πεδιάδα του κατώτατου
ρου του Έβρου με την
Aδριανούπολη και την μεγάλη πεδιάδα της θρακικής ενδοχώρας. Ως ενδιάμεσος σταθμός
μεταξύ Tραϊανουπόλεως και Aδριανουπόλεως η Δύμη αναφέρεται τον 4ο αι. μ.X. αιώνα,
στο οδοιπορικό του Aντωνίνου, ενώ στο Iεροσολυμιτικό Δρομολόγιο χαρακτηρίζεται
ως mutatio της Eγνατίας, λίγο δυτικότερα από τα Kύψελα (σημ. Ύψαλα στην Tουρκία)
στην αντικρυνή, ανατολική όχθη του ποταμού. H ύπαρξη μίας καμάρας, υπόλειμμα γέφυρας,
καθώς και το τοπωνύμιο Kεμέρ, που απαντά στην περιοχή, πιστοποιούν κατά τον Mπακαλάκη
την παρουσία ενός δρόμου κατά μήκος της δυτικής όχθης του Έβρου με κατεύθυνση
την Πλωτινόπολη.
Πολιτική Iστορία - Xρονολόγιο: H αρχαιότερη αναφορά στην Δύμη
απαντά στον Kλαύδιο Πτολεμαίο, στα μέσα περίπου του 2ου μ.X., ο οποίος κατατάσσει
την Δύμη στις μεσόγειες πόλεις της Θράκης. Kατά τον 4ο αι. μ.X. αναφέρεται στο
Oδοιπορικό του Aντωνίνου και στο Iεροσολυμιτικό Δρομολόγιο, όπου μάλιστα χαρακτηρίζεται
ως σταθμός (mutatio) της Eγνατίας οδού. H γέφυρα, που ένωνε την Δύμη με τα Kύψελα
στην άλλη όχθη του Έβρου κατασκευάσθηκε επί Tραϊανού.
Πολίτευμα και πολιτικοί θεσμοί: Στον Kλαύδιο Πτολεμαίο η Δύμη
κατατάσσεται στις μεσόγειες πόλεις της Θράκης. Στο Iεροσολυμιτικό Oδοιπορικό του
4ου αι. μ.X. αναφέρεται ως σταθμός (mutatio) της Eγνατίας οδού.
Συγγραφέας: Μαρία-Γαβριέλλα Παρισάκη, Λουίζα Λουκοπούλου
Το κείμενο παρατίθεται τον Ιούλιο 2004 από την ακόλουθη ιστοσελίδα του Θρακικού Ηλεκτρονικού Θησαυρού
ΔΟΡΙΣΚΟΣ (Οικισμός) ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥΠΟΛΗ
Μετά τον οικισμό Μοναστηράκι, δεξιά του δρόμου Αλεξ/πολη - Φερών, στο χωματόδρομο προς το Δέλτα του Έβρου και στην τοποθεσία Σαράγια υψώνεται ένα βραχώδες έξαρμα, που εποπτεύει την πεδινή έκταση γύρω από το Δέλτα. Εδώ τοποθετείται η αρχαία πόλη του Δορίσκου, όπου σύμφωνα με τον Ηρόδοτο ο Ξέρξης το 480 π.Χ. στην εκστρατεία του κατά των Ελλήνων μέτρησε το στρατό και το στόλο του ενώ ο Δαρείος το 512 π. Χ. εγκατέστησε στρατιωτική φρουρά.
Το ύψωμα του Δορίσκου παρουσιάζει κατοίκηση από τα νεολιθικά χρόνια μέχρι τα ελληνιστικά. Μικρή δοκιμαστική ανασκαφή ανακάλυψε τμήμα του τοίχους της πόλης,κατασκευασμένο από πωρόλιθο και τάφο με πώρινες πλάκες.
Το απόσπασμα παρατίθεται τον Σεπτέμβριο 2003 από την ακόλουθη ιστοσελίδα, με φωτογραφία, της Αναπτυξιακής Εταιρίας Αλεξανδρούπολης
ΔΟΡΙΣΚΟΣ (Αρχαία πόλη) ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥΠΟΛΗ
Μετά τον οικισμό Μοναστηράκι, δεξιά του δρόμου Αλεξ/πολη - Φερών, στο χωματόδρομο προς το Δέλτα του Έβρου και στην τοποθεσία Σαράγια υψώνεται ένα βραχώδες έξαρμα, που εποπτεύει την πεδινή έκταση γύρω από το Δέλτα. Εδώ τοποθετείται η αρχαία πόλη του Δορίσκου, όπου σύμφωνα με τον Ηρόδοτο ο Ξέρξης το 480 π.Χ. στην εκστρατεία του κατά των Ελλήνων μέτρησε το στρατό και το στόλο του ενώ ο Δαρείος το 512 π. Χ. εγκατέστησε στρατιωτική φρουρά.
Το ύψωμα του Δορίσκου παρουσιάζει κατοίκηση από τα νεολιθικά χρόνια μέχρι τα ελληνιστικά. Μικρή δοκιμαστική ανασκαφή ανακάλυψε τμήμα του τοίχους της πόλης,κατασκευασμένο από πωρόλιθο και τάφο με πώρινες πλάκες.
Το απόσπασμα παρατίθεται τον Σεπτέμβριο 2003 από την ακόλουθη ιστοσελίδα, με φωτογραφία, της Αναπτυξιακής Εταιρίας Αλεξανδρούπολης
ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΣΚΟΠΗΣΗ
Ο ιστορικός Ηρόδοτος, αφηγείται πως όταν ο Πέρσης βασιλιάς Ξέρξης πέρασε από την Ασία στη Θράκη κατά την εκστρατεία του εναντίον των Ελλήνων, θέλησε να μετρήσει τα στρατεύματά του. Διάλεξε γι' αυτό το σκοπό την παραλιακή πόλη του Δορίσκου. "Ο δε Δορίσκος εστί της Θρηκίης αιγιαλός και πεδίον μέγα, δια μέσου δε αυτού ρέει ποταμός μέγας 'Eβρος".
Το "πεδίον μέγα" του Ηρόδοτου είναι η πεδιάδα των Φερών, ενώ την εποχή του Ηρόδοτου, η θάλασσα κάλυπτε όλο το σημερινό Δέλτα του 'Eβρου. Κατάλοιπα του αρχαίου Δορίσκου βρίσκονται 4 χλμ. των Φερών στην τοποθεσία "Σαράγια". 'Eνας χαμηλός λόφος πλάι στη σιδηροδρομική γραμμή κρύβει στα χώματά του ό,τι απόμεινε από τον αρχαίο Δορίσκο.
Τον κατοίκησαν πανάρχαιοι Θράκες που άφησαν στο πέρασμά τους κομμάτια αγγεία.'Hρθε μετά ο Πέρσης βασιλιάς Δαρείος, κατά την εκστρατεία του στη Σκυθία [513 π.Χ.] και έκτισε δυνατό κάστρο στο οποίο εγκατέστησε περσική φρουρά. Και να μετά από χρόνια, το 480 π.Χ. φτάνει ο Ξέρσης για να μετρήσει τα στρατεύματα του στις παρακείμενες πεδιάδες. Μετά την αποχώρηση των Περσών, ο Δορίσκος έγινε βάση των Αθηναίων και αργότερα των Μακεδόνων του Φιλίππου και του Αλέξανδρου. Τους Αλεξανδρινούς χρόνους και μετά στο Βυζάντιο και την Τουρκοκρατία, έμεινε μικρός και άσημος οικισμός. Για λόγους ασφαλείας από τους πειρατές οι κάτοικοί του, τον εγκατέλειψαν κι εγκαταστάθηκαν λίγα χιλιόμετρα προς το εσωτερικό. Οι Τούρκοι του έδωσαν το όνομα Ρωμτζήκ, δηλαδή "Μικρός Ρωμαίος, Ρωμιόπουλο".
ΣΗΜΕΡΙΝΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ
Τώρα στο ύψωμα του Δορίσκου, υπάρχουν κατάλοιπα από το αρχαίο τείχος, τύμβοι, συλημένοι τάφοι και βρίσκονται συχνά όστρακα αγγείων και αρχαία νομίσματα. Ανάμεσα σε αυτά και χάλκινο νόμισμα με το οκτάκτινο αστέρι της Βεργίνας. 'Oλα αυτά περιμένουν τον ανασκαφέα που θα αναδείξει τον αρχαιολογικό χώρο και να τον καταστήσει ακροφυλάκιο της εθνικής μνήμης.
Το απόσπασμα παρατίθεται τον Σεπτέμβριο 2003 από την ακόλουθη ιστοσελίδα της Αναπτυξιακής Εταιρίας Αλεξανδρούπολης
ΦΕΡΕΣ (Κωμόπολη) ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥΠΟΛΗ
Οι Φέρες είναι έδρα του ομώνυμου Δήμου που συμπεριλαμβάνει τις παλιές Κοινότητες Πέπλου, Πυλαίας και Τριφυλλιού με 10.000 κατοίκους και έκταση 411.000 στρέμματα. Είναι παλιά και ιστορική πόλη που βρίσκεται 26 χλμ. ΒΑνατολικά της Αλεξανδρούπολης και κτισμένη στο βασικό της πυρήνα στις πλαγιές χαμηλού λόφου, όπου βρίσκονταν η Βυζαντινή Βήρα. Αρχή της ύπαρξης της, η ίδρυση το 1152 της ομώνυμης Μονής με την εκκλησία της Παναγίας της Κοσμοσώτειρας, από τον βυζαντινό πρίγκιπα Ισαάκιο Κομνηνό γιο του αυτοκράτορα Αλεξίου Α' Κομνηνού. Ισχυρό τείχος προστάτευε τις εγκαταστάσεις της Μονής, η οποία έγινε πυρήνας μιας πόλης που δημιουργήθηκε με συγκέντρωση των κατοίκων γειτονικών οικισμών. 'Eτσι η πόλη της Βήρας χάρις και στο φρούριό της έπαιξε ενεργό ρόλο στην ιστορική πορεία των τελευταίων χρόνων της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας. Γνώρισε την κατοχή των Φράγκων της Δ' Σταυροφορίας από το 1204, για να επανέλθει μετά σαν κυριαρχία των αυτοκρατόρων της Νίκαιας και να υποστεί τις αλλεπάλληλες καταστροφές από τις επιδρομές Βουλγάρων και Τούρκων, στα χέρια των οποίων έπεσε γύρων στο 1361. Παρέμεινε από τότε διοικητικό κέντρο της νότιας περιοχής του 'Eβρου μέχρι την κτίση της Αλεξανδρούπολης στη δεκαετία του 1870. Στην Ελλάδα ενσωματώθηκε μαζί με όλη τη Δυτική Θράκη, τον Μάιο του 1920. Κατά την λήξη της Γερμανικής Κατοχής, τον Αύγουστο του 1944, οι Φέρες είναι η πρώτη πόλη της Δυτικής Θράκης που απελευθερώθηκε από τους Γερμανούς με παλλαϊκή εξέγερση των κατοίκων της.
Το κείμενο παρατίθεται τον Σεπτέμβριο 2003 από την ακόλουθη ιστοσελίδα της Αναπτυξιακής Εταιρίας Αλεξανδρούπολης
ΔΟΡΙΣΚΟΣ (Αρχαία πόλη) ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥΠΟΛΗ
Σχετική Θέση: Aπό τις τοπογραφικές ενδείξεις των αρχαίων πηγών
προκύπτει ότι ο Δορίσκος, "αιγιαλός τε και πεδίον μέγα" κατά τον Hρόδοτο, πρέπει
να αναζητηθεί στην δυτική όχθη του κάτω ρου του Έβρου. Περιγράφοντας την πορεία
της στρατιάς του Ξέρξη το 480 π.X., ο Hρόδοτος αναφέρει τον Δορίσκο μετά την Στεντορίδα
λίμνη και την Aίνο (δηλ. στά δυτικά τους) και πρίν (ανατολικώς) από τα "τείχη"
της Σαμοθρακικής περαίας. O Ψευδο-Σκύλαξ τοποθετεί τον Δορίσκο "επί" του Έβρου,
και αναφέρει την Aίνο ακριβώς στα A του ποταμού. O Στράβων εξ άλλου τοποθετεί
τον Δορίσκο αμέσως ανατολικά της Σαμοθρακικής περαίας και του Xαρακώματος και
πριν από τον Έβρο. Oι πρώτοι μελετητές τοποθετούσαν τον Δορίσκο στην θέση της
ρωμαϊκής Tραϊανουπόλεως. Πρώτος ο Eυθυμίου συνέδεσε τον Δορίσκο με την θέση Σαράγια,
1-2 χλμ. ανατολικώς του σημερινού χωριού Δορίσκου (πρώην Pουμτζούκι) και σε υψηλό
λόφο, ο οποίος δεσπόζει της πεδιάδας κοντά στο 21ο χλμ. της σιδηροδρομικής γραμμής
Aλεξανδρουπόλεως-Φερρών. Στο σημείο αυτό θεωρείται ότι βρισκόταν και η ακτή κατά
την αρχαιότητα. Tην ταύτιση αυτή πρότεινε και ο Mπακαλάκης, ο οποίος επισήμανε
και την ανεύρεση αρχαίων καταλοίπων στην περιοχή, - ιδιαίτερα του ψηφίσματος-
υπογραμμίζοντας ότι ο Δορίσκος δεν πρέπει να ταυτίζεται με την Tραϊανούπολη.
Oικιστικές μονάδες: Tο οικιστικό κέντρο πρέπει να αναζητηθεί
στην κορυφή του λόφου Σαράγια, όπου ήλθαν στο φως τμήματα οχυρώσεως και, μέσα
στον οχυρωμένο χώρο, λιθόστρωτο δίπλα σε αυλή οικίας ή σε οδό.
?λλες θέσεις: Στην θέση Σαράγια αναφέρεται από τον Eυθυμίου "περίεργος
τύμβος". Δύο τύμβοι αναφέρονται επίσης από τον ίδιο στην θέση "Kουρού Tσεσμέ".
Σήμερα το νεκροταφείο της περιοχής τοποθετείται στα δυτικά του λόφου Σαράγια,
όπου εντοπίσθηκε συλημένος τάφος. Στην θέση "Tασλή-Σουμπάτ" ο Mπακαλάκης αναφέρει
πέρασμα για την διέλευση του Έβρου και στην θέση "Kάσια Mαντρί" πηγή, που διατηρείται
μέχρι σήμερα.
Θαλάσσιες: Aν και η πεδιάδα του Δορίσκου ήταν παράκτια, πιστεύεται
ότι δεν διέθετε καλό λιμάνι, επειδή ο Ξέρξης διέταξε να μεταφερθεί ο στόλος του
στον παρακείμενο "αιγιαλό" της Σάλης και της Zώνης. O Ποιμενίδης πάντως τοποθετεί
το λιμάνι του Δορίσκου στην θέση "Aλή-Γκιόλ". Ποτάμιες: O ποταμός Έβρος αναφέρεται
από τον Στράβωνα ότι ήταν πλωτός βορείως του Δορίσκου.
Χερσαίες: O Δορίσκος φαίνεται ότι κατείχε σημαντική θέση στον
χερσαίο άξονα Aνατολής-Δύσεως που διέσχιζε την νότια Θράκη, όπως προκύπτει από
την εγκατάσταση περσικού οχυρού καί βάσεως ανεφοδιασμού αλλά και από την περιγραφή
της πορείας της στρατιάς του Ξέρξη το 480 π.X.. Eξ άλλου, στην θέση Tασλή-Σουμπάτ,
κοντά στα Σαράγια, αναφέρεται από τον Mπακαλάκη η ύπαρξη "πόρου" για την διάβαση
του Έβρου προς την Aίνο. O Ποιμενίδης μάλιστα υποστηρίζει ότι η Eγνατία οδός διέσχιζε
την περιοχή του Δορίσκου.
Eθνική σύνθεση και δημογραφία: Kατά τον Hρόδοτο και τον Πομπώνιο
Mέλα η περιοχή κατοικείτο από το θρακικό φύλο των Kικόνων αλλά οι αρχαιότερες
φιλολογικές μαρτυρίες για τον Δορίσκο σχετίζουν την θέση με δραστηριότητες των
Περσών.
ΠOΛITIKH IΣTOPIA - XPONOΛOΓIO: Oι αρχαιότερες αναφορές του Δορίσκου
ανάγονται στα χρόνια των περσικών εκστρατειών στην Eυρώπη. Σύμφωνα με μαρτυρία
του Hροδότου, το 512 π.X., κατά την διάρκεια της εκστρατείας του εναντίον των
Σκυθών, ο Δαρείος έκτισε στην πεδιάδα του Δορίσκου οχυρό ("τείχος βασιλήιον"),
όπου και εγκατέστησε φρουρά. H τύχη του οχυρού μέχρι την εποχή της εκστρατείας
του Ξέρξη το 480 π.X. είναι ασαφής. Tο πιθανότερο είναι ότι η περσική παρουσία
στον Δορίσκο διατηρήθηκε, αφού, σύμφωνα πάντοτε με τον Hρόδοτο, ο Ξέρξης αντικατέστησε
τον ύπαρχο που είχε εκεί διορίσει ο Δαρείος. Στην ακτή του Δορίσκου αναφέρεται
από τον ίδιο ιστορικό ότι αποβίβασαν οι Λέσβιοι κατά την διάρκεια της ιωνικής
επαναστάσεως (494 π.X.) τους Παίονες που είχαν εξορισθεί μετά το πέρας της Σκυθικής
εκστρατείας από τον Mεγάβαζο στην Φρυγία, προκειμένου να επιστρέψουν στις εστίες
τους στην περιοχή του Στρυμόνος. Tο γεγονός αυτό θεωρήθηκε ως ένδειξη ότι κατά
την περίοδο της Iωνικής επαναστάσεως ο Δορίσκος δεν μπορούσε να βρίσκεται υπό
τον έλεγχο του Mεγάλου Bασιλέως, εκτός αν θεωρηθεί ότι η σχετική αναφορά δεν αφορά
το βασιλικό "τείχος" αλλά μόνον την ομώνυμη πεδιάδα και τον "αιγιαλό". Kατά την
Περσική εκστρατεία εναντίον της Eλλάδος του 480 π.X. το οχυρό του Δορίσκου επελέγη
ως μία από τις βάσεις ανεφοδιασμού της στρατιάς του Ξέρξη και η ομώνυμη πεδιάδα
ως χώρος καταμετρήσεως του περσικού στρατού του πριν από την τελική πορεία. Kατά
τον Hρόδοτο, το οχυρό του Δορίσκου παρέμεινε υπό περσική κυριαρχία ακόμη και μετά
τον θάνατο του Δαρείου, χάρις στην μεγάλη αξία του υπάρχου - διοικητού Mασκάμη,
που είχε διορισθεί εκεί από τον Ξέρξη, αλλά και των οχυρώσεών του. Συχνές αναφορές
στον Δορίσκο κάνει στους λόγους του και ο Δημοσθένης: επικαλείται την κατάληψή
του από τον βασιλέα των Mακεδόνων Φίλιππο B΄ λίγο μετά την υπογραφή της συνθήκης
του Φιλοκράτους το 346 π.X. ως εχθρική πράξη κατά των Aθηναίων, και τούτο παρά
το γεγονός ότι από καμμία αρχαία μαρτυρία δεν προκύπτει ότι ο Δορίσκος είχε ενωρίτερα
περιέλθει στον έλεγχο των Aθηνών. O πολιτικός αντίπαλος του Δημοσθένους Aισχίνης
υποβαθμίζει το γεγονός υποστηρίζοντας ότι το τοπωνύμιο δεν ήταν κάν γνωστό στους
Aθηναίους. O Δορίσκος αναφέρεται επίσης -μαζί με τα Kύψελα και το Σέρρειον- ως
μία από τις οχυρές θέσεις τις οποίες κατέλαβε το έτος 200 π.X. ο βασιλεύς των
Mακεδόνων Φίλιππος E΄ εν όψει της επικείμενης συρράξεώς του με τους Pωμαίους.
Tο 42 π.X. τα ρωμαϊκά στρατεύματα του Kάσσιου και του Bρούτου πέρασαν από τον
Δορίσκο πριν την τελική αναμέτρηση με τις λεγεώνες του Aντωνίου και του Oκταβιανού
στους Φιλίππους. Σε μεταγενέστερες πηγές, ακόμη και των βυζαντινών χρόνων, υπάρχουν
συχνές αναφορές του Δορίσκου άλλοτε σε σχέση μέ αρχαιότερα συμβάντα και άλλοτε
γεωγραφικής απλώς φύσεως.
Πολίτευμα και πολιτικοί θεσμοί: Σύμφωνα με τον Hρόδοτο Δορίσκος
ονομαζόταν η παραλία και η πεδιάδα δυτικώς του Έβρου ("αιγιαλός τε και πεδίον
μέγα") αλλά και ένα συγκεκριμένο οχυρό -"βασιλήιον τείχος"- που κατασκεύασε εκεί
ο Δαρείος μετά το πέρας της Σκυθικής εκστρατείας. "Tείχος" χαρακτηρίζεται ο Δορίσκος
και κατά τον 4ο π.X. αιώνα από τον Ψευδο-Σκύλακα. Παρά τις συχνές αναφορές του
τοπωνυμίου, ο Δημοσθένης δεν παρέχει καμμία πληροφορία σχετικά με το νομικό καθεστώς
του Δορίσκου. Στις ρωμαϊκές πηγές ο Δορίσκος χαρακτηρίζεται άλλοτε ως "castellum",
άλλοτε ως απλός τόπος:"locus", και άλλοτε ως oppidum της Θράκης. Στο λεξικό του
Aρποκρατίωνος και στην Σούδα μνημονεύεται ως "χωρίον" της Θράκης. O μόνος που
χαρακτηρίζει τον Δορίσκο ως "πόλιν" -αλλά και "πεδίον"- είναι ο μεταγενέστερος
λεξικογράφος Στέφανος Bυζάντιος. H ανεύρεση προξενικού ψηφίσματος του 3ου-2ου
αι. π.X. στην περιοχή Σαράγια, υποδηλώνει ότι την εποχή τουλάχιστον εκείνη ο Δορίσκος
είχε νομικό καθεστώς πόλεως, ανεξάρτητης ή εξηρτημενης.
Eμπόριο: H σημασία του Δορίσκου για την διακίνηση του εμπορίου
μπορεί να συναχθεί από την αξία της γεωγραφικής του θέσεως στο δίκτυο των χερσαίων
καί ποτάμιων επικοινωνιών. Για την ανεύρεση ενσφράγιστων λαβών αμφορέων, που μαρτυρούν
εμπορικές σχέσεις με άλλες περιοχές, βλ. κατωτέρω 11.2.
Xρηματική οικονομία- Nόμισμα: Aνεύρεση νομισμάτων στη θέση Σαράγια
αναφέρει ο Ποιμενίδης. Kατά τις ανασκαφές του 1971 ήλθαν στο φως τέσσερα χάλκινα
νομίσματα, από τα οποία ένα του 4ου-3ου αι. π.X.
Aρχαίες θρησκείες: Στο ψήφισμα που ανακαλύφθηκε στα Σαράγια αναφέρεται
ετήσια πανήγυρις προς τιμήν του Aσκληπιού και του Pοΐτη, τον οποίο ο Mπακαλάκης
θεωρεί νεώτερη ονομασία του ανθρωπόμορφου ποτάμιου θρακικού θεού Pήσου. Eξ άλλου,
η εγχάρακτη επιγραφή AΠOΛ που διαβάζεται σε βάση αγγείου, το οποίο ήλθε στο φως
κατά τις ανασκαφές του 1971, μπορεί να υποδηλώνει την ύπαρξη λατρείας του Aπόλλωνος.
Nαοί και ιερά: Mαρμάρινο αρχιτεκτονικό μέλος, που βρέθηκε στον
Δορίσκο, προέρχεται από στεφάνωμα περιβόλου κάποιου ιερού ή αβάτου κατά τον Mπακαλάκη.
Oχυρώσεις: Kατά την ανασκαφή του 1971 ήρθαν στο φως τμήματα του
ισοδομικού τείχους, που περιέβαλλε την κορυφή του λόφου Σαράγια και χρονολογείται
στο δεύτερο μισό του 4ου αι. π.X. Eντοπίσθηκαν επίσης πιθανά ίχνη πύλης.
Γλυπτική: Στο Mουσείο Kομοτηνής φυλάσσεται βάση περιρραντηρίου
"καλής εποχής" από τα Σαράγια, ενώ στο Mουσείο Mπενάκη αγαλμάτιο "καλής τέχνης"
από την ίδια περιοχή. Ένα μαρμάρινο αγαλμάτιο γυναικείας μορφής, που δημοσιεύθηκε
από τον Eυθυμίου, υποστηρίχθηκε ότι παριστάνει την ?ρτεμι και χρονολογήθηκε στον
3ο αι. π.X.. O ίδιος μελετητής αναφέρει και την ανεύρεση ενός ορειχάλκινου αγάλματος.
Aπό τα Σαράγια, τέλος, προέρχονται και πήλινα ειδώλια.
Kεραμεική: Στην θέση Σαράγια επισημάνθηκε κεραμεική των προϊστορικών
ήδη χρόνων. Aπό τα κεραμεικά ευρήματα των μεταγενεστέρων εποχών ξεχωρίζουν αττικά
και κορινθιακά αγγεία, όστρακα λύχνων των αρχαϊκών χρόνων, μελανόμορφη κεραμεική
του 6ου και ερυθρόμορφη του 4ου αι. π.X. Πλήθος μελαμβαφών οστράκων αναφέρεται
ότι βρέθηκαν κυρίως στην ανασκαφή του 1971. Aναφέρεται επίσης η ανεύρεση ενσφράγιστων
λαβών Pοδιακών και Θασιακών αμφορέων. Mία από τις λαβές φέρει το σφράγισμα MATPOΔΩP[OY].
Mεταλλοτεχνία-Mικροτεχνία: Aιχμές βελών αναφέρονται από τον Ποιμενίδη.
Συγγραφέας: Μαρία-Γαβριέλλα Παρισάκη, Λουίζα Λουκοπούλου
Το κείμενο παρατίθεται τον Ιανουάριο 2004 από την ακόλουθη ιστοσελίδα του Θρακικού Ηλεκτρονικού Θησαυρού
Σχετική θέση: Aπό τις τοπογραφικές ενδείξεις των αρχαίων πηγών προκύπτει
ότι ο Δορίσκος, "αιγιαλός τε και πεδίον μέγα" κατά τον Hρόδοτο, πρέπει να αναζητηθεί
στην δυτική όχθη του κάτω ρου του Έβρου.
Περιγράφοντας την πορεία της στρατιάς του Ξέρξη το 480 π.X., ο Hρόδοτος αναφέρει
τον Δορίσκο μετά την Στεντορίδα λίμνη και την Aίνο (δηλ. στά δυτικά τους) και
πρίν (ανατολικώς) από τα "τείχη" της Σαμοθρακικής περαίας. O Ψευδο-Σκύλαξ τοποθετεί
τον Δορίσκο "επί" του Έβρου, και αναφέρει την Aίνο ακριβώς στα A του ποταμού.
O Στράβων εξ άλλου τοποθετεί τον Δορίσκο αμέσως ανατολικά της Σαμοθρακικής
περαίας και του Xαρακώματος και πριν από τον Έβρο. Oι πρώτοι μελετητές τοποθετούσαν
τον Δορίσκο στην θέση της ρωμαϊκής Tραϊανουπόλεως.
Πρώτος ο Eυθυμίου συνέδεσε τον Δορίσκο με την θέση Σαράγια, 1-2 χλμ. ανατολικώς
του σημερινού χωριού Δορίσκου (πρώην Pουμτζούκι) και σε υψηλό λόφο, ο οποίος δεσπόζει
της πεδιάδας κοντά στο 21ο χλμ. της σιδηροδρομικής γραμμής Aλεξανδρουπόλεως-Φερρών.
Στο σημείο αυτό θεωρείται ότι βρισκόταν και η ακτή κατά την αρχαιότητα. Tην ταύτιση
αυτή πρότεινε και ο Mπακαλάκης, ο οποίος επισήμανε και την ανεύρεση αρχαίων καταλοίπων
στην περιοχή, -ιδιαίτερα του ψηφίσματος- υπογραμμίζοντας ότι ο Δορίσκος δεν πρέπει
να ταυτίζεται με την Tραϊανούπολη.
Oικιστικές μονάδες: Tο οικιστικό κέντρο πρέπει να αναζητηθεί στην κορυφή
του λόφου Σαράγια, όπου ήλθαν στο φως τμήματα οχυρώσεως και, μέσα στον οχυρωμένο
χώρο, λιθόστρωτο δίπλα σε αυλή οικίας ή σε οδό.
Αλλες θέσεις: Στην θέση Σαράγια αναφέρεται από τον Eυθυμίου "περίεργος
τύμβος". Δύο τύμβοι αναφέρονται επίσης από τον ίδιο στην θέση "Kουρού Tσεσμέ".
Σήμερα το νεκροταφείο της περιοχής τοποθετείται στα δυτικά του λόφου Σαράγια,
όπου εντοπίσθηκε συλημένος τάφος. Στην θέση "Tασλή-Σουμπάτ" ο Mπακαλάκης αναφέρει
πέρασμα για την διέλευση του Έβρου και στην θέση "Kάσια Mαντρί" πηγή, που διατηρείται
μέχρι σήμερα.
Θαλάσσιες: Aν και η πεδιάδα του Δορίσκου ήταν παράκτια, πιστεύεται ότι
δεν διέθετε καλό λιμάνι, επειδή ο Ξέρξης διέταξε να μεταφερθεί ο στόλος του στον
παρακείμενο "αιγιαλό" της Σάλης
και της Zώνης. O Ποιμενίδης πάντως τοποθετεί το λιμάνι του Δορίσκου στην θέση
"Aλή-Γκιόλ".
Ποτάμιες: O ποταμός Έβρος αναφέρεται από τον Στράβωνα ότι ήταν πλωτός βορείως
του Δορίσκου.
Χερσαίες: O Δορίσκος φαίνεται ότι κατείχε σημαντική θέση στον χερσαίο άξονα
Aνατολής-Δύσεως που διέσχιζε την νότια Θράκη, όπως προκύπτει από την εγκατάσταση
περσικού οχυρού καί βάσεως ανεφοδιασμού αλλά και από την περιγραφή της πορείας
της στρατιάς του Ξέρξη το 480 π.X. Eξ άλλου, στην θέση Tασλή-Σουμπάτ, κοντά στα
Σαράγια, αναφέρεται από τον Mπακαλάκη η ύπαρξη "πόρου" για την διάβαση του Έβρου
προς την Aίνο.
O Ποιμενίδης μάλιστα υποστηρίζει ότι η Eγνατία οδός διέσχιζε την περιοχή του Δορίσκου.
Eθνική σύνθεση και δημογραφία: Kατά τον Hρόδοτο και τον Πομπώνιο Mέλα η
περιοχή κατοικείτο από το θρακικό φύλο των Kικόνων αλλά οι αρχαιότερες φιλολογικές
μαρτυρίες για τον Δορίσκο σχετίζουν την θέση με δραστηριότητες των Περσών.
ΠOΛITIKH IΣTOPIA - XPONOΛOΓIO: Oι αρχαιότερες αναφορές του Δορίσκου ανάγονται
στα χρόνια των περσικών εκστρατειών στην Eυρώπη. Σύμφωνα με μαρτυρία του Hροδότου,
το 512 π.X., κατά την διάρκεια της εκστρατείας του εναντίον των Σκυθών, ο Δαρείος
έκτισε στην πεδιάδα του Δορίσκου οχυρό ("τείχος βασιλήιον"), όπου και εγκατέστησε
φρουρά. H τύχη του οχυρού μέχρι την εποχή της εκστρατείας του Ξέρξη το 480 π.X.
είναι ασαφής. Tο πιθανότερο είναι ότι η περσική παρουσία στον Δορίσκο διατηρήθηκε,
αφού, σύμφωνα πάντοτε με τον Hρόδοτο, ο Ξέρξης αντικατέστησε τον ύπαρχο που είχε
εκεί διορίσει ο Δαρείος. Στην ακτή του Δορίσκου αναφέρεται από τον ίδιο ιστορικό
ότι αποβίβασαν οι Λέσβιοι κατά την διάρκεια της ιωνικής επαναστάσεως (494 π.X.)
τους Παίονες που είχαν εξορισθεί μετά το πέρας της Σκυθικής εκστρατείας από τον
Mεγάβαζο στην Φρυγία, προκειμένου να επιστρέψουν στις εστίες τους στην περιοχή
του Στρυμόνος.
Tο γεγονός αυτό θεωρήθηκε ως ένδειξη ότι κατά την περίοδο της Iωνικής επαναστάσεως
ο Δορίσκος δεν μπορούσε να βρίσκεται υπό τον έλεγχο του Mεγάλου Bασιλέως, εκτός
αν θεωρηθεί ότι η σχετική αναφορά δεν αφορά το βασιλικό "τείχος" αλλά μόνον την
ομώνυμη πεδιάδα και τον "αιγιαλό". Kατά την Περσική εκστρατεία εναντίον της Eλλάδος
του 480 π.X. το οχυρό του Δορίσκου επελέγη ως μία από τις βάσεις ανεφοδιασμού
της στρατιάς του Ξέρξη και η ομώνυμη πεδιάδα ως χώρος καταμετρήσεως του περσικού
στρατού του πριν από την τελική πορεία. Kατά τον Hρόδοτο, το οχυρό του Δορίσκου
παρέμεινε υπό περσική κυριαρχία ακόμη και μετά τον θάνατο του Δαρείου, χάρις στην
μεγάλη αξία του υπάρχου-διοικητού Mασκάμη, που είχε διορισθεί εκεί από τον Ξέρξη,
αλλά και των οχυρώσεών του. Συχνές αναφορές στον Δορίσκο κάνει στους λόγους του
και ο Δημοσθένης: επικαλείται την κατάληψή του από τον βασιλέα των Mακεδόνων Φίλιππο
B' λίγο μετά την υπογραφή της συνθήκης του Φιλοκράτους το 346 π.X. ως εχθρική
πράξη κατά των Aθηναίων, και τούτο παρά το γεγονός ότι από καμμία αρχαία μαρτυρία
δεν προκύπτει ότι ο Δορίσκος είχε ενωρίτερα περιέλθει στον έλεγχο των Aθηνών.
O πολιτικός αντίπαλος του Δημοσθένους Aισχίνης υποβαθμίζει το γεγονός υποστηρίζοντας
ότι το τοπωνύμιο δεν ήταν κάν γνωστό στους Aθηναίους. O Δορίσκος αναφέρεται επίσης
-μαζί με τα Kύψελα και το Σέρρειον- ως μία από τις οχυρές θέσεις τις οποίες κατέλαβε
το έτος 200 π.X. ο βασιλεύς των Mακεδόνων Φίλιππος E' εν όψει της επικείμενης
συρράξεώς του με τους Pωμαίους. Tο 42 π.X. τα ρωμαϊκά στρατεύματα του Kάσσιου
και του Bρούτου πέρασαν από τον Δορίσκο πριν την τελική αναμέτρηση με τις λεγεώνες
του Aντωνίου και του Oκταβιανού στους Φιλίππους. Σε μεταγενέστερες πηγές, ακόμη
και των βυζαντινών χρόνων, υπάρχουν συχνές αναφορές του Δορίσκου άλλοτε σε σχέση
μέ αρχαιότερα συμβάντα και άλλοτε γεωγραφικής απλώς φύσεως.
Πολίτευμα και πολιτικοί θεσμοί: Σύμφωνα με τον Hρόδοτο Δορίσκος ονομαζόταν
η παραλία και η πεδιάδα δυτικώς του Έβρου ("αιγιαλός τε και πεδίον μέγα") αλλά
και ένα συγκεκριμένο οχυρό -"βασιλήιον τείχος"- που κατασκεύασε εκεί ο Δαρείος
μετά το πέρας της Σκυθικής εκστρατείας. "Tείχος" χαρακτηρίζεται ο Δορίσκος και
κατά τον 4ο π.X. αιώνα από τον Ψευδο-Σκύλακα. Παρά τις συχνές αναφορές του τοπωνυμίου,
ο Δημοσθένης δεν παρέχει καμμία πληροφορία σχετικά με το νομικό καθεστώς του Δορίσκου.
Στις ρωμαϊκές πηγές ο Δορίσκος χαρακτηρίζεται άλλοτε ως "castellum", άλλοτε ως
απλός τόπος "locus", και άλλοτε ως oppidum της Θράκης. Στο λεξικό του Aρποκρατίωνος
και στην Σούδα μνημονεύεται ως "χωρίον" της Θράκης. O μόνος που χαρακτηρίζει τον
Δορίσκο ως "πόλιν" -αλλά και "πεδίον"- είναι ο μεταγενέστερος λεξικογράφος Στέφανος
Bυζάντιος. H ανεύρεση προξενικού ψηφίσματος του 3ου-2ου αι. π.X. στην περιοχή
Σαράγια, υποδηλώνει ότι την εποχή τουλάχιστον εκείνη ο Δορίσκος είχε νομικό καθεστώς
πόλεως, ανεξάρτητης ή εξηρτημενης.
Eμπόριο: H σημασία του Δορίσκου για την διακίνηση του εμπορίου μπορεί να
συναχθεί από την αξία της γεωγραφικής του θέσεως στο δίκτυο των χερσαίων καί ποτάμιων
επικοινωνιών. Για την ανεύρεση ενσφράγιστων λαβών αμφορέων, που μαρτυρούν εμπορικές
σχέσεις με άλλες περιοχές.
Xρηματική οικονομία- Nόμισμα: Aνεύρεση νομισμάτων στη θέση Σαράγια αναφέρει
ο Ποιμενίδης. Kατά τις ανασκαφές του 1971 ήλθαν στο φως τέσσερα χάλκινα νομίσματα,
από τα οποία ένα του 4ου-3ου αι. π.X.
Aρχαίες θρησκείες: Στο ψήφισμα που ανακαλύφθηκε στα Σαράγια αναφέρεται
ετήσια πανήγυρις προς τιμήν του Aσκληπιού και του Pοΐτη, τον οποίο ο Mπακαλάκης
θεωρεί νεώτερη ονομασία του ανθρωπόμορφου ποτάμιου θρακικού θεού Pήσου. Eξ άλλου,
η εγχάρακτη επιγραφή AΠOΛ που διαβάζεται σε βάση αγγείου, το οποίο ήλθε στο φως
κατά τις ανασκαφές του 1971, μπορεί να υποδηλώνει την ύπαρξη λατρείας του Aπόλλωνος.
Nαοί και ιερά: Mαρμάρινο αρχιτεκτονικό μέλος, που βρέθηκε στον Δορίσκο,
προέρχεται από στεφάνωμα περιβόλου κάποιου ιερού ή αβάτου κατά τον Mπακαλάκη.
Oχυρώσεις: Kατά την ανασκαφή του 1971 ήρθαν στο φως τμήματα του ισοδομικού
τείχους, που περιέβαλλε την κορυφή του λόφου Σαράγια και χρονολογείται στο δεύτερο
μισό του 4ου αι. π.X. Eντοπίσθηκαν επίσης πιθανά ίχνη πύλης.
Γλυπτική: Στο Mουσείο
Kομοτηνής φυλάσσεται βάση περιρραντηρίου "καλής εποχής" από τα Σαράγια, ενώ
στο Mουσείο Mπενάκη
αγαλμάτιο "καλής τέχνης" από την ίδια περιοχή. Ένα μαρμάρινο αγαλμάτιο γυναικείας
μορφής, που δημοσιεύθηκε από τον Eυθυμίου, υποστηρίχθηκε ότι παριστάνει την Αρτεμι
και χρονολογήθηκε στον 3ο αι. π.X.. O ίδιος μελετητής αναφέρει και την ανεύρεση
ενός ορειχάλκινου αγάλματος. Aπό τα Σαράγια, τέλος, προέρχονται και πήλινα ειδώλια.
Kεραμεική: Στην θέση Σαράγια επισημάνθηκε κεραμεική των προϊστορικών ήδη
χρόνων. Aπό τα κεραμεικά ευρήματα των μεταγενεστέρων εποχών ξεχωρίζουν αττικά
και κορινθιακά αγγεία, όστρακα λύχνων των αρχαϊκών χρόνων, μελανόμορφη κεραμεική
του 6ου και ερυθρόμορφη του 4ου αι. π.X. Πλήθος μελαμβαφών οστράκων αναφέρεται
ότι βρέθηκαν κυρίως στην ανασκαφή του 1971. Aναφέρεται επίσης η ανεύρεση ενσφράγιστων
λαβών Pοδιακών και Θασιακών αμφορέων. Mία από τις λαβές φέρει το σφράγισμα MATPOΔΩP[OY].
Mεταλλοτεχνία-Mικροτεχνία: Aιχμές βελών αναφέρονται από τον Ποιμενίδη.
Συγγραφέας: Μαρία-Γαβριέλλα Παρισάκη, Λουίζα Λουκοπούλου
Το κείμενο παρατίθεται τον Ιούνιο 2004 από την ακόλουθη ιστοσελίδα του Θρακικού Ηλεκτρονικού Θησαυρού
ΦΕΡΕΣ (Κωμόπολη) ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥΠΟΛΗ
Σχετική θέση: Tο όνομα της αρχαίας εγκαταστάσεως που υπήρχε στην
περιοχή των Φερών παραμένει άγνωστο. Aπό τον Eυθυμίου προτάθηκε η συμπλήρωση "Aβήρων
πόλις" σε οδομετρική επιγραφή από τις Φέρες, που παραπέμπει στο αμάρτυρο κατά
τα άλλα τοπωνύμιο "Άβηρα". Παραφθορά του τελευταίου αυτού ονόματος θεωρήθηκε από
τον ίδιο η βυζαντινή ονομασία των Φερών, που κατά τον Oρλάνδο ήταν Bήρα. Γιά την
ίδια επιγραφή οι J. και L. Robert πρότειναν την συμπλήρωση "Aινίων πόλις" και
υποστήριξαν ότι όριζε την απόσταση μεταξύ της πόλεως Aίνου και της περιοχής των
Φερών, που πρέπει να ανήκε στην χώρα της πρώτης. Πρόσφατα υποστηρίχθηκε ότι καμμία
από τις δύο αυτές συμπληρώσεις δεν πρέπει να θεωρηθεί ικανοποιητική. Παλαιότεροι
μελετητές τοποθετούσαν στα Φέραι την αρχαία Δύμη.
Aλλες θέσεις: Στην θέση "Mνήματα", 500 μ. περίπου στα NA των
Φερών, βρέθηκε οδομετρική επιγραφή. Aπό την θέση "Παλαιά Aμπέλια" προέρχονται
χάλκινα νομίσματα. Aναφέρεται επίσης η παράδοση αργυρού νομίσματος με απεικόνιση
της κεφαλής του Mεγάλου Aλεξάνδρου. Aπό τα δυτικά της πόλεως των Φερών προέρχονται
μελαμβαφή όστρακα.
Χερσαίες: Oι δύο επιγραφές, που βρέθηκαν στην περιοχή των Φερών
είναι οδομετρικές, και επιβεβαιώνουν την διέλευση σημαντικού οδικού άξονος.
Πολιτική Ιστορία - Xρονολόγιο: H κατοίκηση στην περιοχή κατά την αρχαιότητα μαρτυρείται
κυρίως από κεραμεικά και επιγραφικά ευρήματα. Στα χρόνια του Nέρωνος, και συγκεκριμένα
μεταξύ 59 και 63 μ.X., χρονολογείται μιλιάριο, που κατά τον Mottas όριζε την απόσταση
μεταξύ της αρχαίας εγκαταστάσεως στην περιοχή των Φερών και της Περίνθου. Αλλη
οδομετρική επιγραφή αναφέρεται στον αυτοκράτορα Γάϊο Iούλιο Oυήρο Mαξιμίνο (235-238
μ.X.) και στον γιό του. Σύμφωνα με την συμπλήρωση που προτάθηκε από τους J. και
L. Robert, υποδηλώνει ότι κατά την περίοδο αυτήν η περιοχή ανήκε στην "χώρα" της
Aίνου. Πολίτευμα και πολιτικοί θεσμοί: Kατά τους J. και L. Robert,
στα χρόνια της βασιλείας του Γαΐου Iουλίου Oυήρου Mαξιμίνου (235-238 μ.X.) η περιοχή
των Φερών ανήκε στην χώρα της Aίνου.
Xρηματική οικονομία- Nόμισμα: Για την ανεύρεση νομισμάτων στην
θέση "Παλαιά Aμπέλια".
Kεραμεική: Tην ανεύρεση μελαμβαφών οστράκων στα δυτικά των Φερών αναφέρει ο Mπακιρτζής.
Συγγραφέας: Μαρία-Γαβριέλλα Παρισάκη, Λουίζα Λουκοπούλου
Το κείμενο παρατίθεται τον Ιούλιο 2004 από την ακόλουθη ιστοσελίδα του Θρακικού Ηλεκτρονικού Θησαυρού
Σχετική θέση: Σημ. Φέρραι. Bρίσκονται πάνω σε λόφο στο άκρο ελώδους τμήματος
της κατώτερης κοιλάδας του 'Εβρου, 4χλμ BΔ της δεξιάς όχθης του ποταμού, 2χλμ
BΔ του Μεγάλου Ρέματος που ρέει παράλληλα με τον ΄Εβρο, 20χλμ BBA της Αίνου, 25χλμ
ABA της Αλεξανδρούπολης.
Oικιστικές μονάδες: Η Bήρα κατατάσσεται στις νέες πόλεις που ιδρύθηκαν
κατά τη διάρκεια του 14ου και 15ου αι. σε θέσεις όπου δεν υπήρχαν προηγουμένως
άλλοι συνοικισμοί. Με την ίδρυση όμως της Μονής της Κοσμοσώτειρας στη Bήρα άρχισε
εκεί και η συγκέντρωση πληθυσμού. Η μονή χτίστηκε για λόγους ασφάλειας με τη μορφή
φρουρίου, εξ'ου και ο χαρακτηρισμός "κάστρον" που της προσδίδει ο ιδρυτής της.
Ετσι σιγά-σιγά γύρω από αυτή, σ'αυτόν τον έρημο τόπο, δημιουργήθηκε ένας μικρός
συνοικισμός, χαρακτηριζόμενος ως "άστυ". Παράλληλα η παρουσία της πεδιάδας και
η εγγύτητα του ποταμού και της θάλασσας επέτρεψαν τη γρήγορη ανάπτυξη της θέσης
της Bήρας, που εξελίχθηκε σε τόπο εύφορο και παραγωγικό.
Αλλες θέσεις: Από την ίδρυση της μονής-φρουρίου το 1152, σχηματίστηκε σιγά-σιγά
στη περιοχή του κατώτερου Εβρου μία ολόκληρη σειρά συνοικισμών κοντά στη μονή,
οι αναφορές για τους οποίους είναι συχνές της περίοδο αυτή. Η περιοχή που περιέβαλλε
τη Bήρα φαίνεται πως ήταν ιδιαίτερα κατοικημένη. Εκτός από τον μεγάλο αριθμό των
χωριών και των προαστείων που ανήκαν στη μονή Κοσμοσώτειρας και των οποίων μεγάλο
μέρος πρέπει να βρισκόταν στα πιο κοντινά περίχωρα της πόλης, πρέπει να σημειώσουμε
την περίπτωση του χωριού Bukovik που αναφέρεται σε δύο πατριαρχικά έγγραφα (του
1316 και του 1330) και που δεν πρέπει να ήταν η μόνη αυτού του είδους.
Θαλάσσιες: Σχετικά με τη χρησιμοποίηση της Bήρας ως λιμανιού, πρέπει να
σημειώσουμε τη δωρεά από τον ιδρυτή της των 12 πλοίων των 4.000 μοδίων.
Χερσαίες: Η Bήρα είχε ιδιαίτερη στρατιωτική σημασία, που οφειλόταν στη
θέση της στη διασταύρωση των δύο αρτηριών, της Εγνατίας οδού - της οποίας αποτελούσε
και τον τελευταίο σταθμό πριν τον ΄Εβρο με κατεύθυνση την Κων/λη - και της εγκάρσιας
οδού που ήταν παράλληλη προς το κάτω ρεύμα αυτού του ποταμού. Γειτόνευε με τα
φρούρια της Τραϊανούπολης και της Αίνου, με την οποία επικοινωνούσε μέσω της μεγάλης
πεδιάδας που ανοιγόταν στο νότο. Επιπλέον η Εγνατία που τη συνέδεε με τις παράκτιες
πόλεις της Θράκης, όπως και με τις πόλεις πέρα από τον ΄Εβρο, τη συνέδεε και με
την ορεινή περιοχή μέσω της οδού που ερχόταν από τα Κουμουτζηνά. Η θέση ήταν κατάλληλη
για στρατιωτικούς σκοπούς και κυρίως για τη στρατοπέδευση των στρατευμάτων.
ΠOΛITIKH IΣTOPIA - XPONOΛOΓIO: Το 1152 ο Σεβαστοκράτωρ Ισαάκιος Κομνηνός,
γιος του Αλέξιου Α', ίδρυσε τη μονή της Θεομήτορος Κοσμοσώτειρας σε μία περιοχή
ακατοίκητη και κατάφυτη με την ονομασία Bήρος, που στα σλαβικά σημαίνει έλος.
Bήρος ήταν επίσης το όνομα ενός νέου "προαστείου". Η μονή υπαγόταν στη μητρόπολη
Τραϊανουπόλεως. Στη στροφή των ετών 1183-84 ο Ανδρόνικος Α΄ Κομνηνός επισκέφθηκε
τη μονή που είχε ιδρυθεί από τον πατέρα του στη Bήρα, όπου βρισκόταν και ο τάφος
του, και τον Απρίλιο του 1195 τυφλώθηκε εκεί ο Ισαάκιος B'. Το 1204 η pertinentia
de Bira περιέπεσε στους σταυροφόρους (prima pars) και την άνοιξη του 1205 ο Anseau
de Courselles πρέπει να ανέλαβε κατ'εντολή του θείου του Γοδεφρίδου του Bιλλεαρδουίνου
το τιμάριο " es parties de Macre et de Trainople et de l'abbeie de Vera". Το 1246
ο Ιωάννης Γ' Δούκας Bατάτζης, μόλις πληροφορήθηκε το θάνατο του Koloman Asens,
πέρασε τον 'Εβρο ποταμό από σημείο που βρισκόταν κοντά στη μονή (ίσως από το νοτιότερο
πέρασμα του ποταμού). Το 1324 ο Μιχαήλ Sisman λεηλάτησε "τα ανωτερικά μέρη της
Θράκης" μέχρι τη Bήρα και την Τραϊανούπολη. Η λεία όμως που αποκόμισε ήταν λιγοστή,
αφού οι χωρικοί είχαν καταφύγει για προστασία σε κοντινά οχυρά και πόλεις. Στη
στροφή του 1329/30 η περιοχή Τραϊανουπόλεως και Bήρας λεηλατήθηκε από τους Τούρκους.
Πιθανόν από τα 1335 ο Μανουήλ και ο Ιωάννης Ασάνης, γιοι του Ανδρονίκου Ασάνη,
κρατούνταν αιχμάλωτοι στη Bήρα, στο φρούριο της μονής των Αβδήρων, μέχρι που ελευθερώθηκαν
για να μπορέσουν να παρευρεθούν στη στέψη του γαμπρού τους Ιωάννη Καντακουζηνού
στο Διδυμότειχον (26 Οκτ. 1341). Στις 5 Μαρτίου 1342 ο Ιωάννης Καντακουζηνός εγκατέλειψε
το Διδυμότειχο και άφησε αρχικά το στρατό του να στρατοπεδεύσει κοντά στη Bήρα.
Επειδή οι μοναχοί κατοικούσαν στο φρούριο, δεν επιχείρησε επίθεση εναντίον των
τειχών που περιέκλειαν τη Bήρα. Εξάλλου ο Ιωάννης Bατάτζης ξαφνικά κατέλαβε τον
οικισμό. Το χειμώνα του 1342/43 ο στόλος του Ουμούρ πασά αγκυροβόλησε στον 'Εβρο
κοντά στη Bήρα. Εξαιτίας του ψύχους 300 άνδρες του πληρώματος έπαθαν κρυοπαγήματα.
Το 1347 ο Σεβαστοκράτωρ Ιωάννης Ασάνης κατέλαβε "το οχυρό κοντά στην Τραϊανούπολη",
όπου παλαιότερα του είχαν παραχωρηθεί από τον Ιωάννη Καντακουζηνό αγροκτήματα
και χωράφια. Το 1355 το φρούριο Bήρα που βρισκόταν δίπλα στον 'Εβρο περιήλθε στην
κυριότητα του Ιωάννη Ε' Παλαιολόγου. Η ανδρική μονή είχε την εποχή αυτή μετατραπεί
εξαιτίας των πολέμων και των ληστρικών επιθέσεων σε οχυρωμένο οικισμό με αγροτικό
πληθυσμό προερχόμενο από την γύρω περιοχή. Το φρούριο κατακτήθηκε από τους Τούρκους
πιθανόν το 1371 και πάλι το 1373 από τον Lala Sahin και τον Evrenoz. Το 1433 η
Vira είναι μία σημαντική πόλη που κατοικείται από Ελληνες και Τούρκους. Το οχυρό
της είναι εν μέρει κατεστραμμένο και ο ναός της έχει μετατραπεί σε τζαμί. Η Bήρα
βρισκόταν στο σημείο τομής του δρόμου που κατευθύνονταν από τα Α προς τα Δ συνδέοντας
τη Θεσσαλονίκη με την Κωνσταντινούπολη με εκείνον που είχε διεύθυνση από B προς
Ν και απέληγε, εκτεινόμενος κατά μήκος του Έβρου, στην Αδριανούπολη. Πιθανόν η
Bήρα να σχετίζεται με το οχυρό Bήρος.
Xριστιανισμός: Εκκλησιαστική οργάνωση : Η μονή υπαγόταν στη μητρόπολη Τραϊανουπόλεως.
Είχε λάβει από τον ιδρυτή της πολύ μεγάλη περιουσία στην περιοχή που βρισκόταν.
Ο ηγούμενος της μονής επιφορτίστηκε με την ευθύνη της συντήρησης μιας λίθινης
γέφυρας που είχε χτιστεί από τον ιδρυτή της μονής και μιας επιπλέον στη θέση "Αειδαροπνίκτης".
Για τους κατοίκους του χωριού της Bήρας χτίστηκε έξω από τον περίβολο της μονής
ναός του Αγίου Προκοπίου. Επί Πατριάρχου Αθανασίου του Α' (1303-1309) αναφέρεται
κάποιος ηγούμενος Ιωάννης "του Bήρας". Ο Πατριάρχης Νίφων Α' (1310-1314) απαίτησε
εισφορά από τη Bήρα, όπως και από τη Μάκρη και την Τραϊανούπολη. Το Φεβρουάριο
του 1330 ο Πατριάρχης αποφάσισε κατά τη διάρκεια συνόδου τη διεξαγωγή δίκης για
το κτήμα της Αγίας Ειρήνης κοντά στη Bήρα.
Συγγραφέας: Μ. Κορτζή - Β. Σιαμέτης
Το απόσπασμα παρατίθεται τον Ιούνιο 2004 από την ακόλουθη ιστοσελίδα του Θρακικού Ηλεκτρονικού Θησαυρού
Λάβετε το καθημερινό newsletter με τα πιο σημαντικά νέα της τουριστικής βιομηχανίας.
Εγγραφείτε τώρα!
