Πληροφορίες τοπωνυμίου

ΜΠΑΔΙΑΣ (Χωριό) ΑΡΚΑΛΟΧΩΡΙ
  Το χωριό βρίσκεται πάνω στον οδικό άξονα που έρχεται από τα Πάρτηρα και είναι χτισμένο καταμεσής ενός εύφορου κάμπου με αμπέλια και ελιές.
  Το όνομα του χωριού ανευρίσκεται σε έγγραφα ήδη από το 1379 σε έγγραφο του Δουκικού αρχείου του Χάντακα. Ευρίσκεται επίσης σε όλες τις βενετσιάνικες απογραφές με το όνομα Pandea και Βadia το 1630. Στην απογραφή των Οθωμανών του 1671 το όνομα του χωριού αναγράφεται Badye και στην αιγυπτιακή απογραφή πλέον απογράφεται Bathia με το σημερινό του όνομα.
  Κατοικείται κυρίως από μουσουλμάνους και μάλλον ανήκει στην ομάδα των χωριών που εξισλαμίστηκαν ομαδικά αμέσως μετά την οθωμανική κατάκτηση της Μεγαλονήσου. Γι' αυτό και μέχρι την απογραφή του 1881 δεν έχουμε κανένα χριστιανό κάτοικο στο χωριό, οπότε βρίσκουμε μια χριστιανική και δεκατρείς μουσουλμανικές οικογένειες.
  Από το 1920 ως το 1928 παρουσιάζει μια εντυπωσιακή μείωση των κατοίκων του (από 96 μειώνονται σε 59) κι αμέσως μετά αυξάνονται με γρήγορους ρυθμούς φτάνοντας τον αριθμό 137 στην απογραφή του 1961, οπότε και πάλι αρχίζει η φθίνουσα πληθυσμιακή πορεία.
  Η προέλευση του ονόματος είναι άγνωστη. Η προσπάθεια να ετυμολογηθεί και να συνδεθεί το χωριό με τους Αμπαδιώτες μουσουλμάνους μάλλον θα πρέπει να κριθεί ατυχής αφού το όνομα του χωριού υπάρχει πολύ πριν από την εγκατάσταση των Αμπαδιωτών της Κρήτης στην περιοχή του Μυλοποτάμου. Εκτός κι αν γίνει Δεκτή η άποψη ότι οι Αμπαδιώτες ήταν υπολείμματα των Αιγυπτίων - Σαρακηνών που το 825 ως γνωστόν κατέλαβαν την Κρήτη.
  Σήμερα το χωριό αν και διαθέτει πλούσια εδάφη με συστηματικές καλλιέργειες και ποικιλία παραγωγής προϊόντων εντούτοις δεν μπορεί να συγκρατήσει και τους νέους να παραμείνουν στο χωριό.

Το κείμενο παρατίθεται τον Σεπτέμβριο 2004 από την ακόλουθη ιστοσελίδα, με φωτογραφία, του Δήμου Αρκαλοχωρίου

• http://www.arkalochori.gr/docs/mpadias.htm (1 φωτ.)

Δημοτικό Διαμέρισμα Παρτίρων

ΠΑΡΤΙΡΑ (Χωριό) ΑΡΚΑΛΟΧΩΡΙ
Τηλέφωνο: +30 28910 22837
  Ένα από τα κεφαλοχώρια του δήμου με σημαντική ιστορία και πλούσιες παραδόσεις που συγκεντρώνονται από όλη την περιφέρεια στην οποία δεσπόζει. Απέχει από το Αρκαλοχώρι περίπου εξίμιση χιλιόμετρα στον οδικό άξονα Αρκαλοχώρι - Αγία Σεμνή - Πάρτι(η)ρα συνεχίζοντας ευθεία μετά την Αγία Σεμνή το δρόμο προς Πάρτι(η)ρα - Μπαδιά.
  Στο χωριό που πρέπει να κατοικείται από τα αρχαιότατα χρόνια ίσως σε κάποια κοντινή θέση έχουν βρεθεί κατά καιρούς σημαντικά αρχαιολογικά ευρήματα. Στη θέση «Περιστεράς» έχει βρεθεί σαρκοφάγος νεολιθικών χρόνων, ενώ στον κεντρικό δρόμο στην έξοδο του χωριού προς Μπαδιά διακρίνονται ακόμη τα ίχνη του προμινωικού τάφου με τα σημαντικά κτερίσματα - αγγεία που βρέθηκε σε βάθος τεσσάρων μέτρων. Τα αγγεία αυτά χαρακτηρίζουν ένα ξεχωριστό κεραμεικό ρυθμό τον λεγόμενο «ρυθμό των Παρτήρων».
  Στα βόρεια του χωριού πίσω από τους λόφους βρίσκονται σήμερα τα ερείπια των Πάνω Παρτίρων, οικισμός που έχει εγκαταλειφτεί από τον περασμένο αιώνα, ενώ ακόμη βορειότερα ο χωματόδρομος που ξεκινά από την είσοδο των Παρτίρων οδηγεί προς το χωριό Μικρή Επισκοπή.
  Τα πρώτα χρόνια της Βενετοκρατίας το χωριό αποτελούσε την έδρα πεζικού φέουδου του φεουδάρχη Andrea Cauco. Αυτό φαίνεται από το πρώτο έγγραφο στο οποίο μας παραδίδεται το όνομα του χωριού το 1388 και βρίσκεται στο Δουκικό αρχείο του Χάντακα. Αργότερα όμως το χωριό περίπου στα μέσα του 15ου αιώνα θα πρέπει να κατοικήθηκε από πιστούς της βενετσιάνικης εξουσίας ελεύθερους χωρικούς (contantini) αφού το φέουδο του αποστάτη δημεύτηκε και διανεμήθηκε ως «αντίδωρο» της Γαληνοτάτης Δημοκρατίας σε όσους παρέμειναν πιστοί στην αρχή της.
  Στην εποχή της Οθωμανοκρατίας το χωριό ήταν έδρα αγάδων και ισχυρών γενιτσάρων. Εδώ θα πρέπει να ήταν η έδρα ενός από τους 18 γενιτσαρικών ορτάδων της υπαίθρου με αρχηγό τον περίφημο Χουσεΐν Νταγασάνη που αναφέρεται να δρα σε ολόκληρο το πρώτο μισό του 19ου αιώνα ως αρχηγός κρητομουσουλμανικού σώματος στρατού που πολεμά λυσσαλέα εναντίον των Κρητικών στις επαναστάσεις των χρόνων αυτών. Φυσικά αυτό έχει να κάνει με τα όσα «πάρτερναν» οι χριστιανοί, περνώντας από το χωριό για το Χάνδακα, όπως διατηρεί η παράδοση, αλλά δεν σχετίζεται το όνομα του χωριού το οποίο θα πρέπει να έχει αρχαιότατη την προέλευση. Στο όνομα Πάρτηρα μπορεί κανείς να ανιχνεύσει πολλές ρίζες λέξεων. (Πάταρα, Πάρτα - πάρτη = (μέρος), του Ρα, κ.τ.λ.).
  Το χωριό σε ολόκληρη την Οθωμανοκρατία κατοικούνταν από σκληρούς τουρκοκρητικούς, αλλά και χριστιανούς,. Στις τελευταίες δεκαετίες του 19ου αιώνα οι οθωμανοί εγκατέλειψαν το χωριό αφού πούλησαν τις περιουσίες τους σε κρητικούς που κατέβηκαν από το Λασήθι και το Μοχό κυρίως, αλλά και από άλλα χωριά και περιοχές.
  Στα νεότερα χρόνια το χωριό έχει προσφέρει πολλά στους εθνικούς αγώνες. Νεκρούς, τραυματίες, εξόριστους, δολοφονημένους, αλλά και αποφασιστικούς αγωνιστές έχει να επιδείξει σε ολόκληρη την ιστορική του πορεία.

ΤΟΥΡΛΩΤΗ (Οικισμός) ΑΡΚΑΛΟΧΩΡΙ
  Είναι ένα όμορφο χωριό που βρίσκεται χτισμένο στην κορυφή ενός λόφου ο οποίος δεσπόζει στην περιοχή. Απέχει από το Αρκαλοχώρι περίπου 15 χιλιόμετρα στον άξονα Αρκαλοχώρι – Πάρτιρα – Μπαδιάς – δεξιά στη διακλάδωση μετά το χωριό προς Πυράθι και τελικά αριστερά μετά το πέρασμα της κοίτης του ποταμού Αναποδάρη.
  Το πρώτο όνομα του χωριού όπως αναγράφεται στις απογραφές του Barozzi (1577) του Καστροφύλακα (1583) και του Basilicata (1630) είναι Truloti. Στην οθωμανική απογραφή του 1671 δεν αναφέρεται όπως δείχνουν οι κατάλογοι της απογραφής. Το ξαναβρίσκουμε στην αιγυπτιακή (1834) και σε όλες στις μετέπειτα απογραφές μέχρι σήμερα.
  Αρχικά υπάγονταν στην επαρχία Ρίζου και μετά το 1867 στην επαρχία Μονοφατσίου. Στη διοικητική διαίρεση του 1878 συμπεριλαμβάνεται στον αγροτικό Δήμο Σκινιά και λίγο αργότερα στην απογραφή του 1900 υπάγεται στο δήμο Παρτήρων κι αργότερα στην ίδια κοινότητα.
  Το όνομα του χωριού προέρχεται από την κρητική λέξη «τρούλα» και «τούρλα» που σημαίνει το ύψωμα, την καμπούρα, τον ύβο (παράβαλε τη λέξη τρούλος των εκκλησιών). Δόθηκε στο χωριό εξαιτίας ακριβώς της θέσης του χωριού πάνω στην «τρούλα» της λοφογραμμής στην οποία είναι χτισμένο.
  Σήμερα το χωριό αποτελεί το δυτικότερο τμήμα του Δήμου Αρκαλοχωρίου κατέχει μια ευρεία εύφορη περιφέρεια και παράγει κυρίως αμπελουργικά και ελαιοκομικά προϊόντα.

Το κείμενο παρατίθεται τον Σεπτέμβριο 2004 από την ακόλουθη ιστοσελίδα, με φωτογραφία, του Δήμου Αρκαλοχωρίου

• http://www.arkalochori.gr/docs/tourloth.htm (1 φωτ.)